Wikipedia

Santsol

Nafarroa Garaiko udalerria


Santsol[4] ([s̺ants̺ol] euskaraz Euskaltzaindiaren arabera; Santzol [s̺ants̻ol] euskaraz lehen) Nafarroako udalerria da. Lizarrako merindadeko herri honek 104 biztanle zituen 2014. urteko erroldaren arabera. Nafarroako hiriburutik 69 kilometrora dago.

Santsol
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria
Santsoleko herrigunea eta San Zoilo elizaren kanpandorrea.
Santsolgo bandera
Bandera

Santsolgo armarria
Armarria

Map
Kokapena
Herrialdea Euskal Herria
Lurraldea Nafarroa Garaia
Merindadea Lizarra
EskualdeaVianaldea
Administrazioa
Estatua Espainia
Erkidegoa Nafarroa
Izen ofiziala Sansol
AlkateaMaria Lourdes Garcia Olazabal
(Melgar)
Posta kodea31220
INE kodea31219
Herritarrasantsoldar
Geografia
Koordenatuak42°33′15″N 2°15′58″W / 42.55404°N 2.2661°W / 42.55404; -2.2661
Azalera13,31 km²
Garaiera485 metro
Distantzia69 km (Iruñetik)
Demografia
Biztanleria89 (2024:  2)
alt_left 47 (%52,8)(2019) (%61,8) 55 alt_right
Dentsitatea0,07 bizt/km²
Zahartzea[1]% 15,97
Ugalkortasuna[1]‰ 0
Ekonomia
Jarduera[1]% 0 (2011)
Desberdintasuna[1]% 0 (2011)
Langabezia[1]% 7,02 (2013)
Euskara
Euskaldunak[2]% 8.8 + % 13.6 hartzaile (2021)
Kaleko erabilera [3]% 
Datu gehigarriak
Webguneahttp://www.sansol.es

Izena

aldatu

Euskaltzaindiak 1979an argitaratutako herri izendegian Santzol forma proposatu zuen herriarentzat, baina 1990eko Nafarroako Herri izendegian herriaren gaztelerazko izenak (Sansol) ez duela euskarazko parekiderik adierazi zuen akademiak. Gerora, hori zuzendu zuen eta Santsol zela erabaki[5], dagoeneko arau mailarekin.

Litekeena da herriaren izena San Zoilo herriko elizaren santuaren izenetik etortzea, Sanctus Zoilus bere forma latinezko zaharrenetik agian.[6]

Geografia

aldatu

Inguru naturala eta kokapena

aldatu
 
Herriaren eguneko ikuspegia.
 
Herriaren ikuspegia gaua heldu aurretik.

Herria, Nafarroa mendebaldean kokatzen da, N-111 errepidean Lizarra-Biana norabidean.

Santsolek Desoiorekin egiten du muga iparraldean, El Bustorekin ekialdean, Torres del Riorekin mendebaldean eta hegoaldean.

Donejakue bidearen adar bat igarotzen da herritik[7].

Klima eta landaredia

aldatu

Klimaren ezaugarriak mediterraneo kontinentalari motako klimari dagozkio. Urteko batez besteko tenperatura 12 gardu ingurukoa da, eta prezipitazioak 500 eta 800mm bitartekoak. Urteroko egun euritsuak 60 inguru dira herrigunean, eta 100 egun udalerriko gunerik menditsuenetan.

Udalerriko jatorrizko artadiak ia erabat desagertu dira gaur egun, eta landaturiko Alepo motako pinuek 11 hektarea hartzen dituzte.

Historia

aldatu

San Zoilo herriko santuak badu kultu adibiderik Nafarroan 9. mendetik, baina Santsol herriaren lehen aipu dokumentatua Los Arcosko foruan agertzen da, 1176. urtean[7].

Los Arcosko Bostirien parte zelarik, Gaztelaren parte izatera igaro ziren 1463. urtean, Nafarroako gerra zibilaren kontestuan baina Nafarroako Erresumak independentzia galdu aurretik, eta herria ez zen Nafarroara itzuli 1753. urtera arte[8].

