Virginia Apgar
Virginia Apgar ( Westfield, New Jersey, AEB, 1909ko ekainaren 7a – Manhattan, AEB, 1974ko abuztuaren 7a) Estatu Batuetako medikua izan zen, obstetriziari eta pediatriari aplikatutako anestesian espezializatu zena.[1]
Anestesiologiaren eta teratologiaren arloan liderra izan zen, eta neonatologiaren arloa sortu zuen. Publiko orokorrarentzat, ordea, ezagunagoa da Apgar izeneko testa sortu zuelako, jaioberrien osasuna ebaluatzeko erabiltzen den metodoa, mundu osoko haurren heriotza-tasa nabarmen murriztu duena.
Apgar testa asmatzeagatik ezaguna, non jaioberrien osasun maila modu erraz eta azkarrean zehaztu daitekeen umeen heriotza-tasa murrizteko. Gainera, anestesiologia zein teratologia alorren burua izan zen eta ekarpen obstetrikoak egin zituen neonatologiaren alorrean.
Biografia aldatu
Virginia Apgar Mount Holyoke ikastetxean graduatu zen 1929an, eta Columbia College of Physicians and Itureons ikastetxean 1933an. Apgar-en familia musikala zen eta biolina goiz jo zuen. Biolina betiko interes bihurtu zen. Lan handia bazuen ere, Apgarrek beti aurkitu zuen denbora beste musikari amateur batzuekin ganbera-musika jotzeko.
Anestesiologia espezializatu ondoren, Wisconsin-Madisongo Unibertsitatean Ralph M. Waters irakaslearen babespean, New Yorkeko Columbia Presbiterian ospitalera itzuli eta Anestesiologia Zerbitzuko lehen emakume burua bihurtu zen.
1949an, Apgar denbora osoko lehen emakume irakaslea izan zen adasdfh,[2] eta lan klinikoa eta ikerketa-lana ere egin zituen Emakumeentzako Sloane Ospitalean.[3] 1959. urtean Johns Hopkins Unibertsitatean osasun publikoko maisutza lortu zuen. National Foundation March of Dimes-eko gai medikoetarako presidenteordea izan zen, eta postu horretatik teratogenia (zoologiaren barruan izaki anormalak aztertzen dituen diziplina zientifikoari, hau da, eredu komunari erantzuten ez dioten espezie bateko izaki naturalak) gutxitzeko azterlan eta ekintza zientifiko eta dibulgatiboak jarri zituen abian.
Virginia Apgarrek arrakastaz bete zuen Columbia Unibertsitateko Kirurgia Orokorreko egoitza; hala ere, Allen Whipple Kirurgia Zerbitzuko buru izan zenaren eragozpenagatik, ezin izan zuen medikuntza zirujau gisa erabili.[4]
Apgar proba aldatu
1953an, jaioberrien bizitasuna baloratzeko lehen eskala ikasi, garatu eta argitaratu zuen, Apgar proba izenekoa.[5] Test hori haur guztiei aplikatzen zaie bi unetan, erditu eta berehala: minutu bat eta, berriro ere, jaio eta 5 minutura (batzuetan, baita 10 minutura ere). Proba horrek (eskala) jaioberrien bost alderdi sinple ebaluatzen ditu, zerotik hamarrera puntuatuz: bihotz-maiztasuna, arnas esfortzua, erreflexuak, muskulu-tonua eta kolorea.
Apgar akronimo hitza eraldatu nahian, itxura, pultsua, keinuak, jarduera eta arnasketa proposatu dira (hizkuntza askotan deitzen zaie horrela, sortzailearen abizenaren omenez: Joseph Butterfield medikuak, AEBko pediatrak, 1963an sortu zuen akronimoa da, doktorearen bost hizkiekin, gaztelaniaz: Apariencia, Pulso, Gesticulación, Actividad eta Respiración). Ondoriozko puntuazioa zerotik 10era bitartekoa da. Haurtxo batek 3 puntu edo gutxiago lortzen baditu, bere osasun-egoera kritikoa dela jotzen da; puntuazioa 4 eta 6 bitartekoa bada, "nahiko txikia" dela jotzen da; 7 puntutik 10era bitartekoa bada, osasun-egoera "normala" dela ulertzen da.
Apgar doktorea, askotan, "lehen emakumea" edo "emakume bakarra" izan zen sailean lanposturen bat betetzen edo errekonozimendua irabazten, baina mugimendu feminista antolatua saihesten zuen, "emakumeak umetokitik irteten diren unetik aske daudela" esateko.[6]
Apgar ez zen inoiz ezkondu, eta 1974ko abuztuaren 7an hil zen, Columbiako Zentro Mediko Presbiterianoan izandako akats baten ondorioz.
Lan garrantzitsuak aldatu
- 60 zientzia-artikulu baino gehiago
- Herri-prentsarako artikulu ugari
- Is My Baby All Right?, Joan Beckekin lankidetzan idatzitako liburua (1972).
Aintzatespenak eta sariak aldatu
- Honoris causa doktoretza, Pensilvaniako Emakumezko Medikuntza Fakultatean (1964)
- Mount Holyoke ikastetxeko honoris causa doktoretza (1965)
- Estatu Batuetako Anestesiologoen Elkarteak emandako saria (1966)
- Ipar Amerikako Emakumeen Elkarte Medikoaren Elizabeth Blackwell Saria (1966)
- New Jerseyko Medikuntza eta Odontologia Fakultateko honoris causa doktoretza (1967)
- Columbiako Unibertsitateko Mediku eta Zirujauen Fakultateko ikasle ohien urrezko domina (1973)
- Ralph M. Waters saria, AEBetako anestesiologoen elkartearena (1973)
- Ladies Home Journal (1973) zientziako urteko emakumea
Apgarrek aintzatespenak jasotzen jarraitzen du hil ondoren, lorpenengatik eta ekarpenengatik.
- 1994an posta bidezko estanpazio bat eman zen.
- 1995eko azaroan Seneca Fallseko (New York) Emakumeen Ospearen Aretoan sartu zen.
Erreferentziak aldatu
- ↑ «Biography – Dr. Virginia Apgar». cfmedicine.nlm.nih.gov.. .
- ↑ «Women in Medicine Exhibit Resources» web.archive.org 2006-09-01 (Noiz kontsultatua: 2022-08-10).
- ↑ «Department of Obstetrics and Gynecology» web.archive.org 2008-05-17 (Noiz kontsultatua: 2022-08-10).
- ↑ (Ingelesez) Virginia Apgar - Biography, Facts and Pictures. (Noiz kontsultatua: 2022-08-10).
- ↑ «- Virginia Apgar - Profiles in Science Search Results» profiles.nlm.nih.gov (Noiz kontsultatua: 2022-08-10).
- ↑ (Ingelesez) «Virginia Apgar» Profiles in Science (Noiz kontsultatua: 2022-08-10).
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q463891
Multimedia: Virginia Apgar / Q463891
