Txikipedia:Bizkaia
👨👨👦👦 Biztanleak 1.154.334 |
🔎 Azalera 2.217 km² |
🏙️ Hiriburua Bilbo |
📷 Argazkiak ikusi |
🗺️ |
Bizkaia Euskal Herriko ipar-mendebaldeko probintzia da. 2.384 km² eta 1.149.628 biztanle ditu (2018ko datuetan). Bizkaiko biztaleak bizkaitarrak dira. Lurraldeak 110 udalerri ditu eta Bilbo da hiriburua.
Geografia
aldatuZazpi eskualdetan banatuta dago: Enkarterri, Bilboaldea, Mungialdea, Busturialdea, Arratia-Nerbioi, Durangaldea eta Lea-Artibai.
Kostaldea koskatsua eta irregularra da. Itsasadar eta lurmutur ugari dago. Itsasadar nagusiak Nerbioi eta Urdaibai dira. Matxitxako lurmuturra Euskal Herrian iparralderen dagoena da. Ogoño lurmuturrak 200 metro ditu. Uharteak ere baditu Bizkaiak. Adibidez, Izaro (Bermeon) edo Garraitz (Lekeition).
Bizkaia menditsua da; kostaldeko mendiak eta barnealdekoak desberdinak dira. Kostaldekoak ez dira oso altuak. Barnealdekoak altuagoak dira. Mendi altuena Gorbeia da.
Ibaiak motzak eta isurialde atlantikokoak dira. Klima epela eta hezea da. Euria urte osoan egiten du, batez ere neguan.
Historia
aldatuHistoriaurrea
aldatuBizkaian historiaurreko aztarnategi garrantzitsuak daude. Ezagunena Santimamiñeko koba da. Bertan aurkitzen dira duela 13.000 urteko animalien marrazkiak.
Antzinaroa
aldatuForua herrian erromatarren aztarnak topatu dira.
Erdi Aroa
aldatuX eta XII. mendeen artean Bizkaia Iruñeko eta Nafarroako erresumen barruan egon zen.
1200. urtean Gaztelako erresumak konkistatu zuen.
Aro Modernoa
aldatuBilbok garrantzia handia hartu zuen, Gaztelako erresumako portu garrantzitsua zelako. Merkataritzak indar handia zuen.
Aro Garaikidea
aldatuXIX. mende amaieran industrializazio garrantzitsua gertatu zen Bizkaian: burdin meategien ustiaketa indartu zen, eta burdina eraldatzeko industria asko ezarri ziren.
Mende horretan bi gerra karlistak geratu ziren.
Demografia
aldatu2009an 1.152.658 biztanle zituen Bizkaiak.
2016an biztanle gehien zituen hiria Bilbo zen. 342.481 biztanle zituen. Bigarrena Barakaldo zen: 98.403 biztanle zituen. Hirugarrena Getxo, 77.759 biztanlerekin.
Kultura
aldatuDurangoko azoka
aldatuUrtero ospatzen da Euskal Disko eta Liburu Azoka, abenduan, Durangoko Landakon. 1965ean ospatu zen lehen aldiz.
Musika
aldatuBizkaian musikari eta musika talde ezagun asko daude eta egon dira: Oskorri taldea, Kepa Junkera, Mikel Urdangarin, Eskorbuto, Zarama, Exkixu, Gatibu, Ken 7, Zea Mays, Doctor Deseo...
Museoak
aldatuBilbon museo garrantzitsuak daude: Guggenheim Museoa eta Arte Ederren Museoa, adibidez.
Eraikin garrantzitsuak
aldatu- Bizkaiko zubia. 1893ko uztailaren 28an zabaldu zuten. Gizateriaren ondare izendatuta dago.
Bizkaitar ospetsuak
aldatu- Juan Antonio Mogel (1745-1804), euskal idazlea
- Txomin Agirre (1864-1920), euskal idazlea
- Dolores Ibarruri (1895-1989), politikoa.
- Gabriel Aresti (1933-1975) euskal idazlea
Argazki galeria
aldatu-
Lekeitioko portua
-
Getxoko Neguri auzoa
-
Barakaldo
-
Elorrioko Urkizuetxea
-
Aulesti
-
Mundakako portua
-
Otxandioko udaletxea
-
Balmaseda
-
Mungia
-
Plentzia