Waterford (gaeleraz Port Láirge, antzinako eskandinavieraz Veðrafjǫrðr), Irlandako Errepublikaren bosgarren hiririk handiena eta izen bereko konderriaren hiriburua da, herrialdeko hegoaldean kokatutakoa, Munster probintzian. 46.747 biztanle ditu (2011) hiriak, baina metropoli eremuak 64.000 inguru hartzen ditu. Irlandako hiri zaharrena kontsideratzen da.

Waterford
Port Láirge
Irlanda
Administrazioa
Estatua Irlandako Errepublika
Probintzia Munster
Konderria Waterfordeko konderria
PostakodeaX91
Geografia
Koordenatuak52°15′30″N 7°07′08″W / 52.2583°N 7.119°W / 52.2583; -7.119
Map
Altuera0 metro
Demografia
Biztanleria53.504(2016)
Bestelako informazioa
Telefono aurrizkia051, 74

Industria (ehungintza, elikagai industria, beiragintza, papergintza) da herriko ekonomia jarduera nagusia. Era berean aipagarriak dira harresi zaharraren aztarnak, XI. mendeko dorrea eta XVIII. mendeko bi katedralak.

Izenak

aldatu

Vikingoek sortu zuten hiria eta Veðrafjǫrðr izena eman zioten, "ardien fiordoa". Irlanderazko izenak (Port Láirge) "Láragen kaia" esan nahi du eta Waterford izen ingelesak "uretako pasabidea".

Geografia

aldatu

Suir ibaiak muga egiten du Kilkenny eta Waterfordeko konderrien artean. Waterford ibaiaren hegoaldean dago baina hiria hedatuz joan den heinean Ferrybank auzoa ibaiaren beste aldera zabaldu da. Hiritik kilometro gutxitara Suir ibaia Muir Cheilteach badian uretaratzen da.

Historia

aldatu

Esan bezala vikingoak izan ziren hiria sortu zutenak. 853an Waterforden ondoan eratu zuten asentamendu txiki bat baina irlandarrek 902an bertatik bidali zituzten. 914 itzuli ziren Ottir Iarla-ren gidaritzapean eta Veðrafjǫrðr eratu zuten. Hau da beraz Waterforden fundazio data. Irlandan sortu zuten lehenengo hiria izan zen.

Ingelesek Dublin hartu eta Leinsterreko erregea bere lurretatik bidaltzean, honek Waterford eskuratu nahi izan zuen 1167an baina ez zuen lortu. 1171ean Richard FitzGilbert de Clare ("arku indartsua") ingelesak ere Waterford erasotu zuen eta horrela Ingalaterrako Koroaren Hiri bihurtu zen.

Suir ibaiaren ertzean egonik hiriak hazkunde nabaria izan zuen eta Dublin hiriburuaren ondoren herrialdeko bigarren hiri bihurtu zen. Erreforma Protestantearen aurrean Waterfordek katoliko izaten jarraitu zuen eta Irlandako Konfederazio Katolikoarekin bat egin zuen 1642an. Honek 1649 arte iraun zuen, Oliver Cromwell iritsi eta ingelesen nagusitasuna berrezarri arte. Waterford bera 1650an eskuratu zuen Henry Iretonek, Cronwellen ilobak.

XVIII mendean goraldi ekonomikoa izan zuen, garai hartakoak dira alde zaharreko etxe ugari, eta XIX mendean beiragintza eta untzigintza industriak errotu ziren. 1922an Irlandako Gerra Zibilaren borroka latza izan zen Waterforden.

Ondasun nabarmenak

aldatu
 
Reginalden Dorrea
 
Untzi garaien jaialdia

Kultura

aldatu

Hiru antzerki konpainia eta museo ugari daude hirian. Badaude azpimarratzekoak diren bi jaialdi:

Kirolak

aldatu

Irlandako beste herrietan ez bezala, Waterfordeko kirolik arrakastatsuena futbola da. Waterford United F.C. da bertako taldea eta sei Liga eta bi Kopa irabazi zituen 60 eta 70. hamarkadetan, garai hartako talde irlandarrik garrantzitsuena bihurtuz. Europako txapelketetan ere aritu zen.

Honetaz gain gaeliar jokoek ere indar handia dute baina emaitzak apalak izan dira. Hala ere Waterford GAA taldeak Irlandako Hurling txapelketa nagusia birritan irabazi duela aipatu beharrekoa da.

Waterfordeko kirolik zaharrena berriz arraunketa da. 1878an eratu zen Waterford Boat Club elkartea.

Klima ozeaniko epela du. Prezipitazioak 1021 mm-koak dira eta batazbesteko tenperaturak 20 °C ingurukoak izaten dira udan eta neguan berriz 3 °C-tara jeisten dira. Irlandan "hego-ekialde eguzkitsua" ezizena ematen zaio inguru honi.

      Datu klimatikoak (Waterford (Tycor), 1981–2010)      
 Hila   Urt   Ots   Mar   Api   Mai   Eka   Uzt   Abu   Ira   Urr   Aza   Abe   Urtekoa 
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) 8.4 9.0 10.9 12.9 16.0 18.2 20.1 20.0 17.8 14.4 11.3 9.41 14
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) 3.0 3.0 4.2 5.3 7.8 10.5 12.3 12.1 10.2 7.9 5.1 3.8 7.1
Pilatutako prezipitazioa (mm) 108.1 73.1 79.6 71.5 69.6 73.6 67.4 76 83.4 116 103.1 99.8 1021.2
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) 14.5 10.8 11 10.5 10.3 10.2 9.9 9.7 10.1 13.8 12.6 13.3 137
Iturria: European Climate Assessment and Dataset[1]


Hiritar ezagunak

aldatu

Hiri senidetuak

aldatu

Erreferentziak

aldatu

Kanpo estekak

aldatu