Urtarrilaren 2
data
(«Urtarrilak 2» orritik birbideratua)
Urtarrilen 2a gregoriotar egutegiaren urteko bigarren eguna da. 363 egun falta dira urtea amaitzeko, 364 egun bisurteetan.
Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.
Gertaerak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1979 – ETAk, Jose Maria Herrera Hernandez ejerzitoko komandantea erail zuen Donostian, eta Francisco Berlanga Robles polizia armatuko kidea Iruñean.
- 1982 – Berastegin Alegiako Pablo Garaialde Jauregizabal taxilaria hilda agertu zen. Hilketa Triple Ak bere gain hartu zuen.
- 1999 – Juan Jose Ibarretxe politikari jeltzalea Lehendakari izendatu zuten.
- 2012 – Kutxak, BBKk eta Vital Kutxak bat egin ondoren, Kutxabank merkaturatu zen.
Mundua
aldatu- 1492 – Errege-erregina Katolikoek Boabdil garaitu eta Granadako Erresuma behin-behinekoz konkistatu zuten.
- 1762 – Ingalaterrak gerra deklaratu zion Espainiari Zazpi Urteko Gerraren barruan. Gerra 1756tik Frantzia eta Ingalaterra artean ari zen ematen.
- 1886 – Frantziak Madagaskarren kontrola hartu zuen, 1960 arte luzatuko zena.
- 1896 – Jameson Raid: Transvaal Errepublikak britainiarren aurka egindako erasoari amaiera eman zitzaion.
- 1921 – Santa Isabel ontzia Galiziako Vilagarcia de Arousa herrian hondoratu zen. 244 hildako egon ziren.
- 1942 – Bigarren Mundu Gerra: Armada japoniarrak Manila hartu zuen.
- 1963 – Ap Baceko gudu garrantzitsua irabazi zuen Hego Vietnamgo Askapenerako Nazio Fronteak (edo Viet Congek) AEBetako eta Hego Vietnamgo armaden aurka.
- 1992 – Su-etena sinatu zuten Jugoslaviako eta Kroaziako indar armatuek, Nazio Batuen Erakundeak bultzatuta.
- 2006 – Bost hildako Alemanian, izotz pista bat behera etorri eta gero.
- 2007 – Indonesian Adam Air konpainiako hegazkin bat itsasora erori eta gero, 103 hildako izan ziren.
- 2011 – 2011ko Espainiako Tabakoaren Aurkako Legea indarrean sartu zen.
Arte eta kultura
aldatuEuskal Herria
aldatuMundua
aldatu- 1950 – AEBetan The Third Man filma estreinatu zen.
Zientzia eta teknologia
aldatuEuskal Herria
aldatuMundua
aldatu- 1839 – Louis Daguerrek Ilargiaren lehenengo argazkia atera zuen, Frantziatik.
- 1959- Luna 1 espaziontziak ilargiaren gaineko lehenengo hegaldia burutu zuen.
Kirolak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1997 – Miguel Indurain txirrindulariak profesional moduan bizikleta utzi zuen.
Mundua
aldatuJaiotzak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 876 – Tota Aznar, Iruñeko erregina (h. 958).
- 1664 – Pierre Urte, lapurtar idazlea (h. 1725/1730).
- 1756 – Manuel Quintano, arabar apaiz eta ardogilea (h. 1818).
- 1789 – Manuel Sagasti, euskal herritar musikaria (h. 1818).
- 1846 – Jose Maria Ezpeleta Samaniego, nafar aristokrata (h. 1919).
- 1884 – María Consuelo Cuñado, euskal moja karmeldarra (h. 1936).
- 1885 – José María Otamendi, gipuzkoar ingeniaria (h. 1959).
- 1888 – Ignacio Rotaetxe, euskal ingeniari eta politikari abertzale eta jeltzalea (h. 1951).
- 1920 – Vicente Palacio, bizkaitar historialaria (h. 2013).
- 1924 – Boni Fernandez, bilbotar txistularia (h. 2009).
- 1928 – Antonio Sorarrain, gipuzkoar elizgizona eta idazlea (h. 2011).
- 1934 – Jesus Uribe, gipuzkoar futbolaria (h. 2005).
- 1941 – Nikolas Zendoia, gipuzkoar bertsolaria eta idazlea.
- 1942 – Jesús Glaria, nafar futbolaria (h. 1978).
- 1954 – Enrique Martín de Marcos, nafar ginekologo eta politikaria, Nafarroako Alderdi Popularreko presidente ohia, Madrilen.
