Yangon
Yangon edo Rangun[1] (birmanieraz: ရန်ကုန်) Myanmarko hegoaldeko hiria da, herrialdeko handiena, eta Yangon estatuko hiriburua. Hlaing ibaiaren ertzean dago, Martabango golkoaren iparraldean. Myanmarko hiriburua izan zen, 2006an Naypyidawek ordeztu zuen arte. 2014an 4.728.524 biztanle zituen.[2]
| Yangon ရန်ကုန် | |
|---|---|
| hiria | |
 | |
| Administrazioa | |
| Estatu burujabe |  Myanmar |
| Myanmarko eskualde | Yangon |
| Izen ofiziala | ရန်ကုန် Рангун Янгон |
| Jatorrizko izena | ရန်ကုန် |
| Geografia | |
| Koordenatuak | 16°47′42″N 96°09′36″E / 16.795°N 96.16°E16°47′42″N 96°09′36″E / 16.795°N 96.16°E |
 | |
| Azalera | 576 km² |
| Altuera | 15 m |
| Demografia | |
| Biztanleria | 5.209.541 (2013) 5.430.000 (2016) 7.360.703 (2015) 6.874.000 (2022) Adierazpen errorea: Ustekabeko < eragileaAdierazpen errorea: Hitz ezezaguna "br" (2016) |
| Dentsitatea | 9.044,34 bizt/km² |
| Informazio gehigarria | |
| Sorrera | 1035 |
| Telefono aurrizkia | 01 |
| Ordu eremua | UTC+06:30 |
| Hiri senidetuak | Haikou |
| ycdc.gov.mm | |
KlimaAldatu
Klima montzonikoa du (Am Köppen klima sailkapenaren arabera).
 Datu klimatikoak (Yangon (Kaba–Aye) 1981–2010, muturrekoak 1881–1990) 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) | 38.9 | 38.9 | 40.0 | 41.1 | 42.0 | 37.8 | 37.8 | 34.4 | 38.9 | 37.8 | 38.9 | 35.6 | 42.0 |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 33.2 | 35.2 | 36.7 | 37.5 | 34.2 | 30.8 | 30.3 | 30.0 | 30.9 | 32.2 | 33.1 | 32.5 | 33.1 |
| Batez besteko tenperatura (ºC) | 24.8 | 26.5 | 28.6 | 31.0 | 29.2 | 27.4 | 26.8 | 26.9 | 27.5 | 27.6 | 27.3 | 25.0 | 27.4 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | 16.7 | 18.4 | 21.0 | 23.8 | 24.3 | 23.6 | 23.2 | 23.2 | 23.2 | 23.1 | 21.3 | 17.8 | 21.6 |
| Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) | 12.2 | 13.3 | 16.1 | 20.0 | 20.0 | 20.0 | 21.1 | 20.0 | 20.0 | 20.0 | 15.0 | 9.2 | 9.2 |
| Euria (mm) | 0.4 | 3.1 | 12.4 | 37.8 | 328.1 | 565.6 | 605.8 | 570.7 | 393.7 | 200.3 | 58.6 | 6.8 | 2783.3 |
| Euri egunak (≥ 1 mm) | 0.2 | 0.2 | 0.4 | 1.6 | 12.6 | 25.3 | 26.2 | 26.1 | 19.5 | 12.2 | 4.8 | 0.2 | 129.3 |
| Eguzki orduak | 300 | 272 | 290 | 292 | 181 | 80 | 77 | 92 | 97 | 203 | 280 | 288 | 2452 |
| Hezetasuna (%) | 62 | 66 | 69 | 66 | 73 | 85 | 86 | 87 | 85 | 78 | 71 | 65 | 74 |
| Iturria (1): Norwegian Meteorological Institute[3] World Meteorological Organization (euri-egunak 1961–1990),[4] Deutscher Wetterdienst (muturrekoak)[5] | |||||||||||||
| Iturria (2): Danish Meteorological Institute (eguzkia, hezetasun erlatiboa 1931–1960),[6] Myanmar Times (muturrekoak)[7] Tokyo Climate Center (batez besteko tenperaturak 1981–2010)[8] | |||||||||||||
HistoriaAldatu
K. a. VI. mendean sortu zuten; oso hiri garrantzitsua izan zen erlijioaren (budisten erromesgunea) eta industriaren aldetik (ontziolak). Alompra erregeak eman zion gaur egungo izena eta, 1753an, Myanmarko hiriburu egin zuen. 1852an, ingelesek hartu zuten; 1942an, berriz, japoniarrek; eta 1945ean, ingelesek berriro ere.
