Torres del Río

Torres del Río; Dorreaga
	Nafarroa Garaia, Euskal Herria
	Herria eta inguruko lurren ikuspegia.
; Bandera	; Armarria
Kokapena
Herrialdea	Euskal Herria
Lurraldea	Nafarroa Garaia
Merindadea	Lizarra
Eskualdea	Vianaldea
Administrazioa
Estatua	Espainia
Erkidegoa	Nafarroa
Izen ofiziala	Torres del Río
Alkatea	Juan Luis Pérez Leuza; (UPN)
Posta kodea	31229
INE kodea	31231
Herritarra	torrestar
Geografia
Koordenatuak	42°33′10″N 2°16′10″W / 42.552777777778°N 2.2694444444444°W
Azalera	12,81 km²
Garaiera	477 metro
Distantzia	70 km (Iruñetik)
Demografia
Biztanleria	117 (2023: −4)
Dentsitatea	0,09 bizt/km²
Zahartzea	% 26,78
Ugalkortasuna	‰ 0
Ekonomia
Jarduera	% 0 (2011)
Desberdintasuna	% 0 (2011)
Langabezia	% 8,23 (2013)
Euskara
Euskaldunak	% 1,50 (2018: %0,33)
Datu gehigarriak
Webgunea	http://www.torresdelrio.es/

Artikulu hau Nafarroako udalerriari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Torres (argipena)».

Torres del Río^[4] ([tores del ri.o] gaztelaniaz eta ofizialki; Dorreaga [doreaɣa] euskaraz baina ez ofizialki) Nafarroako udalerria da. Lizarrako merindadeko herri honek 135 biztanle zituen 2014. urteko erroldaren arabera. Nafarroako hiriburutik 70 kilometrora dago.

Izena

1840ko hamarkadara arte herriaren izena Torres izan zen. 1840ko hamarkadatik 1910eko hamarkadara herriaren izena Torres y La Monjía izan zen. 1979ko Euskaltzaindiaren Euskal Herriko Udalen Izendegian bi izen proposatu ziren, Torres eta Dorreaga (bigarrena asmatua), baina akademiak zuzendu egin zuen gero erabakia eta Torres del Río utzi zuen forma araututzat^[5].

Geografia

Inguru naturala eta kokapena

Herria, Nafarroa mendebaldean kokatzen da, N-111 errepidea Viana-Lizarra norabidean jarraituta. Linares eta Mariñanas ibaiak batzen diren tokian sortu zen Torres del Rio.

Torres del Riok Desoiorekin egiten du muga iparraldean, Santsol eta El Bustorekin ekialdean, Armañantzasekin mendebaldean, eta Elizagorriarekin hegoaldean. Los Arcosko Bostiriak eskualdeko bost herrietako bat da.

Klima eta landaredia

Udalerriko klima mediterraneo kontinental motakoa da. Urteko batez besteko tenperatura 12 gradukoa eta prezipitazioak 500 eta 800mm bitartekoak dira. Urteroko egun euritsuak 80 izaten dira, baina udalerriko gunerik menditsuenetan 100 egun euritsu ere izan daitezke.

Gizakiak erabat suntsitu du Torres del Rioko jatorrizko landaredia (arteak), gaur egun makal batzuk eta XIX. mendetik aurrera landaturiko Austriatik ekarritako pinu lariziarrak baino ez daude bertan.

Historia

Badaude zantzuak okupaziorik izan zela bertan erromatarren aroan. XII. mendean bertan monasterio kristau bat egon zela jasoa dago, eta Aymeric Picaudek ere aipatu zuen herria bere kronikan mende berean.

Los Arcosko Bostirien parte zelarik, Gaztelaren parte izatera igaro ziren 1463. urtean, Nafarroako Erresumak independentzia galdu aurretik, eta herria ez zen Nafarroara itzuli 1753. urtera arte^[6].

Demografia

Torres del Ríoko biztanleria

Datu-iturria: www.ine.es

2008ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko sei etorkin bizi ziren herrian, biztanleriaren %3,80 (Nafarroako batezbestekoaren azpitik).

Politika

Udal hauteskundeak

Azken agintaldietan Torres del Ríoko alkate kargurako Nafarroako Herriaren Batasuna alderdi politikoko Juan Luis Pérez Leuza aukeratu dute. 2007an udaleko bost zinegotziak lortu zituen, baliogabeko botoak zortzi izan ziren (guztien %7,02) eta boto zuriak 22 (%22,64). Abstentzioa %26,92koa izan zen.

**Torres del Ríoko Udala (2007)**
Alderdia	Botoak	Aukeratua?
Juan Luis Perez Leuza (UPN)	69	Bai
Juan Miguel Ordoñez Alba (UPN)	67	Bai
Evencio Jesus Perez Eulza (UPN)	53	Bai
Carmelo Agustin Ortigosa Lopez (UPN)	46	Bai
Tomas Valdivieso Tejeiro (UPN)	41	Bai

2011ko udal hauteskundeetan ere UPN izan zen aurkeztutako zerrenda bakarra eta Pérez Leuzak alkatetza gorde egin zuen^[7].