Herriko arkitektura dotoreena, elizan eta hainbat etxe eta jauregitan ikus daitekeena, 18. mendekoa[7].

Demografia

aldatu
Santsoleko biztanleria
Datu-iturria: www.ine.es

2008ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko hiru etorkin baino ez ziren bizi herrian, biztanleriaren %2,52a (Nafarroako batezbestekoaren azpitik).

Politika

aldatu

Udal hauteskundeak

aldatu

Azken agintaldietan Santsoleko alkate kargurako Francisco Javier Díaz de Ilarraza aukeratu dute, zerrenda independente batzuen izenean. 2007an Grupo Independiente de Sansol (GIS) bere taldeak udaleko bost zinegotziak lortu zituen.

Santsoleko Udala [2007)
Alderdia Botoak Aukeratua?
Francisco Angel Barragan Domeño (GIS) 50 Bai
Maria Lucia Suescun Esandi (GIS) 48 Bai
Juan Javier Remirez Lizuain (GIS) 46 Bai
Maria Lourdes Garcia Olazabal (GIS) 31 Bai
Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz (GIS) 17 Bai

2011ko udal hauteskundeetan Díaz de Ilarrazak alkate kargua gorde izan zuen, kasu honetan Agrupación Independiente de Sansol (AIS) izeneko zerrendarekin; AIS aurkeztutako zerrenda bakarra izan zen eta beste hiru kide zinegotzi bihurtu ziren[9].

Udaletxea

aldatu

Gaur egungo udaletxea 1960ko hamarkadaren hasieran eraiki zen, errepidetik gertu Alde Zaharrean dagoen orube batean. Eraikina adreiluzkoa da, eta kokapen honen aurretik, udal bulegoak elizaren ondoan egon ziren, herriguneko gunerik altuenean. Udalak alkatea eta lau zinegotzik osatzen dute.

  • HELBIDEA: Auzo Berria kalea z/g

Alkateak

aldatu

Hauek izan dira Santsoleko azken alkateak:

Alkatea Agintaldi hasiera Agintaldi amaiera Alderdia[10]
Antonio Baños Ordoñez[10][11] 1979 1983 Agrupacion Electoral Melgar
Javier Barragan Ibarrola[10][11] 1983 1987 Agrupacion Electoral Independiente Melgar
Luis Maria Zurbano Garcia[10] 1987 1991 Independenteak
Bienvenido Oyon Perez[10] 1991 1995 Independenteak
Maria Asuncion Beraza Oroquieta[10] 1995 1999 Agrupacion Independiente San Zoilo
Luis Maria Zurbano Garcia[10] 1999 2003 Independientes de Sansol
Luis Maria Zurbano Garcia[10] 2003 2007 Independientes de Sansol
Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz[10][12][13] 2007 2011 Grupo Independiente de Sansol
Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz[10][14][15] 2011 2015 Agrupacion Independiente de Sansol
Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz[10][16][17][18] 2015 2019 Agrupacion Independiente de Sansol
Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz[10][19][20] 2019 2023 Independientes de Sansol
Maria Lourdes Garcia Olazabal[21][22] 2023 Jardunean Melgar

Azpiegitura eta garraioak

aldatu

La Estellesaren Donostia eta Logroño bitarteko lineak (NA-10 zenbakiko emakida) geltokia dauka herrian. Lineak honako ibilbidea egiten du:

Ondasun nabarmenak

aldatu

Santsoleko eliza nagusia San Zoilo eliza da. Estilo barrokoko eraikin honek, antzinako eliza (XVI. mendea) baten egitura erabiliz eraiki zen. Aipagarri dira elizako dorrearen altuera, forma karratu eta kanpaientzako gorputz bakarrarekin. Barrukaldean, San Pedroren egurrezko irudi gotiko bat eta Gurutzatuaren beste irudi erromanista bat daude.

