Zestoa

Zestoa
	Gipuzkoa, Euskal Herria
	Zestoa.
Administrazioa
Estatua	Espainia
Erkidegoa	Euskal Autonomia Erkidegoa
Lurraldea	Gipuzkoa
Eskualdea	Urola Kosta
Izen ofiziala	Zestoa
Posta kodea	20740
INE kodea	20027
Herritarra	zestoar
Kokapena
Koordenatuak	43°14′24″N 2°15′31″W / 43.2401°N 2.2586°W43°14′24″N 2°15′31″W / 43.2401°N 2.2586°W
Azalera	43,69 km²
Distantzia	33 km Donostiara
Demografia
Biztanleria	3.750 (2022); −19 (2021)
Dentsitatea	85,83 bizt/km²
Hazkundea; (2003-2013)	% 18,47
Zahartze tasa	% 21,44
Ugalkortasun tasa	‰ 55,76
Ekonomia
Jarduera tasa	% 79,01 (2011)
Genero desoreka	% 6,61 (2011)
Langabezia erregistratua	% 10,08 (2013)
Euskara
Euskaldunak	% 83,88 (2010)
Kaleko erabilera	% 77.5 (2016)
Etxeko erabilera	% 74.09 (2016)
Datu gehigarriak
Sorrera	1383
Webgunea	https://www.zestoa.eus
Hiri senidetuak	Bir Zeit

Zestoa Gipuzkoako iparraldean dagoen barrualdeko udalerri bat da, Urola Kosta eskualdekoa. 3.740 biztanle zituen 2016. urtean.

GeografiaAldatu

Urola ibaiak herria zeharkatzen du. Pagoetako natura parkearen zati bat Zestoa udalerrikoa da.

Udalerri mugakideakAldatu

Mendebaldean Deba, iparraldean Zumaia eta Aizarnazabal, ekialdean Aia eta hegoaldean Azpeitia eta Errezil ditu mugakide.

AuzoakAldatu

Zestoako auzoak honakoak dira:

HistoriaAldatu

Ekainberriko zaldiak.

Zestoa aberatsa da oso historiaurreko ondareari dagokionez.

Ekain Debako udalerriko lurretan dagoen leizea da, Goi Paleolitokoa, baina irismen eta bide naturala Zestoako herrigunetik du. Ezaguna da batez ere Madeleine aldikoak diren labar-pinturak direla-eta. Erreplika museoa, Ekainberri, Zestoako terminoan dago kokatua.

Nahiz eta fisikoki leizea Debako lurretan kokatu, Zestoako muga-mugan dago eta Zestoako udaletxea berak erosi zituen bertako lurrak leizea babestu ahal izateko.

Beste aldetik kobarako sarbidea Zestoako kaskotik hurbil da, eta hau dela eta, Ekainberri 2008ko abuztuan Zestoan zabaldu zuten Ekainberri zentroa, labar-pinturen kopiak eta kobazuloaren egitura bera barne hartzen dituena. Zentroa bisitagai dago eta ireki zenetik dozenaka mila bisitari bertatik igaro dira jada^[4].

2008an UNESCOk kobazuloak Gizateriaren Ondaretzat izendatu zituzten, Santimamiñe eta Altxerrirekin batera.

Sakontzeko, irakurri: «Ekain (leizea)»

Sakontzeko, irakurri: «Danbolinzulo»

Aizarna auzoan, Erralla eta Amalda kobak daude. Bi leize hauetan garrantzi handiko aztarnategi arkeologikoak aurkitu eta indaustu dituzte.

