Rainer Maria Rilke
Rainer Maria Rilke, izen osoa René Karl Wilhelm Johann Josef Maria Rilke, (Praga, Bohemia, Austria-Hungariako Inperioa, gaur egun Txekia, 1875eko abenduaren 4a - Val-Mont, Suitza, 1926ko abenduaren 29a) XX. mendeko alemanezko poetarik garrantzitsuenetako bat izan zen. Bere lanik funtsezkoenak Duineser Elegien (Duinoko elegiak) eta Die Sonette an Orpheus (Sonetoak Orfeori) dira.
| Rainer Maria Rilke | |
|---|---|
 (1900) | |
| Bizitza | |
| Jaiotzako izen-deiturak | René Karl Wilhelm Johann Josef Maria Rilke |
| Jaiotza | Praga, 1875eko abenduaren 4a |
| Herrialdea |  Alemania  Austria  Austria-Hungariako Inperioa |
| Lehen hizkuntza | alemana |
| Heriotza | Montreux, 1926ko abenduaren 29a (51 urte) |
| Hobiratze lekua | Raron |
| Heriotza modua | berezko heriotza: Leuzemia |
| Familia | |
| Ezkontidea(k) | Clara Westhoff (1901eko apirilaren 28a - |
| Bikotekidea(k) | |
| Seme-alabak | ikusi
|
| Familia | ikusi
|
| Hezkuntza | |
| Heziketa | Pragako Unibertsitate Karolina (1895 - : literatura Municheko Unibertsitatea (1896ko iraila - |
| Hizkuntzak | frantsesa alemana |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | idazlea, poeta, antzerkigilea, itzultzailea eta eleberrigilea |
| Lantokia(k) | Munich |
| Lan nabarmenak | ikusi
|
| Mugimendua | Sinbolismoa |
| Genero artistikoa | Dinggedicht (en)  Prosa |
| rilke.de | |
       | |
 | |
BiografiaAldatu
1875-1897Aldatu
Rilkek Pragan igarotako haurtzaro eta gaztaroa ez ziren oso zoriontsuak izan. Aita, Josef Rilke (1838–1906) burdinbideetako ofiziala zen eta ama, Sophie Entz (1851–1931), jatorri juduko industrialari familia batekoa. Ezkontza 1884ean apurtu zen, Sophiek etxetik alde egin zuenean. Bakarzaletasunak eta emozioetan gatazkatsua izandako haurtzaroak eragin handia izan zuten haren sentsibilitatearen konformazioan[1]. Ama eta semearen arteko erlazioa ez zen oso ona izan. Izan ere, amak ezin izan zuen gainditu alaba zaharrenaren heriotza, eta René (frantsesez "berpiztua") bost urte bete zituen arte neskaz janztera behartu zuen[2].
Aitak behartuta, 1886ean René Sankt Pöltengo eskola militarrean sartu zen, baina 1891ean, osasun arazoak zituela eta, utzi behar izan zuen. Aurrerago idatzi zuenez, eskola militarrean igaro zituen urteak erabateko sufrikarioa izan ziren[2]. 1892tik 1895era arte eskola pribatuak jaso zituen, eta azken urte horretan Pragako unibertsitatean sartzea lortu zuen. Pragan, lehenik, eta Munichen, gero, arte, literatura, artearen historia eta filosofia ikasketak egin zituen. Pragatik alde egin ostean izena aldatu zuen, René Mariaren ordez Rainer Maria hartuz.
1894ean bere lehen poema liburua, Leben und Lieder (Bizitza eta kantuak), argitaratu zen. Hurrengo urteetan Larenopfer eta Traumgekrönt kaleratu zituen.
1897-1902Aldatu
1897an, Munichen, maite harreman kartsua hasi zuen Lou Andreas-Salomerekin. Emakume hau Friedrich Nietzscheren maitale ohia, ezkondua eta Rilke baino hamalau urte zaharragoa zen. Banandu ostean ere, poetaren lagun mina izaten jarraitu zuen, hau 1926an hil zen arte. 1912 eta 1913an Lou Andreas-Salome Sigmund Freuden ikaslea izan zenez gero, haren bidez Rilkek psikoanalisiaren berri izan zuen.
