Waltershausen (Turingia)
Waltershausen Turingiako (Alemania) Gotha barrutiko bigarren hiri handiena da.
| Waltershausen | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Alemaniako hiri-udalerria | |||||||||||
 | |||||||||||
| |||||||||||
| Administrazioa | |||||||||||
| Estatu burujabe |  Alemania | ||||||||||
| Alemaniako estatua |  Turingia | ||||||||||
| Rural district of Thuringia | Gotha barrutia | ||||||||||
| Posta kodea | 99880 | ||||||||||
| Udalerri kodea | 16067072 | ||||||||||
| Geografia | |||||||||||
| Koordenatuak | 50°53′51″N 10°33′21″E / 50.8975°N 10.5558°E | ||||||||||
 | |||||||||||
 | |||||||||||
| Azalera | 60.62 km² | ||||||||||
| Altuera | 320 m | ||||||||||
| Mugakideak | Tabarz, Friedrichroda, Leinatal, Hörsel, Hörselberg-Hainich, Seebach, Ruhla, Bad Liebenstein (en)  eta Brotterode-Trusetal | ||||||||||
| Demografia | |||||||||||
| Biztanleria | 12.650 (2022ko abenduaren 31) −14 (2021) | ||||||||||
| |||||||||||
| Dentsitatea | 208,68 bizt/km² | ||||||||||
| Informazio gehigarria | |||||||||||
| Telefono aurrizkia | 03622 | ||||||||||
| Ordu eremua | UTC+01:00 eta UTC+02:00 | ||||||||||
| Hiri senidetuak | Korbach, Bruay-sur-l'Escaut, Wolbrom (en) , Hanau eta Budapest District XVI (en) | ||||||||||
| Matrikula | GTH | ||||||||||
| waltershausen.de | |||||||||||
Geografia aldatu
Waltershausen Turingiako arrotik basoetara doan trantsizioan dago, eta horregatik "Turingiako oihaneko atea" esaten zaio. Große Inselsberg mendia kilometro gutxira dago.
Zazpi barruti daude ( Fischbach, Schmerbach, Schwarzhausen, Winterstein, Wahlwinkel, Schnepfenthal eta Langenhain ) eta distritu bat ( Ibenhain ).
Historia aldatu
Erdi Aroa aldatu
Hiria Salzungenetik Erfurtera eta Eisenachetik Saalfeldera doazen gatz-errepide zaharren elkargunean, eta Tenneberg gazteluaren babesean sortu zen (gazteluaren lehen aipua 1176koa da). Leku estrategikoa, Burgberg eta Ziegenberg artean igarotzeko derrigorrezko pausua zen, basoa oso itxia zenean.
Hiria bera 1209an aipatzen da lehen aldiz dokumentuetan "Ulricus, villicius de Waltherißhusin" izenarekin. 1293an jada hiri-gutuna zuen eta Mühlburg konderriaren jabetzakoa zen, Mainzko Artzapezpikutzaren mendean. 1392an Waltershausen eta Tenneberg gaztelua Turingiako landgravearen alabaren ezkonsari izendatu zituzten. Hurrengo urteetan Waltershausen Amt-Tennebergeko parte bihurtu zen, 1640tik Saxonia-Gothako Dukerriarena izan zena.
Aro Garaikidea aldatu
Turingiako Oihaneko Trenbidea 1929an ailegatu zen, hiria Bad Tabarzekin hego-mendebaldean eta Gotharekin ipar-ekialdean komunikatuz.
Bigarren Mundu Gerra aldatu
1930eko hamarkadaren hasieran Waltershausenen bederatzi familia judu bizi ziren; nazien jazarpenaren ondorioz emigratu behar izan zuten edo deportatuak izan ziren; emakume bakarra atera zen bizirik Theresienstadt kontzentrazio esparrutik; 1945etik aurrera Eisenachen bizi izan zen. Bigarren Mundu Gerran, Waltershausenen Alemaniak okupatutako herrialde ugaritako 600 gerra preso eta behartutako langile inguru lanean aritu ziren ADE-Werk fabrikan, Turingiako mahuka ehuntegian eta beste enpresa batzuetan. Waltershausengo hilerrian hilobi ugarik gerrako presoak eta behartutako langileak gogoratzen dituzte.
2008ko maiatzean, Gunter Demnig artistak Klara Felstyner deportatu juduarentzako galtzada-harri bat ezarri zuen Bremerstrasse eta Quergasse kaleen arteko kantoian, Felstyner Varsoviako ghettoan hil baitzen 1940ean. Galtzada-harri honen ondoren beste bost ezarri ziren.
1945eko otsailaren 6ean Waltershausen-ek, egun berean eskualdeko hainbat hirik bezala, AEBetako armadak bonbardatua izan zen . Hamabi B-17G "Flying Fortress" hegazkinek 30 tona bonba bota zituen (120 pieza) 8.000 m-ko altueratik. 21 eraikin suntsitu zituzten eta 20 hildako zenbatu ziren. [1]
Erlijioak aldatu
Waltershausen eta bere barrutietan zazpi tenplu kristau daude. Handiena herriko eliza protestantea da;Schnepfenthalen, Langenhain-en eta Wahlwinkel-en eliza protestante bana daude, eta Ibenhainen kapera bat; Tenneberg gazteluan kapera bat, lehen katolikoa zena eta orain protestantea. XX. mendean eliza katoliko bat ezarri zen. 1993. urtetik Waltershausen zonalde horretako eliza luterano ebanjelikoaren administrazio zentroa da.
