Willy Brandt

Willy Brandt
	; Irudi gehiago
Bundestageko kidea
Bundestageko kidea
Bundestageko kidea
Bundestageko kidea
; Europarlamentaria
Bundestageko kidea
Bundestageko kidea
4. Alemaniako Kantziler Federala
Bundestageko kidea
Alemaniako Kanpo Harremanetarako ministroa
Alemaniako kantzelariordea
chairman of the Social Democratic Party (en)
Berlin member of the Bundestag (en)
Alemaniako Bundesrat-eko Presidentea
; Berlingo Alkate-Gobernadorea
Berlingo Abgeordnetenhaus-eko Presidentea
Berlin member of the Bundestag (en)
Berlingo Abgeordnetenhaus-eko kidea
Berlin member of the Bundestag (en)
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Herbert Ernst Karl Frahm
Jaiotza	Sankt Lorenz (en) , 1913ko abenduaren 18a
Herrialdea	Alemaniar Inperioa (1913ko abenduaren 18a - 1938ko irailaren 5a); baliorik ez (1938ko irailaren 5a - 1940ko abuztua); Norvegia (1940ko abuztua - 1948ko irailaren 24a); Alemania (1948ko irailaren 24a - 1992ko urriaren 8a)
Lehen hizkuntza	alemana
Heriotza	Unkel, 1992ko urriaren 8a (78 urte)
Hobiratze lekua	Zehlendorf Forest Cemetery (en)
Heriotza modua	berezko heriotza: ondesteko minbizia
Familia
Ama	Martha Frahm
Ezkontidea(k)	Anna Carlotta Thorkildsen (1941 - 1948); Rut Brandt (1948 - 1980); Brigitte Seebacher (1983 - 1992ko urriaren 8a)
Seme-alabak	ikusi Peter Brandt; Lars Brandt; Matthias Brandt; Ninja Frahm (en) ;
Hezkuntza
Heziketa	Osloko Unibertsitatea
Hizkuntzak	alemana; norvegiera; suediera
Jarduerak
Jarduerak	kazetaria, politikaria, saiakeragilea, autobiografialaria eta Alemaniako kantzilerra
	Parte-hartzailea 1949 West German presidential election (en) ;
Lantokia(k)	Bonn; Estrasburgo; Brusela eta Berlin
Enplegatzailea(k)	Berlin
Jasotako sariak	ikusi Bakearen Nobel Saria (1971) ; Knight Grand Cross of the Order of St. Olav‎ (1960) ; Knight Grand Cross of the Order of the Falcon (1968) ; Grand Cross of the Order of Orange-Nassau (1969) ; Grand Cross of the Order of the Dannebrog (1970) ; Order pro Merito Melitensi ; Time Person of the Year (1970) ; Grand Cross of the Order of the Crown (1971) ; Order of the Rising Sun, 1st class (1971) ; Knight Grand Cross of the Order of Vasa (1972) ; Ohorezko Legioko gurutze handia (1973) ; B'nai B'rith International ; Albert Einstein Peace Prize ; Grand Cross of the Order of the Sun of Peru‎ (1986) ; Grand Cross 1st class of the Order of Merit of the Federal Republic of Germany (1959) ; Knight Grand Cross of the Order of Merit of the Italian Republic (1965eko abuztuaren 8a) ; honorary citizen of Berlin ; Grand cross of the Order of the White Lion (2000) ; Freedom Award (1957) ; anniversary medal at the occasion of the 2500th anniversary of the founding of the Iranian Empire (1971ko urriaren 11) ; honorary citizen of Lübeck (1972) ; Tie Man of the Year (1967) ; honorary doctorate of the University of Granada (1987) ; honorary doctor of the Maria Curie-Skłodowska University ; Honorary doctor of the University of Oxford ; honorary doctor of the Yale University ; honorary doctorate of Strasbourg-III University (1973) ; Grand Cross of Honor for Services to the Republic of Austria (1972) ; Grand Cross of the Order of Honour for Services to the Republic of Austria (1961) ; honorary doctorate of the Vrije Universiteit Brussel (1990) ;
Kidetza	Alemaniako Alderdi Sozialdemokrata
Izengoitia(k)	Gunnar Gaasland
Zerbitzu militarra
Adar militarra	Nazioarteko Brigadak
Parte hartutako gatazkak	Gerra Hotza
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	Eliza Ebanjelikoa Alemaniana
Alderdi politikoa	Socialist Workers' Party of Germany (en) ; Alemaniako Alderdi Sozialdemokrata; Alemaniako Alderdi Sozialdemokrata

