Tribunoa, Antzinako Erroman, hainbat magistraturen titulua zen. Garrantzitsuenak plebearen tribunoa (tribunus plebis) eta tribuno militarrak (tribunus militum)ziren. Mota ezberdinetako eskumenak zituzten: administratiboa, ekonomikoa, militarra eta politikoa. Eta eginkizun horiek nahastu edo elkartu zituzkeen.

Gaio Grako, plebearen tribunoa zenean, plebearen kontzilioan hitz egiten. Marrazkia: Figures de l'histoire de la république romaine accompagnées d'un précis historique. 127. irudi-orria[1]

Tribuno militarrak eginkizun administratibo eta logistiko askoren arduradunak ziren, eta legio baten zati bat eraman zezaketen kontsul baten pean, edo, are gehiago, agintari nagusi bakarra gudu-zelaian. Bestalde, Plebearen tribunoak botere politiko handia zuen, Erromako herri-batzarra zuzentzen zuten bitartean, bozkatzeko lege-proiektuak proposatuz eta senatu-legeriari betoa jarriz.[2]

Beraz, hainbat tribuno mota egon ziren, baina ez berberak Erromaren historia osoan eta garai berean: Tribunus celerum (monarkiaren garaian), Tribuni Aerarii edo Altxorraren tribunoa, Tribuno militarra eta Plebearen tirbunoa.

Tribunus celerum

aldatu

Monarkiaren garaiko magistratura izan zen, Tribunus celerum erregea zaintzen zuen zaldunen unitate militarraren buruzagia zen.[3][4]

Altxorraren tribunoa

aldatu

Jatorrizko tribuni aerarii Altxorreko funtzionarioak ziren, hiritarrek erromatar errepublikari zerga (tributum-a) ordain zezaten ardura zuten. Kobratu ondoren diru funtsa kudeatu eta legioei zegokiena (stipendium-a) ordaintzeko dirua banatzen zuten. Geroago, altxorraren funtzio hori ezabatu egin zen, baita Italia erromatarraren tributua ere Inperioaren garaian. Tribuni aerarii titulua berpiztu egin zen, labur bada ere, K.a. 70etik aurrera epaimahaikideen hirugarren klaserako erabili zenean, baina Julio Zesarrek erabilera hori ere ezabatu egin zuen .

Tribuno militarra

aldatu

Tribunus militum titulua Erroma goiztiarrera eramaten gaitu, tribuetako (tribus) buruzagiek erabiltzen zutenen izendapenera hain zuzen, latina tributzat hartuta. Maila militarra K.a. V. mendean sortu zen, Erroma Veiien aurka gerran zegoenean, seguruenik bi kontsulak armada handiago bat agintzeko nahikoak ez zirelako. Horrela, tribuni militum consulari potestate maila eratu zen botere kontsularrez. Hasieran horrelako hiru epaimahai zeuden, eta gero sei.

Plebearen tribunoa

aldatu

Plebearen tribunoa, plebeioek hautatzen zuten, klase pobre eta ahulen eskubide eta interesak aristokrazia patrizioaren botere zapaltzailearen aurka defendatzeko. Haien kopurua bitik hamarrera bitartekoa zen; botere izugarria zuten; lasterkariak zituzten laguntzeko (viatores), magistratu patrizioek zuten lictoreen ordez. Beren karguaren ikur gisa erabiltzen zituzten objektuak, aulki luzea (subsellium)[5] eta makila (virga) ziren; gainera, bakarrik aginte zibila zutenez, ez zuten jantzi bereizirik eta, hiritar guztiek bezala, toga erromatarra janzten zuten (Liv. II, 32; Cic. Leg. III, 7).[3]

Tradizioaren arabera, K.a. 494an sortu ziren plebearen lehen tribunoak, comitia plebis tributa-ri zerbitzatzeko. Comitia Plebis tributa delako Erromako plebearen batzarra zen, hau da, patrizioen aristokraziako kide ez ziren hiritar arruntena. Badirudi titulua, berez, hiriko lehen buruzagi tribalei eman zitzaiela, eta hortik eratorria dela, tribuni militum kargua jada existitzen zen arren. Kargudunen hasierako kopurua ere ez dago argi, eta bi eta bost artean zegoen K.a. 449. urte inguruan.[2]

Erreferentziak

aldatu
  1. (Frantsesez) Mirys, Silvestre David (1742-1810). Figures de l'histoire de la république romaine accompagnées d'un précis historique Ouvrage exécuté par ordre du gouvernement pour servir à l’instruction publique, d’après les dessins de S. D. Mirys. Première partie, imprimée sur vélin. Premiere Partie. Paris: The Getty Research Institutek digitalizataua 2010ean, 127. irudi-orria or..
  2. a b (Ingelesez) Cartwright, Mark. «Tribune» World History Encyclopedia (Noiz kontsultatua: 2025-02-09).
  3. a b (Frantsesez) «Tribunus» www.mediterranees.net (Noiz kontsultatua: 2025-02-09).
  4. (Ingelesez) Peck, Harry Thurston. (1896). Harper's dictionary of classical literature and antiquities. New York : Harper & brothers (Noiz kontsultatua: 2025-02-09).
  5. (Gaztelaniaz) «Subsellium - Inicio - Diccionario Tesauro de Historia Antigua y Mitología» www.tesaurohistoriaymitologia.com (Noiz kontsultatua: 2025-02-09).

Kanpo estekak

aldatu