Tonalpohualli

Tonalpohualli izeneko egutegi azteka erritual hau tonalamatlean (egunen liburua) erregistratzen zen, orein larruz edo enborrazal paperez eginiko kodex bat, honetatik abiatuta apaiz batek (tonalpouque) horoskopoak atera eta zikloko egun onak eta txarrak iragartzen zituelarik. Egiturak (askoz lehenago maiek garatutakoaren antzerakoa eta ziuraski hauengandik oinordetua tolteken bidez) 260 urteko egun bat hartzen zuen, horietako bakoitzari data bat ematen zitzaiolarik egunen 20 zeinuen eta 1etik 13rako zenbaki baten arteko konbinaketa baten bidez, puntuen bidez irudikatua, urteko zikloaren bi egun nahastea erabat ezinezkoa zelarik.

Beraz, egutegi hau 20 hamairukoz osatua zegoen, hau da, 13 eguneko 20 astez, lehen astea 1-Kaimanean hasiz eta 13-Kanaberan amaituz, bigarrena 1-Ozelotean hasiz eta 13-Burezurrean amaituz eta hala 20 asteak amaitu arte. Egun hauetako bakoitza eguneko 13 ordutan eta gaueko beste 9tan banatua zegoen. Jarraian ikus daitekeen koadroan adierazten den bezala, egunetako zeinu bakoitza jainko edo jainkosa batek presiditzen zuela uste zen, eta bakoitza puntu kardinal batekin ere lotua zegoen (erlojuaren orratzen aurkako zentzuan, Ekialdetik hasiz, eguzkia irtetzen den tokia).

Izendun egunak

Egunaren izena	Esanahia	Lotutako jainko edo jainkosa	Puntu kardinala	Zeinua Laud Kodexean
Cipactli	Kaimana	Tonacatecuhtli Gure janariaren jauna	Ekialdea
Ehecatl	Haizea	Quetzalcoatl Lumadun sugea	Iparraldea
Calli	Etxea	Tepeyollotl Mendiaren bihotza	Mendebaldea
Cuetzpallin	sugandila	Huehuecoyotl Koiote agurea	Hegoaldea
Coatl	Sugea	Chalchiuhtlicue Jade berdezko gonaren anderea	Ekialdea
Miquiztli	Burezur	Tecciztecatl Itsas Marrasiloarena	Iparraldea
Mazatl	Oreina	Tlaloc Gauzak sorrarazten dituena	Mendebaldea
Tochtli	Untxia	Mayahuel Maguey landarearena	Hegoaldea
Atl	Ura	Xiuhtecuhtli Urtearen jauna	Ekialdea
Itzcuintli	Zakurra	Mictlantecuhtli Mictlaneko jauna	Iparraldea
Ozomatli	Tximua	Xochipilli Lore printzea	Mendebaldea
Malinalli	Belar	Patecatl Botiken lurraldekoa	Hegoaldea
Acatl	Kanabera	Tezcatlipoca Ispilu ketsua	Ekialdea
Ocelotl	Ozelotea	Tlazolteotl Zikinkeriaren irenslea	Iparraldea
Cuauhtli	Arranoa	Xipe Totec Larrututako gure jauna	Mendebaldea
Cozcacuauhtli	Putrea	Itzapapalotl Obsidianazko pinpilinpauxa	Hegoaldea
Ollin	Lurrikara	Xolotl Bikoitza	Ekialdea
Tecpatl	Sukarrizko aiztoa	Chalchiuhtotolin Tezcatlipoca estalia	Iparraldea
Quiahuitl	Euria	Tonatiuh Irradiatzen doana	Mendebaldea
Xochitl	Lorea	Xochiquetzal Luma aberatsaren lorea	Hegoaldea

Ikus, gainera

• Tzolkin, Tonalpohualliaren baliokide maia

Kanpo estekak

• (Gaztelaniaz)Tonalpohualliko egunak horoskopo bezala (astrologia)

• Datuak: Q2015120