Trinity proba atomikoa
Trinity proba atomikoa gizateriaren historiako bonba nuklear baten lehenbiziko leherketaren kode izendapena izan zen. Bigarren Mundu Gerran zehar AEBetako Armada burutzen ari zen Manhattan Proiektuaren atala izan zen. "Trinity" kode izena J. Robert Oppenheimer fisikariari otu zitzaion, John Donne ingeles olerkariaren olerkietan oinarrituta.
Leherketaren lekukoen artean honakoa egon ziren: Vannevar Bush, James Chadwick, James Conant, Thomas Farrell, Enrico Fermi, Richard Feynman, Leslie Groves, Robert Oppenheimer, Geoffrey Taylor eta Richard Tolman.
Proba aldatu
1945eko uztailaren 16an, goizeko 5:29etan, sekretupean leherrarazi zen, Mexiko Berriko Socorro udalerritik 56 kilometro hego-ekialdera dagoen Jornada del Muerto basamortuan. Proba eremuaen alboan akanpaleku-base bat muntatu zen, eta probak iraun zuen asteburuan zehar bertan 425 lagun egon ziren.
Leherketa probatzaileek espero zuten bezala jazo zen, honek ondorengo Hiroshima eta Nagasakiko bonbardaketa nuklearrei ateak ireki zizkien.
Goizeko 05:29:45etan gailua lehertu zenean, 19 kilotoi energia askatu zuen, 19.000 tona pareko energia (87,5 TJ). Basamortuaren lurzoruan 3 metro sakonera eta 330 metro diametroko kraterra laga zuen. Leherketa unean inguruko mendiak segundu bat eta biren artean argiztatuak izan ziren. Bertaratutako lekukoek argia moratu koloretik berdera aldatzen zela ikusi ahal izan zuten, amaieran zurian bukatzeko. Leherketaren dabatekoa ikusleengana ailegatzen 40 segundu iraun zituen, eta talka-uhina bertatik 160 kilometrotara zeuden lekuetan ere sentitu ahal izan zen. Onddo itxurako hodeia 12 kilometroko garaierara iritsi zen.
Kraterreko basamortuko lurra nagusiki silizezkoa zen, baina leherketaren ondorioz urtu eta kolore berde argizko beira bihurtu zen, honi trinita izena ipini zitzaion. Probaren ondoren kraterra betearazia izan zen, eta Armadak hedabideei gertakaria jaurtigai hondakinen eremuan jazotako ezusteko leherketa bat zelako bertsioa helarazi zien. Halere, abuztuaren 6an, Hiroshimako bonbardaketa jazo ondoren, Armada berak hasierako bertsioa ezeztatu eta proba nuklearraren berri eman zen.
260 lekukok ikusi zuten leherketa, horietako bakar batek ere ez 9 kilometroko distantzia baino gutxiagora. 1975. urteaz gertozik eremua Monumentu Nazionala izendatua dago, eta apirilaren eta urriaren lehen larunbatean bisitagarria da, bertan oraindik erradiazio hondakin apur bat gelditu arren. Leherketa jazo zen gunean Trinity Monumentua dago, 3,6 metro garaierako harri latz eta ilunez egindako obeliskoa, leherketaren hipozentruaren adierazle.
Probaren lekukoa izan zen Robert Oppenheimer fisikariak gerora leherketa hura ikustean Bhagavad-gita indiar poesiaren pasarte bat oroituarazi ziola aipatu zuen:
| « | Herio bilakatu naiz, munduen suntsitzailea. | » |
Aurreiragarpenak aldatu
Aurrez bonba nuklearrik inoiz eztandarazi ez zenez, leherketak ekarri zitzazkeen ondorioei buruzko aurreiragarpen eta teoria ugari aipatu ziren, bai bere boterea eta hedatuko zuen suntsiketari buruz, nahiz Lurrean izan zitzazkeen eraginei buruz ere. Bonbaren botere edo indarrari dagokionez, aurreiragarpenak 0-tik (erabateko porrota) 18 tona TNTko indarra izaterainokoak izan ziren (azken iragarpena, Isidor Isaac Rabi fisikariak egin zuen, fisikarien arteko apustuaren irabazlea).
Aldiz, bonbak Lurrari eragin ziezazkiokeen kalteei buruzko teoriak bestelakoak izan ziren: batzuen ustez, leherketak Mexiko Berriko estatu osoa suntsituko omen zuen, beste batzuen arabera Lurraren atmosfera osoa kiskalaraziko omen zuen, eta azkenik Lur osoa suntsitu eta kiskalarizko zuela aipatu zuenik ere egon zen. Azken aurreiragarpen apokaliptikoak garaiko zenbait zientzialariren larritasuna eragin zuen, kalkuluek halakorik gertatzea ia ezinezkoa zela frogatu arren.
Ikus gainera aldatu
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q207342
Multimedia: Trinity test / Q207342