- 1955 – Pantxika Urruti, pastoraletako errejenta eta Buhamiak taldeko kantaria.
- 1959 – Filgi Claverie, Euskal Kultur Erakundeko sortzaile, diruzain eta lehendakariordea.
- 1960 – Josu Pardo, PSNko poltikaria.
- 1963 – Eloy Velasco, bizkaitar epailea.
- 1967 – Ángel Alonso, gipuzkoar zinema zuzendaria.
- 1970 – Crescencio Cuéllar, nafar futbolari ohia.
- 1971 – Estefano Izagirre, gipuzkoar futbolari ohia.
- 1982 – Asier Muniain, gipuzkoar surflaria.
- 1984 – Nerea Alias, gipuzkoar aurkezlea.
- 1985 – Olatz Ganboa, bizkaitar aktorea.
- 1988 – Jon Pardo, nafar txirridularia.
- 1990 – Jon Altamira, bizkaitar futbolaria.
- 1992 – Dorleta Eskamendi, gipuzkoar txirrindularia.
- 1997 – Gorka Garai, bizkaitar futbolaria.
- 1998 – Miren Bartolome, nafar atleta, pertika jauzian aditua.
- 2002 –
- Xabier Irurita, nafar futbolaria.
- Leire Vargas, bizkaitar bertsolaria, idazlea eta itzultzailea.
- 2005 - Jone Amezaga, bizkaitar futbolaria.
Mundua
aldatu- 1403 – Basilios Bessarion, bizantziar filosofoa eta erlijiosoa eta Iruñeko apezpikua (h. 1472).
- 1462 – Piero di Cosimo, italiar pintorea (h. 1521).
- 1547 – Giovanni Luigi Fieschi, Lavagnako kondea, genovar noblea (j. c. 1522).
- 1642 – Mehmed IV.a, Otomandar Inperioko sultana (h. 1693).
- 1727 – James Wolfe, britainiar militarra (h. 1759).
- 1735 – Jules-Basile Ferron de La Ferronnays, frantziar apaiz katolikoa, Baionako apezpikua izandakoa (h. 1999).
- 1752 – Philip Freneau, estatubatuar olerkaria eta kazetaria (h. 1832).
- 1777 – Christian Daniel Rauch, alemaniar eskultorea (h. 1857).
- 1783 – Christoffer Wilhelm Eckersberg, daniar margolari klasizista, danierako pinturaren aita izendatua (h. 1853).
- 1822 – Rudolf Clausius, alemaniar fisikaria (h. 1888).
- 1834 –
- Karl Friedrich Louis Dobermann, Doberman Pinscher txakur arrazaren lehen hazlea (h. 1894).
- Vasili Perov, errusiar margolaria (h. 1882).
- 1835 – Carl Friedrich Wilhelm Claus, alemaniar zoologoa (h. 1899).
- 1836 – Emma Hawaiikoa, Hawaiiko Erresumako erregina ezkontidea (h. 1885).
- 1837 – Mili Alekseievitx Balakirev, errusiar musikagilea (h. 1910).
- 1860 – Isidoro Acevedo, asturiar komunista (h. 1952).
- 1870 – Ernst Barlach, alemaniar eskultorea, margolaria eta idazlea (h. 1938).
- 1873 – Teresa Lisieuxekoa, frantziar lekaimea, Eliza Katolikoak santu izendatua (h. 1897).
- 1877 – Ricciotto Canudo, italiar zinema kritikaria (h. 1923).
- 1886 – Apsley Cherry-Garrard, Antartikako esploratzaile ingelesa, Terra Nova espedizioan bizirik atera zena (h. 1959).
- 1889 – Pilar Salvo Giménez, espainiar maistra errepublikanoa (h. 1936).
- 1891 – Giovanni Michelucci, italiar arkitekto, urbanista eta diseinatzailea (h. 1990).
- 1895 – Folke Bernadotte, suediar diplomazialaria (h. 1948).
- 1896 – Dziga Vertov, sobietar zinema zuzendari, operatzaile eta dokumentalista (h. 1954).
- 1898 – Giuseppe Enrici, italiar txirrindularia (h. 1968).
- 1900 – Leslie Peltier, estatubatuar astronomoa (h. 1980).
- 1903 – Kane Tanaka, 119 urte eta 107 egun bizi izandako japoniarra, heriotza momentuan munduan bizirik irauten zuen pertsona zaharrena (h. 2022).
- 1905 –
- Michael Tippett, britainiar musikagilea (h. 1998).
