William Byrd
William Byrd (Londres, ziurrenik 1539/1540 – Stondon Massey, 1623ko uztailaren 4a) ingeles musikagilea izan zen. Orduan ezagunak ziren mota guztietako musika idatzi zuen: teklatu musika klabizenbalorako eta organorako, ahots musika, batez ere musika korala, bai elizarako (“sakratua”) eta baita ez sakratua (“laikoa”).
| William Byrd | |
|---|---|
 | |
| Bizitza | |
| Jaiotza | Londres eta Lincolnshire, 1543 |
| Herrialdea |  Ingalaterrako Erresuma |
| Heriotza | Stondon Massey eta Londres, 1623ko uztailaren 4a (79/80 urte) |
| Hobiratze lekua | Stondon Massey (St Peter and St Paul) Churchyard (en)  |
| Hezkuntza | |
| Hizkuntzak | ingelesa |
| Irakaslea(k) | Thomas Tallis Sebastian Westcott (en) |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | musikagilea eta organista |
| Genero artistikoa | musika klasikoa |
| Musika instrumentua | organoa |
| Sinesmenak eta ideologia | |
| Erlijioa | Erromatar Eliza Katolikoa |
         | |
 | |
Byrd-ek aldaketa handien garaia bizi izan zuen. Henrike VIII.ak Erromatar Eliza Katolikotik aldendu eta Eliza Anglikanoa sortu zuen. Monarka (erregea edo erregina) Ingalaterrako Elizaren Burua zen. Byrd-en bizitzan errege izan ziren errege-erreginek ideia desberdinak izan zituzten elizako musika nolakoa izan behar zenari buruz. Byrd beti izan zen katolikoa. Horrek batzuetan bizitza zailtzen zion, baina beti izan zen leial monarkiari, eta jendearekiko harremanean trebetasun handia zuen.
Byrd Errenazimendu garaian hazi zen. XVII. mendean bizi izan zen, musikan barroko garaia izenez ezagutzen den garaia.
Biografia aldatu
Gaztaroa aldatu
Byrden hasierako bizitzari buruz ezer gutxi dakigu. Liburu gehienek 1543an jaio zela diote, baina duela gutxi aurkitutako dokumentu batek ziurrenik 1539aren amaieran edo 1540an jaio zela pentsarazten digu. Baliteke Lincoln- etik etorria, eta bertan izan zen bere lehen lana, baina ziurrenik Londresen izan zuen bere hezkuntzaren zati bat. Litekeena da Londresen lan egin zuen Thomas Tallisen ikaslea izan zela dakigulako. Ingalaterrako abesbatzarik onena zen Chapel Royal-eko musikaz arduratu zen Tallis, eta litekeena da Byrd-ek abesbatzan kantatzea mutikoa zela. Maria erregina tronuan zegoen garai hartan. Katolikoa zen eta elizako musika nahiko luzea eta korapilatsua izatea gustatzen zitzaion, latinezko hitzekin. Horrek konpositoreei zer egiteko asko eman zien, eta Byrd gaztea garai horretan hasi zen elizako musika konposatzen.
Lincoln garaia aldatu
1563 inguruan Byrd-ek Lincoln katedraleko organista eta koru maisu lana lortu zuen. Lan garrantzitsua zen hain gazte batentzat, eta soldata oso handia zuen, beraz, jendeak oso musikari ona zela pentsatu behar zuen. Ordurako Elisabet I.a erregina tronuan zegoen. Maria erreginaren ideia desberdinak zituen. Protestantea zen, eta elizako musika sinpleagoa izatea gustatzen zitzaion, nahiz eta oraindik ere latinezko elizkizuna gustatzen zitzaion. Lincolnen Byrd-i batzuetan errieta egin zioten organo-musika luzeegia eta konplikatua jotzeagatik. Byrd-ek musika asko konposatu zuen katedralerako. 1568an ere ezkondu zen eta gutxienez zazpi seme-alaba izan zituzten.
Chapel Royal aldatu
1570ean Londresko Chapel Royaleko jaun lana lortu zuen. Baliteke bi lanak egin izana urtebete edo bi, eta, zalantzarik gabe, Lincolnentzat musika idazten jarraitu zuen urte batzuk geroago. Londresen finkatu zen eta lagun asko egiten hasi zen. Oso kontuz ibili zen bere ibilbidean lagundu ahal izango zioten pertsona garrantzitsu asko ezagutzeko.
1575ean Elizabeth erreginak William Byrd-i eta Thomas Tallis-i elkarrekin musika argitaratzeko patente bat eman zien. Horrek esan nahi zuen Ingalaterran argitaratu, inprimatu edo saltzen zen musika zati bakoitzeko diru pixka bat irabazten zutela. Musika argitalpena Ingalaterran hasi berria zen. Oraindik oso garestia zen musika inprimatzea. Byrdek eskerrak eman zizkion erreginari bere latinezko motetetako batzuk argitaratuz eta hari eskainiz. Cantiones Sacrae (Kanta sakratuak) izena zuten. Psalmes, Sonets and Songs (1588) eta Songs of Sundrie Natures (1589) bilduma bat ere idatzi zuen. Bere eliz-musikak Elizkizunaren konposizioak eta Sing joyfully ezaguna bezalako ereserki ugari biltzen ditu.
Geroago urteak aldatu
1593an bere familiarekin Essex-eko Stondon Masseyra joan zen bizitzera. Han eman zuen bizitza osoa. Ordutik aurrera bere elizako musika gehiena latinez zegoen. Mezako hiru eszenatoki eta Gradualiaren bi liburu idatzi zituen, urte osorako musika bilduma handiak zirenak.
Byrd-ek teklatuko musika asko idatzi zuen. Batzuk My Ladye Nevells Booke izeneko bildumarako ziren, beste batzuk Fitzwilliam Virginal Bookerako ziren.
1623ko uztailaren 4an hil zen, eta markarik gabeko hilobi batean lurperatuta dago Stondon elizako atarian.
Bere musika aldatu
Byrd-en musikak barietate handia du, batez ere garaian zehar jendeak izan zituen ideia ezberdinengatik. Jende taldeen artean eztabaida politiko eta erlijioso asko egon ziren. XVII. mendearen hasieran jendea kartzelara bidali ohi zuten musika katolikoa idazteagatik. Byrd-ek zigor horri ihes egin diola dirudi, nahiz eta hainbat auzitan sartuta egon. Zortea izan zuen gizon aske gisa bizitzen eta konposatzen jarraitu ahal izan zuelako. Erreginarekin harreman onak izateak lagundu behar izan zion.
Byrd-ek Eliza Anglikanorako eta Erromatar Eliza Katolikorako musika idatzi zuen. 1589an eta 1591n argitaratutako bere Cantiones Sacrae latinezko moteteen bildumak dira. Hauek dira Byrden lanik onenak, eta garai hartan Europan idazten zen ezer baino hobeak. Seguruenik katolikoen (legez kanpoko) bilera pribatuetarako idatzi zituen, beraz, horrek nahi zuen estiloan idatzi zezakeela esan nahi zuen. Bere musika oso kontrapuntukoa da, Errenazimendu ingeleseko estiloaren onena irudikatzen duena.
Bere eliza-musika latindarra hil ondoren ahaztu egin zen. XX. mendearen hasieran bakarrik egin zen ezaguna, berriro aurkitu zenean.
Byrd-ek biolerako musika oso ederra idatzi zuen, baita teklatuko musika asko ere.
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q208375
Multimedia: William Byrd (composer) / Q208375