Herbert Karl Frahm (Lübeck, 1913ko abenduaren 18a - Unkel, 1992ko urriaren 8a), Willy Brandt ezizenaz ezagunagoa, alemaniar politikari sozialdemokrata izan zen. 1969 eta 1974 artean Alemaniako Errepublika Federaleko laugarren kantzilerra izan zen^[1], SPD eta FDPk osatutako koalizio-gobernuaren buru. Aurretik atzerri ministro eta kantzilerorde kargua izan zuen Kiesingerren kabinetean, 1966tik 1969ra bitarteko lehen koalizio handian (alemania federaleko bi partidu nagusiek, CDUk eta SPDk, osatutako gobernua). 1966ko abenduaren 1ean gobernu federalean sartu zen arte, Mendebaldeko Berlingo alkate izan zen 1957ko urriaren 3tik.

Hirugarren Reichean jazarpen politikoa jasan eta Willy Brandt ezizena hautatu zuen.

1930ean Alderdi Sozialistaren gazte mugimenduan sartu zen. 1931n Alemaniako Alderdi Sozialdemokratatik bota zuten eta Langileen Alderdi Sozialistan (SAP) sartu zen. Espainiako Gerra Zibilean alderdia ordezkatu zuen. Naziek Alemanian boterea lortu zutenean, Norvegiara ihes egin zuen; han, bertakotu eta kazetari moduan lan egin zuen. Bigarren Mundu Gerran Suediara ihes egin behar izan zuen. Gerraren ostean, Alemaniara itzuli, herritartasuna berreskuratu eta SPDn sartu zen^[2].

1957an Mendebaldeko Berlingo alkate hautatu zutenez, 1961 Berlingo harresiaren eraikitzearen aurka egin zuen. 1964an SPDren presidente hautatua, 1966an kantzelariorde izan zen. Kantziler hautatua, Ostpolitika bultzatu zuen, Ekialdeko Alemania, Polonia eta Sobietar Batasunarekin harremanak hobetzea bultzatzen zuena. Nahiz eta Mendebaldeko Alemanian politika hori gustatu ez, 1971n Bakearen Nobel Saria eman zioten.

1974an Günter Guillaume bere lankide gertua Stasiren laguntzailea zela jakin zutenean dimititu zuen.

SPD eta PSOEren arteko erlazioa

Willy Brandten gidaritzapean zegoen SPD 70. hamarkadan, eta alderdi honen laguntza berebizikoa izan zen Espainiako sistema bipartidistaren sorreran^[3].

1977ko ekaineko diktadura osteko Espainiako lehen hauteskundeetan botoen %29,32 lortu zituen PSOEk. Brandten Alemaniako SPDren laguntzarik gabe, 1974ean ia existitzen ez zen PSOEri ezinezkoa izango zitzaion emaitza horiek lortzea^[4].

SPDren helburu nagusia iraultza-arriskua baretzea zen, eta horretarako Espainiako Alderdi Komunista ahuldu zuten, alternatiba sozialdemokrata indartuz. Antzeko estrategia erabili zuten bai Grezian eta baita Portugalen ere^[5].

Willy Brandt kale-izendegian

Alemaniako Kantzilertza Federala Willy Brandt 1 kalean dago, Berlinen. Bertan dago Txillidaren Berlin eskultura monumentala^[6].
Frankfurteko Willy Brandt plazan dago Ottmar Hörl artista alemaniarraren euroaren eskultura ezaguna. Eskultura hau 2022ko uztailan salgai jarri zuten, pairatutako bandalismo ekintzek eskulturaren mantenu kostuak igo baitzituen^[7]. 2027ra arte behintzat leku berean jarraituko du, finantza munduko Caiz Development GmbH startupak hartu baitu eskultura mantentzeko kostuen ardura^[8].
Alemaniako Alderdi Sozialdemokratak Willy-Brandt-Haus izenekoan du egoitza, Berlingo Kreuzberg auzoan^[9]
Berlin-Branderburgoko aireportuaren izena Willy Brandt da^[10].