2009ko abuztuaren 14ean Aranzadi Zientzia Elkarteak duela 250.000 urte homo heidelbergensis gizakiak erabilitako sutondo baten aurkikuntzaren berri eman zuen. Aurkikuntza Zestoako Irikaitzeko aztarnategian egin zuten, herriko interes arkeologiko handiko beste gune bat, Zestoako kaskoko futbol zelaian kokatzen dena. Adituen ustez, aurkikuntza horrek homo heidelbergensisek sua egiteko zuen ahalmenaren berri emango du. ^[5]

Zestoako geltokia 1925ean

DemografiaAldatu

2019an 3.833 biztanle zituen herriak. Horietatik %19,18k 65 urte edo gehiago zituen. Atzerrian jaiotakoak %9,57 ziren.^[6]

Zestoako biztanleria

EkonomiaAldatu

2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak herrian: Lehen sektorea BEGaren %2. Bigarren sektorea %51,4. Hirugarren sektorea %43,5. Eraikuntza %3,1.^[6]

PolitikaAldatu

Zestoako udalerrian EH Bildu koalizioak lortu du alkatetza azkeneko hauteskundeetan. Zestoako udalak 11 zinegotzi ditu guztira.

Zestoako alkatea EH Bildu koalizioko Mikel Arregi Urrutia da 2019ko udal hauteskundeez geroztik^[7]. Udaleko hamaika zinegotzietatik sei lortu zituen. Baliogabeko botoak 33 izan ziren (emandako guztien %1,67) eta 30 boto zuri izan ziren (botoen %1,52). Abstentzioa %28,52koa izan zen.^[8]

Udalerri Hauteskundeak Zestoan
Alderdi politikoa	2019		2015
Alderdi politikoa	Botoak	Zinegotziak	Botoak	Zinegotziak
EH Bildu	1083	6	880	5
Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ-PNV)	793	5	907	6
PSE-EE/PSOE	36	0	40	0
PP	-	-	10	0

EuskaraAldatu

Zestoako ondarea biltzen duen ikus-entzunezkoa. Euskal Herriko Ahotsak proiektuko elkarrizketekin eta herriko irudiekin osatua.^[9]^[10]

Sakontzeko, irakurri: «Urolaldeko hizkera»

Herriko hizkera Urolaldeko hizkera da, hau erdialdeko euskara edo gipuzkeraren aldaera bat da. Zestoak bere bertso-eskola du.

2016an herritarren %81,48 euskalduna zen.^[6]

Ondasun nabarmenakAldatu

Santa Engrazia ermita

Izarraizko Estazio Megalitikoa
Altzolaras jauregia, Aizarnan. XV. mendeko gotikoa.
Amaldako leizea: Aizarna auzoan.
Andre Mariaren Jasokundearen eliza: Aizarnako parrokia
Arotzena hotela (1908).^[11]
Arretxea: XVI. mendeko etxea.
Baltzola jauregia.
Beduako lonja.
Ekaingo leizearen erreplika museoa: Ekainberri.
Foru plaza: Zestoako udaletxea (1601), eliza eta Toriles etxea.
Herri sarrerako arkuak: Andre Maria Sortzez Garbiaren arkua (XVIII. mendea).^[12] San Jose Arkua (XV. mendea)^[13]
Iraeta etxea.
Irikaitz aztarnategia.
Lauiturrieta (XVIII. mendekoa).
Lili multzoa: Lili jauregia (XV-XVI. mendeko gotikoa)^[14], Lilibe etxea eta antzinako Errotatxo eta Errotazar errotak. Altzolaras jauregia. Bekolako Ola eta errota.

Torrea etxea
Lizarraitz baserria: Gutxienez XV. mendekoa.
Lizentziadonekoa: XVI. mendeko hiri-jauregia.
San Esteban eliza: Arroako parrokia.
San Lorentzo baseliza: Agote auzoan.
Santa Engrazia baseliza: Aizarnako Santa Engrazia mendiaren gailurrean dago.
San Sebastian Soreasukoa eliza: Zestoako eliza.
San Joan Bataiatzailearen baseliza: Aizarna auzoan.
San Martin baseliza: Aizarna auzoan.
Torilak: XVIII. mendean zezenketak ikusteko eraikina.
Torrea etxea: XVIII. mendeko eraikina.
Pio Baroja plaza.
Portalekoa etxea.
Bainuetxea (1804).
Zestoako bainuetxeko geltokia (1926).
Zestoako gurutzea: XVII. mende ingurukoa.
Zestoako udaletxea: XVII. mende hasierao eraikina.^[15]
Zubi Zaharra (XVI. mendekoa).

