Chilopoda

   Ba al dakizu   

Ehunzangoaren bizilekua:

Mundu osoan bizi dira, inguru artikotik basamortuetara. Klima aldetik, hezetasun handiko tokietan egoten dira, gorputzetik ur kantitate asko galtzen dutelako.

Euskal herrian, gehienbat non kokatzen dira ehunzangoak

Ehunzangoak animalia artropodoak dira, hau da, ez daukate kanpo hezurdurak eta gorputza banatuta dute. Gainera, myirapoda taldekoak dira, hau da, bi atalez osatutako gorputza dute: burua eta enborra; enborra luzea da eta segmentu asko daukate eta hanka pare ugarik osatzen dute. 17.000 miriapoda espezie daude munduan.

Euskal Herriko leku askotan aurkitu dezakegu ehunzangoa, zehazki mapan irudikatuta agertzen diren lekuetan.

Nolakoa da haien gorputza?

Gorputz luzea eta laua dute, 21 segmentuz osatutakoa eta bakoitzaren bi aldeetan zangoak dituzte. 30cm-ko luzera izan dezakete, eta azala berritzeko eta aurrekoa askatzeko, mudak egiten dituzte. Buruan, bi antena eta bi begi dituzte. Ehunzangoen 3.300 espezie baino gehiago ezagutzen dira. Animalia hauen berezitasun nagusia zango kopurua handia dutela da.

Nola arnasten dute?

Trakeen bitartez arnasten dute.

Ugalketa

Ugaketa prozesua

Ehunzangoaren ugalketa prozesua.

Ehunzangoen Ugalketa prozesuan, ehunzango arrak bere espermatozoidea oihal batean uzten du, emea hartzeko. Udan eta udaberrian, toki epeletan arrautzak jartzen dituzte, baina klima tropikaletan eta subtropikaletan ez dago garai konkreturik, urte osoan zehar jartzen dituzte.

Ehunzangoen arrautzak nolakoak dira?

Ehunzango espezie batzuk lurrean egiten dituzten zuloetan uzten dituzte arrautzak; gero, estali eta bertan behera uzten dituzte. Normalean, 10-50 arrautza ipintzen dituzte, baina arrautza horiek ez daukate garatzeko epe zehatzik. Aldiz, beste espezie batzuek 15-60 arrautza erruten dituzte, lurrean edo egurrean egindako hobi edo zulo batean.

Ehunzango bakoitza momentu ezberdinetan heltzen dira helduarora, urteak edo hiabeteak eman diezaieke.

Nola zaintzen dute haien arrautzak?

Emeak arrautzak zaintzen eta zupatzen ditu onddorik ez sortzeko. Beste espezieak hurbiltzen direnean, emeek alde egiten dute ; hori gertatuz gero, beste animalia batzuen arrautzak edo kumeak jango ditu.

Ehunzangoen zango pozoitsuak.

Elikadura

Zer jaten dute?

Ehunzangoak harrapariak dira, hau da, beste animaliak ehizatzen dituzte elikatzeko. Ehunzango mota ezberdinak daude, batzuk besteak baino handiagoak dira eta haien tamainaren arabera animali ezberdinak jaten dituzte. Alde batetik, ehunzango txikiak ornogabeak jaten dituzte, hala nola, intsektuak, zizareak, araknidoak eta barraskiloak. Eta beste aldetik, ehunzango handiagoak, ornogabe handiagoak eta ornodun txikiak harrapa ditzakete: adibidez, sugandilak eta saguzarrak. Hala ere, ehunzango espezie batzuk (milazangoak) orojaleak dira, hau da, landerak jaten dituzte.

Nola lortzen dute janaria?

Ehunzango batzuk pozoia erabiltzen dute harrapakinak hiltzeko. Harrapakinak ziztatu, inmobilizatu eta kontsumitu egiten dituzte esfortzu handirik gabe.

Sailkapen zientifikoa

Sailkapen zientifikori dagokionez, ehunzangoa artropodoa da, eta artropodoen artean, oso bigunak diren taldekideen artean kokatzen dugu. Gainera, 8 hanka baino gehiago ditu eta Myriapoda azpi-filumaren barne dago. Askoz gehiago zehazten jarraitu dezakegu mota askotariko ehunzango azberdinak daudelako.

Ehunzangoaren Habitata

etxeetan bizi den ehunzangoa

Gauean leku ilun eta hezeetan egoten dira, hostoen azpian edota zuhaitzen azal azpian. Baso hezeetan deskonposizioan dagoen landare-materiala kontsumitzen laguntzen dute. Batzuk belardietan, habitat erdi-idorretan edo basamortuetan bizi dira. Hala ere, oso ohikoa da ehunzango batzuk etxeetan aurkitzea, batez ere gure etxeko leku hezeetan eta ilunetan. Seguruenik askok ikusi dugu ehunzango bat etxe barruan sartzen, euri-zaparrada bortitzen ondoren.

Nola lagundu dezakete ekosisteman? Ehunzangoek garrantzi handia dute nekazaritzan eta ekologian, intsektu kaltegarriak suntsitzen baitituzte. Bestalde, ornodun ugari elikatzen dituzte, hala nola, kokeak, sugandilak eta hegaztiak. Basoko Guaraguaitoaren elikagairik garrantzitsuenetako bat da gure basoetako lurzoruetan aurkitzen diren ehunzango gorri handiak dira.

Eta ehunzangoek lur soruaren deskonposaketan funtzio garrantzitsua betetzen dute.

Izakiek nolako eragina dute ehunzangoen bizitzan ? Merezi izan gabe, ehunzangoek ospe txarra dute eta jende asko beldur die pozoitsuak direla pentsatuz. Horregaitik gizakiek milaka ehunzango hiltzen dituzte urtero.

Hala ere, ehunzangoen bizi-itxaropena 6 urtekoa izan beharko zen.

KONTUZ IBILI !!

Ehunzango espezie batzuk ukitzea kaltegarria izan daiteke pozoitzuak. Baina lasai! Ez ehunzango guztiak, soilik Escolopendra espeziekoak. Haien hasierako zangoak pozoiez beteta dauzkate aurreko hankak, beste animaliengandik babesteko.