Zelulen komunikazioa
 |
Artikulu edo atal hau ez dator bat formatu hitzarmenekin. |
Komunikazio zelularra zelula guztiak informazio fisiko-kimikoa ingurumenarekin eta beste zelula 4batzuekin trukatzeko ahalmena da. Komunikazio zelularra mekanismo homeostatiko bat da, barneko baldintza fisiko-kimiko egokiak kanpoko aldaketen kontrako bizitzarako mantentzea helburu duelako.
Organismo zelulabakar edo zelulaniztunen arabera, komunikazio zelularreko bi tipo daude:
Organismo zelulabakarreko komunikazioa
Zelula zelulabakar prokariotak ( bakteria bezala ) eta zelulak eukariotak (protozooak bezala), bizigarri fisiko-kimiko anizkunak jasotzen dituzten ur-erdian bizi dira, non argia, tenperatura, gazitasuna, garraztasuna, beste substantzia batzuen kontzentrazioa, taxia mugimenduarekin erantzuten diete. Organismo zelulabakarrek bere mikrogiroko bizigarriak hartzen dituzte eta transdukzioko bidearen bitartez prozesatzen dute seinaleetako informazioa eta bere psoriasietako, flageloetako edo zilioetako mugimenduko norabideak kontrolatzen ditu. Izaki zelulabakar mugikorrak bere ingurunearen egoera fisikora eta kimikora moldatzen dira eta hainbat bizigarritatik, bizirik irauterako lehiatzeko erdia bezala, urruntzea.
Organismo multizelularretako zelula arteko komunikazioa
Zelulek mintz plasmatikoan hartzaile zelular deitutako proteina espezifiko dauzkate, kanpoko zelularraren seinale fisiko-kimikoak jasotzearen arduraduratzen dena. Seinale estrazelularrak hartzaile zelularrekin elkartzen diren ligando-ak izan ohi dira. Komunikazio zelularreko hiru tipo daude:
Kontaktu zelularra disolbagarriarekin lotuta (hormona edo hazkunde-faktorea). Kontaktu zelularra beste zelula batean finko lotuta. Kontaktu zelularra matrize estrazelularrean finko lotuta.
Komunikazio zelularreko sistemak
Organismo multizelularreko esistentzia, non zelula indibidualetako bakoitzak bere organismoaren eskakizunen arabera jarduerak bete behar dituzte, zelulek sorkuntzarako sistema izatea eskatzen dute, transmisioko, harrerako eta komunikatzen dituzten seinaleetako erantzun dezaten sistema eta funtzionalki elkarrekin erlaziona dezaten haien artean. Zelula batzuek beste batzuei-portaeran eragin dezatela baimentzen duten seinale hauek kimikoak dira funtsean.
Komunikazio endokrinoa
Komunikazio endokrinoan, zelula endokrino espezializatuek molekula señalizadoraseak (hormonak) jariatzen dituzte eta odol edo sistema linfatiko baskularrak garraiatzen ditu, organismotik urrundutako lekuetan aurkitutako zelula dianen gainean jokatuz. Animaliengan guruin endokrinoek 50 hormona desberdin baino gehiago produzitzen dituzte. Zelula somatikoetan komunikazio endokrinoa burutzen da.
Parakrina komunikazioa
Komunikazioa parakrina nahiko hurbil dauden zelulen artean produzitzen da (ondoko zelulak), sinapsia egitura espezializatua egon gabe. Kitokina bezala, hazkundeko, neurotrofinas-etako edo arakidoniko-a prostaglandina bezala azidoaren, tromboxano-en eta leukotrieno-en eratorrietako faktoreak, mezulari kimiko peptidiko jakinek parakrina komunikazioa egiten dute. Histamina-gatik eta beste koipos batzuengatik ere.
Autokrina komunikazioa
Autokrina komunikazioa edo autokomunikazioa zelula bat bereburuarekin ezartzen duena da. Komunikazio-mota hau neurona aurresinaptikoa hartzerakoan bere hartzaile zelularrengan, sinapsian isuri dituen neurotrasmisores-etan, ezartzen duena da. Horrela haiek jariatzeari uztea edo berrerabiltzeko birhartzea ahalbidetzen du. Enbrioiko edo zelula kantzerigenoetako zelulak bezalako hazkundeko zelula askok hazkunde-faktoreak eta hartzaileak produzitzen dituzte. Hazkunde-faktore horietarako ugaritzea, enbrioiren kasuan kontrolatzea da eta minbiziren kasuan kontrola galtzea, betikotzea.
Yuxtakrina komunikazioa
Beste zelula batzuekin edo matrize estrazelularrarekin komunikazioa da, atxikimendu zelularreko molekulen bitartez, kontaktuagatik. Zelula homologoen arteko atxikimendua funtsezkoa da hazkunde zelularraren kontrolerako. Zelula heterologoen artean ehunen heziketa oso garrantzitsua da sistema immunea egiten duen azterketarako. Yuxtakrina komunikazioa zelularren bidez beste mekanismo batzuen artean egiten da, gapak bezala.
Nerbio-komunikazioa
Nerbio-komunikazioa edo neurotransmisioa komunikazio zelular elektrokimikoko tipo berezia da, zelula urdurien artean egiten dena. Neurotransmisioan informazio elektrikoko fluxuak dendrita eta norabide bakarreko neuronetako axonetan , sinapsira heldu arte. Tokian bi neuronak banantzen dituen pitzadura horretan, neurona aurresinaptikoak banantzen ditu neurona postsinaptikoko mintz hartzaileek hartzen dituenean, transmititzen dituen eta informazioari erantzuten dion neurotransmisoreak deitutako substantzia kimiko batzuk. Beste bi nerbio-komunikazio aukera daude:
-Neurojariatzea edo komunikazio neuroendokrinoa, tokian neurona batek hormona bat isurtzen duen odol-zirkulaziora organo zuri urrunera heltzeko. -Komunikazio neuromuskularra, neurona eragileek zelula muskularrentzako uzkurdurako nerbio-bulkada plaka eragilea deitutako sinapsiaren antzeko egitura bidez transmititzen dutena.
Gas-molekulen bidezko komunikazioa
Oxido nitrikoa bezala gas-substantziek eta karbono monoxidoak mezulari kimiko bezala parte hartzen duten komunikazioa da. Parakrina komunikazio mota batda, hala ere kontuan hartzen da, bi gas-molekuletako akzioa desberdina dela. Oxido nitrikoa funtsezkoa da nerbio, immunea eta zirkulazio sistemetan. Aske jokatzen duen zelula dianen mintz plasmatikasetan zehar hedatzeko gai da. Karbono monoxidoak nerbio-sistemako molekula senalizatzaile bezala funtzionatzen du eta oxido nitrikoarekin lotuta dago. Ez dute jokatzen esteroideas-a hormonak ez bezala, bi gas-molekulak (mintza heda dezaketela ere) transkripzio-faktore bezala baizik,zelula barneko entzima dianako jarduera aldatuz baino.