Argazki galeriaAldatu

Auzoak:

Zestoar ospetsuakAldatu

Eloy Erentxun (1904-1987), margolaria.
Francisco Larrañaga "Txikito Iraetakoa" (1913-), pilotaria.
José Manuel Ibar Aspiazu "Urtain" (1943-1992), boxeolaria.
Joxe Mari Korta (1943-2000), enpresaburua. ETAk eraila.
Gloria Agirre "Txikita Aizarnakoa" (1945), pilotari erraketista.
Benantxio Irureta (1953-2013), alpinista.
Jesus Egiguren (1954-), politikaria.
Kontxi Aizarna (1958-), irakaslea eta musika-pedagogoa.
Mikel Ibarguren (1967-), idazlea.
Garikoitz Mendizabal (1973-), txistularia.
Beñat Arrue (1978-2001), alpinista.
Amancay Gaztañaga (1980-), antzerkigile eta abeslaria.
Lin Ton Taun musika taldea

Hiri senidetuakAldatu

2009ko apirilaren 30ean, Palestinako Bir-zeit hiria eta Zestoa senidetu ziren udaletxeko areto nagusian egindako ekitaldian. Erabakia zinegotzi guztiek aho batez hartu zuten, Yousef Nasser, Bir-Zeiteko alkatea eta Palestinaren Askapenerako Herri Frontearen kidea, bertan zegoela^[16].

ErreferentziakAldatu

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
↑ «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
↑ «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).
↑ Ekainberriko inagurazioa^{[Betiko hautsitako esteka]} Berrian
↑ http://www.berria.info/albisteak/35570/Duela_250.000_urteko_sutondo_bat_aurkitu_dute_Zestoan.htm
↑ ^a ^b ^c «Web Eustat. Zestoako datu estatistikoak» eu.eustat.eus (Noiz kontsultatua: 2020-07-21).
↑ «Mikel Arregi Zestoako alkate izendatu dute» Urola Kostako Hitza 2019-06-15 (Noiz kontsultatua: 2020-07-21).
↑ www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-07-21).
↑ Zestoako ahozko ondarea, Ahotsak.com webgunean bildua.
↑ Ahotsak.com. Youtube (2013ko abendua). Zestoako ahozko ondarea. http://www.youtube.com/watch?v=qywMKJx1SHQ
↑ «Arozena hotela. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-07-21).
↑ «Andre Maria Sortzez Garbiaren Arkua. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-07-21).
↑ «San Jose Arkua. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-07-21).
↑ «LILI JAUREGIA. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-07-21).
↑ «Consistorial etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-07-21).
↑ Birzeit eta Zestoa senideturik. Gara egunkariaren artikulua

Kanpo estekakAldatu

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Gipuzkoa

Zestoako albisteak Hitzan

Zestoako Udalaren webgunea

Datuak: Q1618393
Multimedia: Zestoa
Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Zestoa

[Udalbiltza-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.

[2] «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).

[3] «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).

[4] Ekainberriko inagurazioa^{[Betiko hautsitako esteka]} Berrian

[5] ttp://www.berria.info/albisteak/35570/Duela_250.000_urteko_sutondo_bat_aurkitu_dute_Zestoan.htm

[:0-6] «Web Eustat. Zestoako datu estatistikoak» eu.eustat.eus (Noiz kontsultatua: 2020-07-21).

[7] «Mikel Arregi Zestoako alkate izendatu dute» Urola Kostako Hitza 2019-06-15 (Noiz kontsultatua: 2020-07-21).

[8] www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-07-21).

[9] Zestoako ahozko ondarea, Ahotsak.com webgunean bildua.

[10] Ahotsak.com. Youtube (2013ko abendua). Zestoako ahozko ondarea. http://www.youtube.com/watch?v=qywMKJx1SHQ

[11] «Arozena hotela. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-07-21).

[12] «Andre Maria Sortzez Garbiaren Arkua. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-07-21).

[13] «San Jose Arkua. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-07-21).

[14] «LILI JAUREGIA. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-07-21).

[15] «Consistorial etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-07-21).

[16] Birzeit eta Zestoa senideturik. Gara egunkariaren artikulua

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]