Sarasibar
Sarasibar[1][a] (artzibarreraz: Sarasiber)[b] Esteribar udalerriko kontzeju bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Iruñerria eskualdeko Ibarrak azpieskualdean.
Sarasibar | |
---|---|
Nafarroa Garaia, Euskal Herria | |
Kokapena | |
Herrialdea | Nafarroa Garaia |
Eskualdea | Ibarrak (Iruñerria) |
Udalerria | Esteribar |
Administrazioa | |
Mota | kontzeju |
Izen ofiziala | Sarasibar |
Burua (2019-2023) | Enrique Garcia Murillo (kontzejuburua) |
Posta kodea | 31698 |
Herritarra | sarasibartar, sarasibertar |
Geografia | |
Koordenatuak | 42°54′11″N 1°34′05″W / 42.90306°N 1.56806°W |
Azalera | 3,17 km² |
Garaiera | 559 metro |
Distantzia | 15,7 km (Iruñetik) |
Demografia | |
Biztanleria | 32 (2020) |
2020 urtean 32 biztanle zituen.
Bertako biztanleak sarasibartarrak (artzibarreraz: sarasibertarrak) dira.
Izena
aldatuSarasibar edo Sarasiber toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[2]
- Sarrassivar (1268)
- Saraciuart (1279)
- Sarasivarr (1280)
- Sayras (1290)
- Sarasiuarr (1366)
- Sarasibar (1534)
- Sayras (1591)
- Sarasibar (1800)
Etimologia
aldatuSarasibar edo Sarasiber toponimoa izen gardena da. Sarats ("sahats") eta ibar ("haran") hitzeten arteko elkarketa da. "Sahatsen harana" bezala birformulatu liteke.
Ezaugarriak
aldatuArmarria
aldatuSarasibarko armarria Esteribarko armarria da. Armarri honek honako blasoi hau du:[3]
« | Hondo gorri batez eta aurrean bere koloreko zuhaitz batez osatuta dago, otso beltz batek zeharkatua | » |
Geografia
aldatuSarasibar Esteriberran dago.
Ingurune naturala eta klima
aldatuEsteribarko udalerriaren azalera handia dela eta, klima alde handiak daude Esteribar iparraldearen eta hegoaldearen artean. Hala, udalerria klima kontinentalaren eta klima atlantikoaren mugan kokatzen da. Ezaugarri kontinental mediterraneoak ekialdean nabarmentzen dira, eta ezaugarri atlantikoak, berriz, mendebaldean. Urteko batez besteko tenperatura 8 °C eta 12 °C bitartekoa da, eta prezipitazioak 1 000 eta 1 600 mm bitartekoak. Urteroko egun euritsuak 120 - 140 inguru izaten dira.
Pagoak eta pinu basatiek udalerriaren basoen %68 hartzen dute. Horrez gain, haritzak eta gaztainondoak daude ibarreko gunerik lauenetan. Birlandatutako basoen azalera 128 hektareakoa da, eta batez ere pinu beltz austriarra erabiliz egin zen XIX. mendetik aurrera. Pagoak ugariagoak dira udalerriaren iparraldeko gune menditsuenetan.
Estazio meteorologikoak
aldatuEsteribarren dagoen Eugi kontzejuan, itsasoaren mailatik 617 metrora, Nafarroako Gobernuak 1968an jarritako estazio meteorologikoa dago.[4] Gainera, 1975ean, beste estazio meteorologiko bat inauguratu zen Irotz lekuan, itsasoaren mailatik 479 metrora.[5] Bestalde, 1995ean, beste estazio meteorologiko bat inauguratu zen Zubiri kontzejuan, itsasoaren mailatik 526 metrora.[6] Zubiriko estazioa da Sarasibarrarako balio egokienak ematen dituena, hurbilen dagoena baita.
Datu klimatikoak (Zubiri, 1995-2020) | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) | 20.0 | 22.0 | 26.4 | 29.0 | 32.0 | 39.0 | 42.0 | 43.5 | 40.0 | 31.0 | 25.0 | 21.0 | 43.5 |
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 8.8 | 10.6 | 13.6 | 15.4 | 19.8 | 23.7 | 26.6 | 27.1 | 23.4 | 18.5 | 12.0 | 9.3 | 17.4 |
Batez besteko tenperatura (ºC) | 4.2 | 5.3 | 7.8 | 9.5 | 13.5 | 17.0 | 19.5 | 19.7 | 16.4 | 12.7 | 7.6 | 4.9 | 11.5 |
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | -0.4 | -0.1 | 2.0 | 3.6 | 7.2 | 10.4 | 12.3 | 12.3 | 9.5 | 6.9 | 2.9 | 0.5 | 5.6 |
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) | -6.6 | -5.9 | -3.6 | -1.5 | 1.0 | 4.7 | 6.8 | 6.4 | 3.8 | 10.1 | -3.8 | -6.0 | -0.4 |
Batez besteko prezipitazioa (mm) | 116.4 | 101.8 | 99.5 | 129.4 | 99.9 | 61.4 | 47.8 | 46.5 | 69.5 | 112.8 | 146.6 | 129.5 | 1161.0 |
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm) | 57.0 | 62.5 | 73.0 | 59.0 | 56.0 | 58.0 | 100.0 | 63.0 | 81.5 | 74.5 | 83.4 | 82.5 | 100.0 |
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) | 12.8 | 11.4 | 11.2 | 14.5 | 12.8 | 8.2 | 5.8 | 6.4 | 8.2 | 12.2 | 14.1 | 13.4 | 131.1 |
Elur egunak (≥ 1 mm) | 2.1 | 2.3 | 1.6 | 0.8 | 0.1 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | .8 | 1.6 | 9.3 |
Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[7] |
Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.