Biztanleriaren garapena aldatu
Biztanleriaren garapena (1960tik aurrera) :
1834tik 1960ra
|
1981etik 1997ra
|
1998tik 2003ra
|
2004tik 2009ra
|
2010etik 2015era
|
2016tik aurrera
|
1994. urteko datu iturria: Turingiako Estatuko Estatistika Bulegoa
Politika aldatu
 |
Zinegotziak eta alkatea aldatu
Udala 24 herritarrek osatzen dute. 2019ko maiatzeko hauteskundeetan emaitzak hauek izan ziren:
| Festa / zerrenda | Eserlekuak | G / V |
|---|---|---|
| CDU | 9 | + 2 |
| Emsetal Zerrenda | 3 | - 2 |
| SPD | 3 | + 3 |
| AfD | 3 | + 3 |
| Berdeak | 2 | + 2 |
| FWG BI Waltershausen | 2 | - 2 |
| Langenhain hautesle taldea | 1 | + 1 |
| FDP | 1 | + 1 |
| SPD / Berdeak | nk | - 6 |
| Die Linke | nk | - 2 |
Waltershauseneko alkatea Michael Brychcy (CDU) da 1989ko azaroaz geroztik; 1994an, 2000an, 2006ean, 2012an eta 2018an berretsi zuten karguan.
Herri hauekin senidetua aldatu
- Bruay-sur-l'Escaut, Frantzia ( Nord departamendua ), 1965etik
- Korbach, Alemania ( Hessen ), 1990az geroztik
- Wolbrom, Polonia, ( Poloniako Voivodato Txikia ), 2000. urtetik
Herri hauekin lagunartea aldatu
Kultura eta paisaia aldatu
Eraikinak aldatu
- Tenneberg gaztelua 1176an aipatu zen lehenengo aldiz Turingiako landgraveen gaztelu bezala. Hainbat aldiz berreraiki da, egungo forma XVIII. mendean hartu arte. Erreformen ondorioz, elementu barroko gehienak galdu dira, salbu eta festa-aretoa (1719), eskailera (1718) eta kapera (1721). 1929 urtetik museo bat dago, panpinen industriaren historian zentratua.
- Harresi zaharreko ate nagusia (Klaustor). 1390. urteko dokumentuetan aipatzen da, eta bertatik Erfurteko errepideko trafiko gehiena igarotzen zen Bad Salzungen norabidean.
- Töpfersturm dorrea. XV. mende hasieran eraikia Eisenacher kale zaharraren amaieran, harresiaren kanpoaldean. Erdi Aroan, herriko ontzigileak (töpfer) dorrearen inguruan kokatu ziren.
- 1441eko udaletxe historikoa, Alemania erdialdeko egurrezko bigarren udaletxerik zaharrena, 1990etik aurrera zaharberritua. Gangadun bodega du, gurutzeria eta kanoi ganga ikusgarriekin. Lehen solairua dantzaleku eta merkatu gisa erabiltzen zen, eta alkatearen bulegoak bigarren solairuan zeuden.
- Merkatu plaza, "Muschelminna" iturriarekin.
- Schnepfenthaleko Salzmann Ikastetxea (1791-1793)
- Johann Christoph Friedrich GutsMuthsek diseinatutako Alemaniako lehen gimnasioa (1785)
- Die Kirchen
-
Waltershausengo herriko eliza -
Ibenhaingo kapera -
Langenhaingo herriko eliza -
Schnepfenthaleko eliza -
Wahlwinkelgo eliza
Ekonomia aldatu
1815etik, Waltershausen "panpina-herri" tradizioa du. XIX. mendean jostailu eta panpina fabrika ugari sortu ziren, lehena 1816ean (Johann Daniel Kestner). Ekoizpen industriala 1990ean amaitu zen. Waltershäuser Puppenmanufaktur fabrikak enkarguzko zenbait lan egiten jarraitu zuen 2005era arte[2] (estetika estandar altuko panpina bildumagarriak). Harrezkero "panpina herriaren" oroimena hiriko museoan gordetzen da. 2003an, Udaletxea panpin fabrikaren eraikin multzo katalogatuan kokatu zen.
Hirian garrantzia duten sektore bat automozioarena da: Multicar Spezialfahrzeuge GmbH enpresak garraio-ibilgailuak ekoizten ditu (Multicar); Rockinger enpresak, berriz, atoiak.
Beste sektore garrantzitsua kautxuarena da: VEB Gummiwerke ("Kowalit") enpresa 1945ez geroztik ari da, eta Gummidichtungstechnik Automotive GTA ere berriki sortu da.
Orgelbau Waltershausen GmbH enpresak, berriz, tamaina guztietako organoen eraikuntza, konponketa eta mantenua egiten du 1992tik.
Hezkuntza aldatu
Eskola nagusia eta lehen hezkuntzako bi ikastetxe daude. Eskola berezia 2015ean itxi zuten. Schnepfenthal barrutian Salzmannschule dago, hizkuntzetarako lizeo berezia.
Erreferentziak aldatu
- ↑ Lothar Günther: Missionen und Schicksale im Luftkrieg über Südwest-Thüringen 1944/45. Wehry-Verlag, Untermaßfeld 2014, ISBN 978-3-9815307-6-6, S. 323.
- ↑ Waltershausen: Puppentradition In: waltershausen.de, abgerufen am 19. Februar 2020.
Demografia aldatu
Ikus jatorrizko Wikidatako eskaera eta iturriak.
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q506743
Multimedia: Waltershausen / Q506743
