Txuvaxia

Txuvaxia
	Errusia
Ereserkia
	State Anthem of the Republic of Chuvashia (en)
Administrazioa
Izen ofiziala	Чӑваш Республики — Чӑваш Ен
Estatu burujabe	Errusia
ISO 3166-2	RU-CU
Hiriburua	Txeboksary
Head of the Chuvash Republic (en)	Oleg Nikolaev (en)
Geografia
Koordenatuak	55°27′34″N 47°05′46″E / 55.45944°N 47.09611°E
Azalera	18.300 km²
Mugakideak	Nizhni Novgorod oblasta, Mari El, Tatarstan, Ulianovsk oblasta eta Mordovia
Demografia
Biztanleria	1.207.875 (2021eko urtarrilaren 1a); −15.520 (2019)
Dentsitatea	66 bizt/km²
Hizkuntza ofiziala	errusiera eta txuvaxera
Ordu eremua	Moskuko Ordua eta Europa/Mosku
Matrikula	21 eta 121
	cap.ru

Txuvaxia^[1]^[2] (errusieraz: Чува́шия; txuvaxeraz: Чӑваш Ен) edo Txuvaxiako Errepublika (errusieraz: Чува́шская Респу́блика, translit.: Txuvaxskaia Respublika; txuvaxeraz: Чӑваш Республики) Errusiako subjektu federal bat da, errepublika bat zehazki, Volgako Barruti Federalean kokaturik dagoena. 18.300 km²ko eremua du eta 2010ean 1.251.619 biztanle zituen^[3]. Hiriburua Txeboksary da.

Geografia aldatu

Txuvaxiako mapa.

Txuvaxiak Volga ibaiaren erdiko ibilguaren hego-mendebaldeko bazterrean dago, Gorki eta Kazan hirien artean. Iparraldean Mari El dauka, Nizhny Novgorod oblasta mendebaldean, Mordovia hego-mendebaldean, Ulianovsk oblasta hegoaldean, eta Tatarstan hego-ekialde eta ekialdean.

Volgaren ibaiadarrek drainatzen dute: Surak mendebaldean, Bolxoi, Maly Tsivil eta Tsivilek erdialdean eta Kubniak ekialdean. Errepublikaren zati handiena Volgaren goi-ordokiaren iparraldeko muturrean dago; lurralde laua da, muinoekin, tarteka sakanek ebakia, emeki-emeki Volgaren zabaldirantz jaisten dena. Mendebaldean, Sura ibaiaren haranean, jatorri zaharreko hondar alubialak daude^[4]. Baso trinkoek hartzen dute lurraldearen iparraldea, eta estepa zabalek hegoaldea.

Hiri nagusiak Txeboksary, hiriburua, Alatyr, Kanax, Xumerlia eta Novotxeboksarsk dira.

Historia aldatu

Txuvaxiarrak turkiar jatorriko biztanleak dira gehienbat. XVI. mendean Errusiarekin bat egin zuen. 1920. urtean eskualde autonomo bihurtu zen, eta 1925ean errepublika autonomo. 1929-1936 urteetan, Gorkiko lurraldean integraturik egon zen.

Ekonomia aldatu

Laborantza (garia, garagarra, artoa, patata, tabakoa), abere-hazkuntza (behi- eta zerri-azienda), arrantza (Volga eta Sura ibaietan) eta industria (metalurgia, tresneria mekanikoa eta elektrikoa, janari-industria, larrugintza) dira ekonomia-jarduera nagusiak.

Biztanleria aldatu

2010ean Txuvaxiak 1.251.619 biztanle zituen; %67,7 txuvax etniakoak ziren, %26,9 errusiarrak eta %2,8 tatariarrak^[3].

Talde etnikoa	1926ko errolda		1939ko errolda		1959ko errolda		1970ko errolda		1979ko errolda		1989ko errolda		2002ko errolda		2010ko errolda
Talde etnikoa	Kopurua	%	Kopurua	%	Kopurua	%	Kopurua	%	Kopurua	%	Kopurua	%	Kopurua	%	Kopurua	%
Txuvaxak	667.695	%74,6	777.202	%72,2	770.351	%70,2	856.246	%70,0	887.738	%68,4	906.922	%67,8	889.268	%67,7	814.750	%67,7
Errusiarrak	178.890	%20,0	241.386	%22,4	263.692	%24,0	299.241	%24,5	338.150	%26,0	357.120	%26,7	348.515	%26,5	323.274	%26,9
Tatariarrak	22.635	%2,5	29.007	%2,7	31.357	%2,9	36.217	%3,0	37.573	%2,9	35.689	%2,7	36.379	%2,8	34.214	%2,8
Mordoviarrak	23.958	%2,7	22.512	%2,1	23.863	%2,2	21.041	%1,7	20.276	%1,6	18.686	%1,4	15.993	%1,2	13.014	%1,1
Besteak	1.301	%0,1	6.703	%0,6	8.596	%0,7	10.930	%0,9	14.874	%1,3	19.606	%1,4	23.599	%1,8	18.298	%1,6

Erreferentziak aldatu

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/27 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.