Udaletxea

1975. urtean berriztutako harrizko eraikina da. Eraberritze hartan, teilatua eta hegala berriztu ziren. Beheko solairuan, antzina, errementariak egiten zuen lan, horren ondoren eskolak izan ziren eraikinean, eta gaur egun ere egungo eskola dago bertan. Torres del Riok alkatea eta lau zinegotzi dauzka.

HELBIDEA: Oriente kalea, 1

Alkateak

Hauek izan dira Torres del Rioko azken alkateak:

Alkatea	Agintaldi hasiera	Agintaldi amaiera	Alderdia
	1979	1983
	1983	1987
	1987	1991
	1991	1995
	1995	1999
	1999	2003
	2003	2007
Juan Luis Perez Leuza	2007	2011	UPN
Juan Luis Perez Leuza	2011	2015	UPN
Juan Luis Perez Leuza^[8]	2015	2019	UPN
Juan Luis Perez Leuza^[8]	2019	Jardunean	Na+^[9]

Azpiegitura eta garraioak

La Estellesaren Donostia eta Logroño bitarteko lineak (NA-10 zenbakiko emakida) geltokia dauka herrian. Lineak honako ibilbidea egiten du:

Irun - Donostia - Tolosa - Etxarri Aranatz - Lezaun - Abartzuza - Bearin - Legarda - Obanos - Gares - Zirauki - Lizarra - Aiegi - Los Arcos - El Busto - Santsol - Bargota - Viana eta Logroño

Euskara

Nafarroako gobernuak onartutako Euskararen Foru Legearen arabera Torres del Rio eremu ez-euskalduneko udalerria da, eta hori dela eta, hizkuntza ofizial bakarra gaztelania da. 2001eko erroldaren arabera, herritarren %1,18k zekien euskaraz.

Ondasun nabarmenak

Hilobi Santuaren eliza, XII. mendeko eliza erromanikoa, oinplano oktogonalekoa eta kupuladuna. Done Jakue Bidean kokatutako eliza funerarioa zela pentsatzen da gaur egun, nahiz eta tradizionalki erromesen argidorrea edo tenplarioen eliza dela esan.
San Andres eliza, XVI. mendeko eliza gotiko-errenazentista.

Torrestar ospetsuak

Amanda Acedo (1959-), politikaria.
Puy Oria (1962-), zinema ekoizlea.

Iruditegia

Herriaren ikuspegi orokorra.
Huilobi santuaren eliza.
San Andres eliza.
Herriko etxe bateko armarria.

Erreferentziak

↑ ^a ^b ^c ^d ^e Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
↑ Euskara ezagutza tasa. (2010) Euskal Herriari Begira (Udalbiltza), Eustat, INE, NASTAT eta Euskal Herriko Hizkuntza Adierazle Sistema (EAS).
↑ Nafarroako Gobernua. (2018). Nafarroako Datu Soziolinguistikoak. Euskarabidea, 48-53 or..
↑ Euskaltzaindia. 155. araua: Nafarroako udal izendegia. .
↑ «Torres del Río - Lekuak - EODA» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2020-05-13).
↑ «LOS ARCOS (NAVARRA)» www.fernandezdearcaya.com (Noiz kontsultatua: 2020-05-13).
↑ Zerrendak Nafarroako Aldizkari Ofizialean.
↑ ^a ^b (Gaztelaniaz) «Base de datos de Alcaldes y Concejales:: Ministerio de Política Territorial y Función Pública ::» www.mptfp.gob.es (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).
↑ «LIZARRAKO ESKUALDEKO HAUTESKUNDE BATZORDEA Aurkeztutako hautagai-zerrendak» NAO 78. zenbakia, 2019ko apirilaren 24a, asteazkena (Noiz kontsultatua: 2020-04-30).

Ikus, gainera

Kanpo estekak

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Euskal Wikiatlasa

(Gaztelaniaz) Torres del Rioko udalaren webgunea.
(Gaztelaniaz) Torres del Riori buruzko informazioa Nafarroako Gobernuaren webgunean.
Herriaren ikuspegia Google Street View-n.

Datuak: Q782995
Multimedia: Torres del Río / Q782995
Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Torres del Río

[Udalbiltza-1] Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.

[Udalbiltza2-2] Euskara ezagutza tasa. (2010) Euskal Herriari Begira (Udalbiltza), Eustat, INE, NASTAT eta Euskal Herriko Hizkuntza Adierazle Sistema (EAS).

[3] Nafarroako Gobernua. (2018). Nafarroako Datu Soziolinguistikoak. Euskarabidea, 48-53 or..

[4] Euskaltzaindia. 155. araua: Nafarroako udal izendegia. .

[5] «Torres del Río - Lekuak - EODA» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2020-05-13).

[6] «LOS ARCOS (NAVARRA)» www.fernandezdearcaya.com (Noiz kontsultatua: 2020-05-13).

[7] Zerrendak Nafarroako Aldizkari Ofizialean.

[:0-8] (Gaztelaniaz) «Base de datos de Alcaldes y Concejales:: Ministerio de Política Territorial y Función Pública ::» www.mptfp.gob.es (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).

[:4-9] «LIZARRAKO ESKUALDEKO HAUTESKUNDE BATZORDEA Aurkeztutako hautagai-zerrendak» NAO 78. zenbakia, 2019ko apirilaren 24a, asteazkena (Noiz kontsultatua: 2020-04-30).

[4]

[1]

[2]

[3]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]