Zelulosa
Zelulosa glukosa molekulez osatutako polisakaridoa da, naturan oso ugaria dena. Zurruna da, eta uretan eta disolbatzaile organikoetan disolbaezina. Landareetan dago batez ere.
| Zelulosa | |
|---|---|
 | |
 | |
| Formula kimikoa | C₁₄H₂₆O₁₁ |
| SMILES kanonikoa | 2D eredua |
| InChl | 3D eredua |
| Osatuta | oxigeno, karbono eta hidrogeno |
| Aurkitzailea | Anselme Payen |
| Eponimoa |
plant-type cell wall (en)  |
| Mota |
polisakarido eta holocellulose (en) |
| Ezaugarriak | |
| Dentsitatea |
1,5 g/cm³ |
| Deskonposizio-puntua |
260 °C (minimo) 270 °C (maximo) |
| Lurrun-presioa | 0 mmHg (20 °C) |
| Masa molekularra | 370,147512 u |
| Arriskuak | |
| NFPA 704 |
 1
1
0
|
| Denboran ponderatutako esposizio muga |
5 mg/m³ (10 h, Ameriketako Estatu Batuak) 10 mg/m³ (10 h, baliorik ez) 15 mg/m³ (8 h, Ameriketako Estatu Batuak) |
| Eragin dezake |
cellulose exposure (en) |
| Identifikatzaileak | |
| InChlKey | PTHCMJGKKRQCBF-UHFFFAOYSA-N |
| CAS zenbakia | 9004-34-6 |
| ChemSpider | 19205056, 21238442 eta 21239054 |
| PubChem | 14055602 |
| Gmelin | 18246 |
| ChEMBL | CHEMBL1201676 |
| RTECS zenbakia | FJ5691460 |
| ZVG | 12570 |
| DSSTox zenbakia | FJ5691460 |
| EC zenbakia | 232-674-9 |
| ECHA | 100.029.692 |
| CosIng | 32480 |
| MeSH | D002482 |
| UNII | I355QGZ19A, OP1R32D61U eta SMD1X3XO9M |
| KEGG | C00760 |
Egitura kimikoaAldatu
Almidoi eta glukogenoaren antzera, zelulosa glukosaz osatutako polisakaridoa da. Baina substantzia horien aldean, zelulosa beta-glukosaz osatua da, almidoiak eta glukogenoak alfa-glukosa duten bitartean.
Zelulosaren formula (C6H10O5)n da, n aldakorra izanik, baina beti 200 baino handiagoa.
Zelulosaren katea lineala da, eta ez du alboko adarrik (glukogenoak bai).
Ulergarria denez, zelulosaren erabateko hidrolisiak glukosa ematen du.
Biodegradagarria da.
FuntzioaAldatu
Zelulosa landareen polisakarido nagusia da, eta landareen zelula horma osatzen du. Landare baten zelula hormaren %40a zelulosa da; zurarena, %50 eta kotoiak zelulosa du %90ean.
Almidoi eta glukogenoaren aldean zelulosak funtzio desberdina du; haien zeregina energia pilatzea da, zelulak erabiltzeko. Zelulosaren funtzioa, berriz, zelularen egitura mantentzean datza, euskarri gisa aritzen baita landare eta algen zelula horman.
Zelulosa naturan dagoen polisakaridorik ugariena da, biosferak duen karbonoaren erdia baino gehiago zelulosa eran baitago.
Animalia gehienek (gizakiak barne) ezin dute zelulosa digeritu, ez baitute β-1,4 lotura glukosidikoa apurtzeko behar den entzima (zelulasa). Animalia belarjaleek, berriz, zelulasa duten bakterioak dituzte haien hesteetan, eta bakterio horiei esker zelulosa digeritzen dute.
Ekintza biologikoaAldatu
Gizakiak zelulosa digeritu ezin badu ere, eragin biologikoa du kontsumitzen denean.
Eragin hau heste igarotzean du zelulosak, libragarri edo laxante mekanikoa baita. Zuntz hau uretan disolbagaitza denez, ur hau xurgatu eta hondakinen bolumena handitzen du. Honela, heste igarotzearen denbora normalizatzen da.
Zuntz gutxiko elikadura duten herrialdeetan idorreria maiztasuna handiagoa da eta ondeste-koloneko minbizia ere erlazionatu izan da zuntz gutxiko elikadura honekin.
Erabilera industrialaAldatu
Zelulosak erabilera industrial anitzak ditu: plastikoak, zeta, zeluloideak, zelofana, papera eta kartoia, besteak beste, zelulosarekin ekoizten dira.
Era berean, zura, kotoia eta lastoa dira zelulosaren iturri nagusiak.
