Sentipen moralen teoria
Sentipen Moralen Teoria Adam Smithen 1759ko liburua da[1][2], eta Smithen ondorengo lanen oinarri etiko, filosofiko, ekonomiko eta metodologikoak eskaini zituen, hala nola Nazioen Aberastasuna (1776), Gai Filosofikoei buruzko Saiakerak (1795) eta Justiziari, Politikari, Errentei eta Armei buruzko Hitzaldiak (1796).
| Sentipen moralen teoria | |
|---|---|
| Jatorria | |
| Sortzailea(k) | Adam Smith |
| Egilea(k) | Adam Smith |
| Argitaratze-data | 1759 |
| Jatorrizko herrialdea | Eskozia |
| Ezaugarriak | |
| Genero artistikoa | giza izaera |
| Hizkuntza | ingelesa |
| Egile-eskubideak | jabetza publiko eta jabetza publiko |
| Deskribapena | |
| Argumentu nagusia | Enpatia |
Londresko Andrew Millar eta Edinburgoko Alexander Kincaid koeditoreek saldu zuten[3]. Nazioen aberastasuna Smithen obrarik garrantzitsuena dela esan ohi den arren, Smithek berak Sentipen moralen teoria goi-mailako obratzat jotzen zuela uste da[4].
Edukia
aldatuLanean, Smithek kritikoki aztertzen du bere garaiko pentsamendu morala, eta iradokitzen du kontzientzia harreman sozial dinamiko eta interaktiboetatik sortzen dela, eta harreman horien bidez bilatzen duela jendeak «sentimenduen elkarrekiko sinpatia». Bere helburua, obra idaztean, gizateriak judizio morala eratzeko duen gaitasunaren jatorria azaltzea zen, pertsonek bizitza inolako Sentipen moralik gabe hasten baitute. Smithek sinpatiaren teoria bat proposatzen du, zeinaren arabera, besteak behatzeak eta besteen zein norberaren inguruan eratzen diren judizioak ikusteak pertsonak beren buruaz eta besteek beren portaera nola hautematen duten kontziente izatea eragiten duen. Gizabanako batek besteen iritzia hautematean (edo imajinatzean) jasotzen duen atzeraelikadurak pizgarri bat sortzen du haiekiko «sentimenduen elkarrekiko sinpatia» lortzeko, eta pertsonak azturak garatzera eramaten ditu, eta, gero, jokabide-printzipioak, kontzientzia propioa osatzera iristen direnak[5].
Aditu batzuek gatazka bat sumatu dute Sentipen moralen teoria eta Nazioen aberastasuna liburuen artean; lehenak besteekiko sinpatia azpimarratzen du, eta bigarrenak, berriz, interes propioaren papera[6]. Azken urteetan, ordea, Smithen obraren aztertzaile batzuek argudiatu dute ez dagoela inolako kontraesanik. Sentipen moralen teoria lanean, Smithek psikologiaren teoria bat garatzen du, non norbanakoek «ikusle inpartzialaren» onespena bilatzen duten, kanpoko behatzaileek beren sentimenduekin bat egiteko desira natural baten emaitza gisa. Sentipen moralen teoriak eta Nazioen aberastasunak giza izaeraren ikuspegi bateraezinak aurkezten dituztela kontuan hartu beharrean, Smithen zenbait adituk uste dute obrek giza izaeraren hainbat alderdi azpimarratzen dituztela, egoeraren arabera aldatzen direnak. Lehen zatian -Sentipen moralen teoria- gizatasunaz eta gizarteaz zuen ikuspegiaren oinarriak ezarri zituen. Bigarrenean, Nazioen aberastasuna izenekoan, zuhurtasunaren bertutean sakondu zuen, berarentzat ekonomiaren eremu pribatuan pertsonen arteko harremanak adierazten zituena. Hirugarren liburuan justiziaren bertutean sakontzeko asmoa zuen[7]. James Ottesonek argudiatzen du bi liburuak newtondarrak direla beren metodologian, eta antzeko «merkatu eredua» zabaltzen dutela giza ordena sozialen sorrera eta garapena azaltzeko, eskala handian, moralitatea, ekonomia eta baita hizkuntza ere[8]. Robert Ekelundek eta Hebertek ikuspuntu ezberdina eskaintzen dute, bi obretan interes propioa presente dagoela ohartuz eta «lehenengoan, sinpatia norberaren interesa geldiarazten duen ahalmen morala da; bigarrenean, aldiz, norbere interesa geldiarazten duen ahalmen ekonomikoa da lehia»[9]
Erreferentziak
aldatu- ↑ (Ingelesez) Smith, Adam. (1761). The Theory of Moral Sentiments. A. Millar (Noiz kontsultatua: 2024-08-26).
- ↑ (Ingelesez) Smith, Adam. (1790). The Theory of Moral Sentiments: Or, An Essay Towards an Analysis of the Principles by which Men Naturally Judge Concerning the Conduct and Character, First of Their Neighbours, and Afterwards of Themselves. To which is Added, A Dissertation on the Origin of Languages. Strahan & Cadell (Noiz kontsultatua: 2024-08-26).
- ↑ «Andrew Millar Project» www.millar-project.ed.ac.uk (Noiz kontsultatua: 2024-08-26).
- ↑ Rae 1895.
- ↑ Smith 2002, xv orr. .
- ↑ Viner 1991, 250 orr. .
- ↑ (Ingelesez) «Liberal Read No 17: Empathy as a Pillar of Liberalism» The European Liberal Forum (Noiz kontsultatua: 2024-08-26).
- ↑ Otteson, James R. 2002, Adam Smith's Marketplace of Life. Cambridge: Cambridge University Press, 2002.
- ↑ Ekelund, R. & Hebert, R. 2007, A History of Economic Theory and Method 5th ed. Waveland Press, United States, p. 105.
Kanpo estekak
aldatu
Datuak: Q1438448