- Luigi Zampa, italiar zinema zuzendaria (h. 1991).
- 1909 –
- Barry Morris Goldwater, estatubatuar politikaria (h. 1998).
- Tewhida Ben Sheikh, Afrikako iparraldean medikua izatea lortu zuen lehen emakume musulman modernoa (h. 2010).
- 1912 – Giulio Einaudi, italiar liburu-argitaratzailea (h. 1999).
- 1914 – Kenny Clarke, estatubatuar perkusionista (h. 1985).
- 1918 –
- María Luisa Cresta de Leguizamón, argentinar idazlea eta irakaslea (h. 2008).
- Gudrun Zapf von Hesse, alemaniar tipografiagile, kaligrafiagile eta liburugilea (h. 2019).
- 1920 –
- Isaac Asimov, errusiar jatorriko estatubatuar idazle eta biokimikaria, zientzia fikzio eta zientzia dibulgazioan autore arrakastatsua (h. 1992).
- Nobuyuki Kato, japoniar futbolaria.
- 1923 – Cathal Goulding, irlandar abertzalea izan zen. Irlandako mugimendu independentistaren buruzagietako bat (h. 1998).
- 1931 – Toshiki Kaifu, Japoniako Lehen Ministroa (h. 2022).
- 1932 –
- Hugo Argüelles, mexikar idazle eta antzerkigilea (h. 2003).
- Jean Little, kanadar idazlea (h. 2020).
- 1934 –
- Víctor García de la Concha, espainiar filologoa.
- Suzuko Tamura, Ainhoa, japoniar hizkuntzalari eta euskalaria eta ohorezko euskaltzaina (h. 2015).
- 1935 – David McKee, britainiar idazlea eta ilustratzailea (h. 2022).
- 1937 – Imerio Massignan, italiar txirrindularia (h. 2024).
- 1938 – Lynn Conway, estatubatuar informatikari, ingeniari elektriko, asmatzaile eta pertsona transgeneroen aldeko ekintzailea (h. 2024).
- 1941 – Maria Dolors Alibés i Riera, haurrentzako liburuen katalunierazko idazlea (h. 2009).
- 1942 – Manuel Gutiérrez Aragón, espainiar zinemagilea.
- 1943 – Janet Akyüz Mattei, turkiar-estatubatuar astronomoa (h. 2004).
- 1944 –
- Péter Eötvös, hungariar konpositore, orkestra zuzendari eta irakaslea (h. 2024).
- Norodom Ranariddh, kanbodiar printze eta politikaria, Kanbodiako lehen ministroa (h. 2021).
- 1945 – Slobodan Praljak, Bosnia-Herzegovinako kroaziar gerra-kriminala, politikaria, idazlea eta zinema zuzendaria (h. 2017).
- 1948 – Tony Judt, angloestatubatuar historialari, saiakeragile eta unibertsitateko irakaslea (h. 2010).
- 1951 – Jan Fischer, Txekiako lehen ministroa.
- 1954 – Antón Lamazares, espainiar margolaria.
- 1961 – Anne Sewell Young, estatubatuar astronomia-irakaslea (h. 1961).
- 1962 –
- Carmelo Gómez, espainiar aktorea.
- Francisco Pérez de los Cobos, Espainiako Konstituzio Auzitegiko presidente ohia.
- 1964 – Pernell Whitaker, estatubatuar boxeolaria (h. 2019).
- 1967 –
- Basile Boli, frantziar futbolari ohia.
- Tia Carrere, estatubatuar aktore, modelo eta abeslaria.
- Francois Pienaar, hegoafrikar errugbilari ohia.
- 1968 – Cuba Gooding, Jr., estatubatuar aktorea.
- 1969 –
- Elena Gorolová, txekiar giza-eskubideen defendatzailea.
- Christy Turlington, estatubatuar top-model ohia.
- 1975 – Rónán Mac Con Iomaire, irlandar idazle eta TG4 telebista kateko aurkezlea.
- 1976 –
- Laura Alonso Padín, galiziar sopranoa.
- Danilo Di Luca, italiar txirrindularia.
- Paz Vega, espainiar aktorea.
- 1978 – Davit Mujiri, georgiar futbolari ohia.
- 1981 –
- María Isabel Moreno, kataluniar txirrindularia.
- Pedrie Wannenburg, hegoafrikar errugbilaria (h. 2022).
- 1983 – Lidia San José, espainiar historialaria eta aktorea.