Ikusi edo aldatu datu gordinak.
Historia
aldatuAntzinako jaurerri-leku erreengo bat, 1280an urtean 17 soldatako petxa bat zor zuena, diru bat gehi garagar eta olozko kuartal bat, "Afari" gisa legokiokeen zatia kontuan hartu gabe, ibarrak batera likidatua. Gero, Pedro Perez Agorretarenak izan ziren petxak, eta Orreagako Santa Mariari saldu zizkion 1324an.
1835-1845eko udal erreformetara arte ibarreko diputatuak eta herriko errejidoreak gobernatzen zuten tokia, txandaka bere etxeen artean aukeratzen zena (hamabi lanabes eta XIX. mendearen hasieran hondatutako bat; hamabi bizilagun mende honetan bertan). 1849an, Sarasibarreko haurrak Larrasoañako eskolara joaten ziren, eta auzotarrek erabiltzen zuten erretorearen aurkezpen-eskubidea.
Demografia
aldatu2020 urteko erroldaren arabera 32 biztanle zituen Sarasibarrak.[8]
2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
25 | 25 | 27 | 29 | 34 | 30 | 30 | 25 | 27 | 27 | 27 | 30 | 36 | 36 | 37 | 37 | 38 | 34 | 32 | 32 | 32 |
Politika
aldatuSarasibarreko kontzejua kontzejuburuak osatzen dute. Egungo kontzejuburua Enrique Garcia Murillo da.
Kontzejua
aldatuSarasibarreko kontzejua kontzejuburuak osatzen dute, demokratikoki hautatua. Kontzejuburua Enrique Garcia Murillo da.
Kontzejuburuak
aldatu2011tik, Sarasibarrek 2 kontzejuburu izan ditu:
Kontzejuburu | Agintaldi hasiera | Agintaldi amaiera |
- | 2011 | 2015 |
Juan Angel Zalba Huarriz | 2015 | 2019 |
Enrique Garcia Murillo | 2019 | jardunean |
Kultura
aldatuEuskara
aldatuLuis Luziano Bonapartek, 1869an, Esteribarko herri guztiak sailkatu zituen, hegoaldeko goi-nafarrera euskalkian, Pirinio ibarretik Erroibar eta Artzibar ibarrekin hitz egiten zena.[9]
Koldo Zuazok, 2010ean, Esteriberrak nafarrera euskalkian sailkatu zituen.[10]
Ibar honetan hitz egiten den euskarak bere berezitasunak ditu. Horregatik sailkatzen daude Esteribarrera (iparesteribartar eta erdiesteribartar aldaerak) eta Artzibarrera (hegoesteribartar aldaera) azpieuskalkietan. Euskara batuaren itzalean alfabetatutako hainbat euskaldun baden arren, Esteribarko mintzaira zaharra oso hiztun gutxik dakite. 2007ko udazkenean, Esteribarren ez zegoen esteribarrerazko edo artzibarrerazko euskaldun gutxienik, eta, beraz, bi azpieuskalkiak hilda daude ibarran.[11]
Euskararen Foru Legea
aldatuNafarroako Gobernuak onartutako Euskararen Foru Legeari jarraituz, Esteribar eremu euskalduneko udalerria da. 2001eko erroldan, herritarren % 25ek zekien euskaraz.
1986tik geroztik, Esteribar udalerriaren izen ofiziala Esteribar da.
Jaiak
aldatu- Nunilo eta Alodiako jaiak: urriaren hirugarren asteburuan
- Lukingo San Isidro baselizarako erromeria: maiatzaren 14an
- Basagaitzeko erromeria, maiatzaren 15an
Ondasun nabarmenak
aldatu- Nunilo eta Alodia eliza, Erdi Aroko kristiau eliza.
Oharrak
aldatuErreferentziak
aldatu- ↑ Euskaltzaindia: Euskal Onomastikaren Datutegia.
- ↑ «Larrasoaña - Lekuak - EODA» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2021-08-30).
- ↑ Otazu Ripa, Jesús Lorenzo. (D.L. 1977). Heraldica municipal, merindad de Sangüesa (I) : Abaurrea-Izalzu. Diputación Foral de Navarra, Dirección de Turismo, Bibliotecas y Cultura Popular ISBN 84-235-0076-4. PMC 911388951. (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ Zubiriko estazioko balio klimatologikoak. Nafarroako Gobernua (Noiz kontsultatua: 2020-08-24).
- ↑ «Sarasibar» www.ine.es (Espainiako Estatistika Institutua) (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
- ↑ Luis Luziano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés, 1863.
- ↑ Koldo Zuazo. El euskera y sus dialectos. Alberdania, 2010.
- ↑ «Esteribar - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-10-01).