Bitxikeriak

2003ko "Boterearen itzalpean" telesailean^[11] Willy Brandten seme Matthias Brandtek aitaren dimisioa eragin zuen Günter Guillaume espioiaren rola bete zuen^[12]. 1974an, Alemaniako kantziler Willy Brandtek dimisioa eman zuen, eta hori egin aurreko 12 egunak jaso zituen telesailak. Guillaumek Brandten aholkulari jardun zuen urte luzeetan, Ekialdeko Alemaniari informazio sekretua ematen ziola jakin arte. Auziaren erantzukizun osoa Billy Brandtek hartu zuen, eta kargua utzi.
Willy Brandti egotzitako aipamena: «Zerbait saldu behar badizut, zure hizkuntza baliatuko dut. Erosten baldin badut, dann müssen Sie Deutsch sprechen. (alemanieraz hitz egin behar duzu)^[13]"
Euskal preso politikoen senitartekoek gutun bat idatzi zioten Willy Brandti 1976an, Internazional Sozialistaren buru zenez, presoak askatzeko eskatuz^[14].

Lanak

1960 Mein Weg nach Berlin.
1966 Draußen. Schriften während der Emigration. ISBN 3-8012-1094-4
1968 Friedenspolitik in Europa
1976 Begegnungen und Einsichten 1960-1975 ISBN 3-455-08979-8
1982 Links und frei. Mein Weg 1930-1950
1986 Der organisierte Wahnsinn
1989 Erinnerungen ISBN 3-549-07353-4

Erreferentziak

↑ Helga Grebing, Willy Brandt. Der andere Deutsche. (ISBN 978-3-7705-4710-4)
↑ Barbara Marshall, Willy Brandt, A Political Biography (ISBN 0-312-16438-6)
↑ Muñoz, Antonio. (2012). El amigo alemán (Ensayo y Biografía). RBA ISBN 978-8490062852..
↑ 'El amigo alemán' y la vocación bipartidista del PSOE. .
↑ Sudupe, Pako. (2021). SPD eta PSOE Espainiako trantsizioan. .
↑ Deutscher Bundestag - Bundeskanzleramt - Willy-Brandt-Straße 1. .
↑ Egizala, Lide. (2022). Salgai jarri dute Frankfurteko euroaren eskultura ezaguna. Berria.
↑ (Alemanez) Das Frankfurter Euro-Symbol bleibt im Bankenviertel. .
↑ (Alemanez) .
↑ (Ingelesez) Airport Berlin Brandenburg "Willy Brandt". .
↑ (Alemanez) Im Schatten der Macht. .
↑ «Willy Brandt kantziler ohiaren semeak aitaren dimisioa eragin zuen espioiaren rola jokatuko du» Euskaldunon Egunkaria (Andoain) 2002ko uztailaren 10a: 37..
↑ (Ingelesez) Corrections and clarifications. The Guardian.
↑ «Familiares de presos vascos entregan una carta a Willy Brandt» El País 1976ko abenduaren 7a.

Kanpo estekak

Datuak: Q2514
Multimedia: Willy Brandt / Q2514

[1] Helga Grebing, Willy Brandt. Der andere Deutsche. (ISBN 978-3-7705-4710-4)

[2] Barbara Marshall, Willy Brandt, A Political Biography (ISBN 0-312-16438-6)

[3] Muñoz, Antonio. (2012). El amigo alemán (Ensayo y Biografía). RBA ISBN 978-8490062852..

[4] 'El amigo alemán' y la vocación bipartidista del PSOE. .

[5] Sudupe, Pako. (2021). SPD eta PSOE Espainiako trantsizioan. .

[6] Deutscher Bundestag - Bundeskanzleramt - Willy-Brandt-Straße 1. .

[7] Egizala, Lide. (2022). Salgai jarri dute Frankfurteko euroaren eskultura ezaguna. Berria.

[8] (Alemanez) Das Frankfurter Euro-Symbol bleibt im Bankenviertel. .

[9] (Alemanez) .

[10] (Ingelesez) Airport Berlin Brandenburg "Willy Brandt". .

[11] (Alemanez) Im Schatten der Macht. .

[12] «Willy Brandt kantziler ohiaren semeak aitaren dimisioa eragin zuen espioiaren rola jokatuko du» Euskaldunon Egunkaria (Andoain) 2002ko uztailaren 10a: 37..

[13] (Ingelesez) Corrections and clarifications. The Guardian.

[14] «Familiares de presos vascos entregan una carta a Willy Brandt» El País 1976ko abenduaren 7a.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]