- 1984 – Mavi García, espainiar duatleta eta txirrindularia.
- 1987 – Ariadna Ródenas, espainiar atleta eta txirrindularia.
- 1989 – Fozil Musaev, uzbekistandar futbolaria.
- 1991 – Yany Prado, kubatar aktorea.
- 1993 - Ángela Cervantes, kataluniar aktorea.
- 1996 – Cristina Martínez, espainiar txirrindularia.
- 1998 – Tfue, estatubatuar streamer-a, Fortnite bideo-jokoan aritzeagatik ezaguna.
- 2001 - Pablo Castrillo, espainiar txirrindularia.
Heriotzak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1627 – Michael Navarrus, nafar musikagile eta ganberako maisua (j. 1563).
- 1725 – José Cáseda, nafar kapera-maisu eta musikagile barrokoa (j. c. 1660).
- 1890 – Julian Gaiarre, nafar tenorra (j. 1844).
- 1891 – Jean Baptiste Elizanburu, lapurtar idazlea (j. 1828).
- 1897 – Francisco Zabalburu, bizkaitar mezenas, finantzari, terrateniente, bibliofilo eta politikaria, Madrilen (j. 1826).
- 1916 – Robert Mitchell, lapurtar kazetari eta politikaria, Parisen (j. 1839).
- 1923 – José Madinabeitia, gipuzkoar mediku eta politikari sozialista (j. 1870).
- 1944 – Emilio Altzugarai, nafar militarra, Espainiako Armadako koronela, Tolosa Okzitanian (j. 1880).
- 1962 – Philippe Veyrin, lapurtar historialaria eta margolaria (j. 1900).
- 1965 – Jenaro Urrutia, bizkaitar margolaria (j. 1893).
- 1982 – Paulo Garaialde, gipuzkoar taxilaria, Triple Ak eraila (j. 1922).
- 1984 – German Etxebarria, Maneras, Athleticeko bizkaitar futbolaria (j. 1896).
- 1991 – Eulogio Zudaire, nafar fraide kaputxinoa eta historialaria (j. 1915).
- 1994 – Rafael Altsua, gipuzkoar futbolaria, Santanderren eraila (j. 1923).
- 1996 – Carlos Blasco, donostiar politikari jeltzalea (j. 1924).
- 2000 – Salbador Zapirain, Ataño, gipuzkoar idazlea eta eleberrigilea (j. 1912).
- 2003 – Jose Maria Mendiola, gipuzkoar idazle eta enpresaria (j. 1929).
- 2009 –
- Patrick Mixelena, Mixu, euskal abeslaria (j. 1970).
- Antonio Zavala, euskal idazlea, euskaltzaina eta euskal herri-literaturaren ikerlari eta editorea (j. 1928).
- 2014 – Benigno Aspuru, euskal txirrindularia (j. 1930).
- 2018 – Juan Ramón Tapia, Tapia II.a, gipuzkoar pilotaria (j. 1943).
- 2021 – Luis Otamendi, gipuzkoar bertsolaria (j. 1947).
- 2022 –
- Ana Bejerano, bizkaitar abeslaria (j. 1962).
- Xanti Iparragirre, gipuzkoar bertsolaria (j. 1934).
Mundua
aldatu- 1557 – Pontormo, italiar margolaria (j. 1494).
- 1726 – Domenico Zipoli, italiar musikagile eta organu-jotzailea (j. 1688).
- 1819 – Maria Luisa Parmakoa, Espainiako erregina ezkontidea (j. 1751).
- 1831 – Barthold Georg Niebuhr, alemaniar historialari eta humanista (j. 1776).
- 1861 – Frederiko Gilen IV.a Prusiakoa, Prusiako erregea (j. 1795).
- 1892 – George Biddell Airy, ingeles matematikaria (j. 1801).
- 1896 – Walthère Frère-Orban, Belgikako lehen ministroa (j. 1812).
- 1917 – Edward Burnett Tylor, ingeles antropologoa (j. 1832).
- 1921 – Franz Defregger, Tirolgo jatorriko Austriar margolaria (j. 1835).
- 1924 – Sabine Baring-Gould, ingeles apaiz anglikano eta idazlea (j. 1834).
- 1948 – Vicente Huidobro, txiletar idazlea (j. 1893).
- 1950 – Emil Jannings, alemaniar antzezlea, 1920ko hamarkadan zinema mutuko izar handienetako bat (j. 1884).
- 1957 – Isaak Xteinberg, Letonian jaiotako abokatu eta kazetari judua, eseristen ezker ildokoa (j. 1888).