Herriaren erdigunean estilo barroko hainbat jauregi daude. Aipagarri da "El Palacio" izeneko jauregi klasikoa. Bi zatiz osatuta, jauregiaren fatxadan hiru armarri ageri dira.

Erreferentziak

aldatu
  1. ↑ a b c d e Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
  2. ↑ Euskararen Adierazle Sistema. Euskara-gaitasuna adinaren eta sexuaren arabera. EAE (eskualdeka/udalerrika). Eusko Jaurlaritza.
  3. ↑ «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
  4. ↑ Euskaltzaindia. 155. araua: Nafarroako udal izendegia. .
  5. ↑ «Santsol - Lekuak - EODA» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2020-05-16).
  6. ↑ (Gaztelaniaz) Cabrera, Ramon. (1837). Diccionario de etimologias de la lengua castellana. Callero, 801 or. (Noiz kontsultatua: 2020-05-16).
  7. ↑ a b c (Gaztelaniaz) «Sansol, Navarra, Camino Francés :: Guía del Camino de Santiago» Albergues del Camino de Santiago (Noiz kontsultatua: 2020-05-16).
  8. ↑ «LOS ARCOS (NAVARRA)» www.fernandezdearcaya.com (Noiz kontsultatua: 2020-05-16).
  9. ↑ Zerrendak Nafarroako Aldizkari Ofizialean.
  10. ↑ a b c d e f g h i j k l (Gaztelaniaz) «Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública.» www.mptfp.gob.es (Noiz kontsultatua: 2020-04-11).
  11. ↑ a b «Sansol» Auñamendi Eusko Ikaskuntza (Noiz kontsultatua: 2020-04-14).
  12. ↑ (Gaztelaniaz) «Tierra Estella decidió en las urnas» Revista Calle Mayor 2007-05-30 (Noiz kontsultatua: 2025-02-06).
  13. ↑ (Gaztelaniaz) «Sansol mirando al astro rey» Revista Calle Mayor 2008-05-15 (Noiz kontsultatua: 2024-11-20).
  14. ↑ (Gaztelaniaz) «Tierra Estella ya tiene alcaldes» Revista Calle Mayor 2011-06-23 (Noiz kontsultatua: 2024-11-05).
  15. ↑ (Gaztelaniaz) «Sansol reúne a más de 400 vecinos de la zona de Los Arcos» Diario de Navarra 2014-05-27 (Noiz kontsultatua: 2024-11-20).
  16. ↑ (Gaztelaniaz) «Tiempos de cambio en Tierra Estella» Revista Calle Mayor 2015-05-29 (Noiz kontsultatua: 2025-02-23).
  17. ↑ (Gaztelaniaz) «Un curso analizará este mes el papel de la zona de Los Arcos durante tres siglos» Diario de Noticias de Navarra 2016-09-09 (Noiz kontsultatua: 2024-11-06).
  18. ↑ (Gaztelaniaz) «La Asociación de Mujeres Melgar celebra sus treinta años de actividad en Los Arcos» Diario de Noticias de Navarra 2018-06-02 (Noiz kontsultatua: 2024-11-20).
  19. ↑ (Gaztelaniaz) «El mapa político de Navarra: todos los alcaldes y alcaldesas» Diario de Noticias de Navarra 2019-06-16 (Noiz kontsultatua: 2024-11-05).
  20. ↑ (Gaztelaniaz) «Arrancan los alcaldes» Diario de Noticias de Navarra 2019-06-22 (Noiz kontsultatua: 2024-11-05).
  21. ↑ (Gaztelaniaz) «Todos los alcaldes y alcaldesas de Navarra, pueblo a pueblo» Diario de Noticias de Navarra 2023-06-18 (Noiz kontsultatua: 2024-11-04).
  22. ↑ (Gaztelaniaz) «Los nuevos alcaldes y alcaldesas de Navarra» Diario de Navarra 2023-06-18 (Noiz kontsultatua: 2024-11-04).

Ikus, gainera

aldatu

Kanpo estekak

aldatu
Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Nafarroa
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Santsol&oldid=10121524"(e)tik eskuratuta