Britainarrek utzitako arkitektura kolonialaren adibideak dira Ministerioen Bukegoak, Auzitegi Nagusiak, Ospitale nagusia eta aduanen etxea. 1948an bilakatu zen Myanmar independentea, Birmania izenarekin, eta hiria estatu burujabe baten hiriburua bilakatu zen orduan.
1989an nazioartean Rangoon izena uzteari uzteko eskatu zuen Myanmarko estatuak, Yangon transliterazioa hobestuz, gertuagokoa birmanieraren ahoskerarekiko[9].
2006an orduko agintaritza militarrak nazioko hiriburua Naypyidaw izango zela erabaki arren, botere eta ekonomiaren zentro izaten jarraitu du Yangonek 21. mendean.
EkonomiaAldatu
Industria (janari-industria, ontziolak, larrugintza, zurgintza, petrolio-findegiak, industria kimikoa), eskulangintza, merkataritza eta finantzak dira ekonomia-jarduera nagusiak. Garrantzitsua da, halaber, portuko jarduera. Arroza, zura, gomak, bolia, tabakoa, espeziak eta lurpeko aberastasunak (beruna, zinka) esportatzen dira, besteak beste.
OndareaAldatu
1850. urtean diseinaturiko plano errektangular baten arabera eraikia dago, urre-koloreko Shwedagon pagoda budista handi eta ikusgarria erdian duela. 1920. urtean sortutako unibertsitatea du.
Urre-koloreko Shwedagon pagoda.
Shri Kali Tenplua, indiarren auzoan.
Hiriko meskita nagusia.
Maha Wizaya pagoda.
Hiri erdiguneko trafikoa.
Bogyoke Aung San merkatua.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
ErreferentziakAldatu
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/27 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
- ↑ Euskaltzaindia. (2012-06-29). 171. araua: Asiako toponimia. (Noiz kontsultatua: 2013-02-11).
- ↑ Myanmar: Regions, States, Major Cities & Towns - Population. citypopulation.de (Noiz kontsultatua: 2019-12-30).
- ↑ Myanmar Climate Report. Norwegian Meteorological Institute, web.archive.org (Noiz kontsultatua: 2020-1-2).
- ↑ World Weather Information Service – Yangon. (Noiz kontsultatua: 2020-1-2).
- ↑ Klimatafel von Yangon (Rangun) / Myanmar (Birma). Deutscher Wetterdienst, dwd.de (Noiz kontsultatua: 2020-1-2).
- ↑ Jensen, John. Myanmar – Rangoon. Danish Meteorological Institute, web.archive.org (Noiz kontsultatua: 2020-1-2).
- ↑ Cho, Myo. High of 40C, low of 13C in Yangon for 2003. Government of Myanmar, web.archive.org (Noiz kontsultatua: 2020-1-2).
- ↑ Normals Data: YANGON - MYANMAR Latitude: 16.77°N Longitude: 96.17°E Height: 14 (m). Japan Meteorological Agency, web.archive.org.
- ↑ (Ingelesez) «Yangon | Myanmar | Britannica» www.britannica.com (Noiz kontsultatua: 2022-05-07).
Kanpo estekakAldatu
 |
Artikulu hau Myanmarko geografiari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz. |