- 1960 – Fausto Coppi, Il Campionissimo, italiar txirrindularia, historiako ezagunenetako bat (j. 1919).
- 1963 – Dick Powell, estatubatuar abeslari, aktore eta zinema zuzendaria (j. 1904).
- 1968 – Cuno Hoffmeister, alemaniar astronomoa (j. 1892).
- 1972 – Lillian Gilbreth, estatubatuar ingeniari eta kudeaketa-aditua (j. 1878).
- 1973 – Eleazar López Contreras, Venezuelako presidentea (j. 1883).
- 1981 – Cora Ratto de Sadosky, matematikaria, giza eskubideen eta Argentinako emakumeen eskubideen aldeko aktibista (j. 1912).
- 1982 – Victor Fontan, frantziar txirrindularia (j. 1892).
- 1985 –
- Gabriel Elorde, filipinar boxeolaria (j. 1935).
- Rafael González Echegaray, espainiar historialaria, Itsastarra, abokatua eta politikaria (j. 1923).
- 1991 – Edmond Jabès, egiptoar jatorriko frantziar idazlea (j. 1912).
- 1995 –
- Manuel Rivera, espainiar margolaria (j. 1927).
- Mohamed Siyad Barre, Somaliako diktadorea (j. 1910).
- 1997 – Joan Coromines, kataluniar filologoa (j. 1905).
- 1999 – Sebastian Haffner, alemaniar kazetaria, idazlea eta historialaria (j. 1907).
- 2000 –
- Ana María Martínez Sagi, kataluniar poeta, sindikalista, kazetaria, feminista eta atleta (j. 1907).
- Patrick O'Brian, ingeles idazlea (j. 1914).
- 2006 – Arlette Gruss, frantziar zirkuko-artista, lehoinabar hezle gisa nabarmena (j. 1930).
- 2007 – Teddy Kollek, israeldar politikaria, Jerusalemgo alkatea (j. 1911).
- 2008 – George MacDonald Fraser, eskoziar idazlea (j. 1925).
- 2009 – Ryuzo Hiraki, japoniar futbolaria (j. 1931).
- 2011 –
- Émile Masson Jr., belgikar txirrindularia (j. 1915).
- Pete Postlethwaite, ingeles aktorea (j. 1947).
- Manuel Riu Riu, kataluniar historialaria, Iberiar penintsulako Erdi Aroko historiaren ikertzaile nagusietako bat (j. 1929).
- 2013 – Gerda Lerner, austriar-estatubatuar historialari, idazle eta ekintzailea (j. 1920).
- 2015 – Arpád Račko, eslovakiar eskultorea (j. 1930).
- 2016 –
- Michel Delpech, frantziar kantautorea (j. 1946).
- Nimr Baqr al-Nimr, al-Awamiyahko (Arabia Saudi) klerigo xiita, bertako monarkiaren oposatzaile ezaguna (j. 1959).
- 2017 – John Berger, ingeles arte kritikari, eleberrigile, margolari eta olerkaria (j. 1926).
- 2018 – Tareka, portugaldar aktore eta idazlea (j. 1927).
- 2020 –
- Luis Fernando Orozco, kolonbiar aktorea (j. 1943).
- Grant Weatherstone, eskoziar errugbilaria (j. 1931).
- 2021 –
- Cléber Eduardo Arado, brasildar futbolaria (j. 1972).
- Guadalupe Grande, espainiar poeta, saiakeragile eta kritikaria (j. 1965).
- Modibo Keita, Maliko lehen ministroa (j. 1942).
- Vladimir Korenev, sobietar-errusiar zinema eta antzerki aktore eta irakaslea (j. 1940).
- 2022 –
- Richard Leakey, kenyar antropologoa (j. 1944).
- Voltaire Schilling, brasildar irakaslea eta historialaria (j. 1944).
- 2024 –
- Dong Yansheng, txinatar hizkuntzalari eta itzultzailea (j. 1937).
- Alberto Festa, portugaldar futbolaria (j. 1939).
- Juan Carlos Henao Pérez, kolonbiar abokatua, jurista eta konstituzionalista (j. 1959).
- Carmen Valero Omedes, espainiar atleta (j. 1955).
- Zvi Zamir, israeldar militar eta espioia, Mosadeko zuzendaria (j. 1925).
Jaiak eta urteurrenak
aldatu- Sehaska egutegiko izendegia: Baxil eta Alaitz/Alaiza.
Kanpo estekak
aldatu