Sarah Guppy
Sarah Guppy, jaiotzez Sarah Maria Beach, (Birmingham, Britania Handia, 1770eko azaroaren 5a – Bristol, Erresuma Batua, 1852ko abuztuaren 24a), Britainia Handiko azpiegitura diseinatzen lagundu zuen asmatzailea izan zen. 1811n, zubi bat patentatu zuen lehen emakumea izan zen. Ondoren, Bristolen Cliftoneko zubi esekia eraikitzeko balio izan zuen, eta etxean erabiltzeko zenbait produktu garatu zituen.[1][2] Aitzindari izan zen emakumeak klasera joan ahal izateko borrokan, klasera joatearekin eta ahalegin pertsonalarekin, aurreiritzi asko baztertu baitzituen.
| Sarah Guppy | |
|---|---|
| Bizitza | |
| Jaiotza | Birmingham, 1770eko azaroaren 5a |
| Herrialdea |  Britainia Handiko Erresuma |
| Heriotza | Bristol, 1852ko abuztuaren 24a (81 urte) |
| Hezkuntza | |
| Hizkuntzak | ingelesa |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | ingeniaria |
Hastapenak eta asmakizunak aldatu
Sarah Maria Beach Birminghamen jaio zen, Ingalaterran, eta 1770eko azaroaren 5ean bataiatu zuten.[1] 1811ko martxoan patentatu zuen bere lehen asmakizuna, «Zubi eta burdinbide arkugabeak eraiki eta eraikitzeko modu berria», zubietarako eta trenbideetarako zutabe seguruak egiteko metodo bat.[3][4]
Thomas Telford ingeniariak baimena eskatu zion zubi esekien fundazioetarako patentatutako diseinua erabiltzeko, eta doan eman zion Menai itsasartearen gaineko zubi esekirako.[5] Isambard Kingdom Brunelen eta haren familiaren lagun gisa, Great Western Railway delakoan sartu zen, zuzendariei ideiak emanez eta laguntza emanez. Brunelek bere diseinua Bristolgo Clifton zubi esekia eraikitzeko erabili zuenean ere, ez zuen etekin ekonomikorik izan. 1841ean gutun bat idatzi zuen lubetak egonkortzeko sahatsak eta zurkaitzak landatzeko gomendatuz. Aholku teknikoak ematen jarraitu zuen, nahiz eta, idatzi zuen bezala, "ez da atsegina norberari buruz hitz egitea -harrokeria dirudi, batez ere emakume batengan."[6]
Patenteak eta argitalpenak aldatu
Emakumeek ezin zituztenez patenteak beren izenarekin erregistratu, senarrak egin behar zuen, eta, beraz, Guppy familiaren izenean, hamar patente erregistratu ziren XIX. mendearen lehen erdian, itsasontziak krustazeorik gabe mantentzeko metodo bat barne, eta horrek ekarri zuen gobernuaren £40.000-ko kontratu bat.[7] Beste asmakizun batzuk ere izan ziren: ohe bat, ariketa-ekipoa barne; tea edo kafea prestatzeko gailu bat, arrautzak lurrunetan prestatzen zituena; ogi txigortua mantentzeko plater txiki bat; eta "ontzi, pote eta beste ontzi batzuen kalafatajea hobetzeko" gailu bat.[8][9][10] Gainera, ke-kanpaia eta suteen aurkako ur ihinztagailu-sistema asmatu zituen, eta kandelabro-mota berri bat patentatu zuen, kandelabruak denbora gehiago iraun zezan.[4][11]
The Cottagers and Labourers Friend/ Kotoigile eta laboristak lagunak eta Dialogues for Children/ Umeentzako elkarrizketak idatzi zuen bi liburukitan. Haren lanak entretenigarriak eta hezigarriak izan ziren haurrentzat, eta berriro ere ez zuen irabazirik jaso nahi izan bere argitalpenetatik; salmentaren ondoriozko irabaziak Bristolgo neskentzako karitate-eskola batera bideratu ziren.[3]
Ezkontza eta familia aldatu
1795ean Bristol Samuel Guppyren merkatariarekin ezkondu zen, eta Queen Square eta Prince Streeten bizi izan ziren, Bristol eta Cliftonen gizarteko leku nagusietan.[12] Bikoteak sei seme-alaba izan zituen, besteak beste, Thomas Richard, Grace eta Sarah. Thomas Richard familiaren azukrea fintzeko negozioan sartu zen arren, geroago ingeniari egin zen eta Isambard Kingdom Brunel-en bazkide izan zen, SS Great Western eta SS Great Britainen diseinuan nabarmen lagunduz. Brunelek Sarah Guppy gaztearen erretratua margotu zuen 1836 inguruan.[13]
Zahartzaroa aldatu
1837an, hirurogeita zazpi urterekin, Sarah, alarguna, Richard Eyre Cooterekin ezkondu zen, hogeita zortzi urte gazteagoarekin. Brislingtongo Arnos Courten bizi izan ziren denbora batez, baina Richardek azkar gastatu zuen bere emazte aberatsaren dirua zaldietan. Sarah Richmond Hillera, Cliftonera, joan zen 1842an. Etxearen aurreko lurra erosi zuen Cliftoneko bizilagunek gozatzeko, eta berdegunea izaten jarraitzen du.[14][15]
Erreferentziak aldatu
- ↑ a b Dresser, Madge. «Guppy [née Beach; other married name Coote, Sarah (bap. 1770, d. 1852), inventor»] Oxford Dictionary of National Biography doi:..
- ↑ Cork, Tristan. (27de mayo de 2016). «Recognition at last for the mum-of-six who designed Bristol's Clifton Suspension Bridge - not Brunel» Bristol Post.
- ↑ a b «Sarah Guppy an English inventor» Intriguing History 22 de febrero de 2016.
- ↑ a b Byrne, Eugene. (18 de junio de 2016). «Was Sarah Guppy the real inventor of the Clifton Suspension Bridge?» HistoryExtra.
- ↑ Rendell, Mike. Sarah Guppy, Eclectic English Inventor. Amazing women in History.
- ↑ PRO RAIL 1014/8/7
- ↑ «Día Internacional de la Mujer: Mujeres inventoras» www.wipo.int (OMPI) Marzo de 2005.
- ↑ «Grandes inventos creados por mujeres que cambiaron la historia.» Centro de Formación Oficial en Ciencias Sociales 6 de agosto de 2020.
- ↑ «Cinco inventos de la cocina con nombre de mujer (y que quizá no sabías)» Almanzora - Ideal 8 de marzo de 2019.
- ↑ Kramers, Eveline. (27 de febrero de 2017). «Mujeres e Ingeniería: 4 figuras inspiradoras» Randstad.
- ↑ One Hundred Key Facts on the Bristol City-region and Science. .
- ↑ Bristol Record Office BCC/F/E/3285, BCC/F/E/3140
- ↑ Brunel: 'In Love with the ImpossibleTxantiloi:' ISBN 978-0955074202
- ↑ «BBC - Bristol - Entertainment - Shows of strength» www.bbc.co.uk.
- ↑ Plaque #932 – Open Plaques. .
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q41495