1898an Italiatik zehar bidaiatu zuen. Hurrengo urtean Errusian egon zen Lou Andreas-Salomerekin, eta Moskun Leo Tolstoi ezagutu zuen. Errusiako paisaiek eta bertako nekazarien bizimoduak eragin handia izan zuten Rilkeren olerkigintzan[3], panteismo gisako batera bideratu zutelarik poeta gaztea[4]. Urte haietan Das Stundenbuch (Orduen liburua) idazten jardun zuen. 1900 urtean Rilke Bremen inguruko Worpswedeko artista kolonian bizitzen hasi zen. Han Clara Westhoff eskultorea ezagutu zuen eta hurrengo urtean harekin ezkondu zen. Ruth alaba 1901eko abenduan jaio zen. Hala ere, hilabete batzuen buruan, 1902ko udan, Rilkek familia utzi zuen Parisera joateko[5].
1902-1910Aldatu
Die Aufzeichnungen des Malte Laurids Brigge (1910, Malte Laurids Briggeren koadernoko oharrak) eleberrian adierazi zuenez, Parisko egonaldiaren hasiera gogorra egin zitzaion. Hala ere, bertako artista eta intelektualekin izan zuen harremanak gogoa piztu zion. Auguste Rodinen eskulturek eta Paul Cézanneren margoek izugarri gustatu zitzaizkion. Europa osoan zehar bidaiatzen jarraitu bazuen ere, Paris bere munduaren erdigune bihurtu zen. 1905-1906an Rodinen idazkaria izan zen[6]. Nabarmentzekoa da eskultoreak poetarengan izan zuen eragina, artelana jarduera erlijiosotzat ikusten erakutsi baitzion. Teknikoki ere eskulturaren araberako olerkigintza sendoa egiteari ekingo zion poetak, Rodinengan miresten zituen lanerako adorea islatu nahirik[7]. Aro honetako lanik garrantzitsuenak Neue Gedichte (1907-1908, Poema berriak), Der neuen Gedichte anderer Teil (1908), Réquiem (1909) eta Die Aufzeichnungen des Malte Laurids Brigge (1904-1910, autobiografia kutsu handikoa) dira.
1910-1919Aldatu
1910ean Die Aufzeichnungen des Malte Laurids Brigge argitaratu ondoren, Rilkek 1922 arte iraun zuen sormen krisialdia izan zuen. Garai hartan Maria von Thurn und Taxis printzesa ezagutu zuen eta handik aurrera honek Duinon, Triestetik gertu, zuen gazteluan bolada luzeak igaro zituen. Han hasi zen Duineser Elegien (1922, Duinoko elegiak) idazten. Sormen krisiari aurre egiteko Louise Labéren sonetoak itzultzeari ekin zion.
Lehen Mundu Gerrak Alemanian harrapatu zuen. Ezin izan zuen Parisera itzuli, non herrialde etsai bateko hiritarra izateagatik bere jabetzak konfiskatuak izan baitziren. 1916 hasieran soldadutzara deitu zuten baina bere lagun boteretsuei esker zerbitzua betetzetik libratu zen.
1919-1926Aldatu
1919ko ekainean Munichetik, non gerra osoa igaro baitzuen, Suitzara joan zen. Han, besteak beste, Soglio, Locarno eta Berg am Irchelen bizi izan zen. 1921eko erdialdetik aurrera Veyras herrixkan (Valais kantonamendua) kokatutako Muzot gaztelua izan zuen bizilekua. Han sormen handiko aro bat izan zuen eta bere lanik garrantzitsuenak, Duineser Elegien (hamar urte lehenago hasitakoa) eta Die Sonette an Orpheus, idatzi zituen[3]. Kierkegaard-en filosofia existentzialetik hurbil munduaren kontzientzia berriaz eta gizakiaren existentziaren zentzuaz hausnartzen du[8].
1923an, gaixotasun larri batengatik, sendategietan egon behar izan zuen denboraldi batez. 1925ean Parisera joan zen, etxebizitza aldaketa onuragarria izango zelakoan. Gaixo zegoelarik ere ez zion idazteari utzi. Hil baino lehenxeago jakin zen gaixotasuna leuzemia zela. Montreuxko Valmont sendategian hil zen, 1926eko abenduaren 29an. 1927ko urtarrilaren 2an Rarongo hilerrian ehortzi zuten. Epitafioa berak aukeratua izan zen:
Rose, oh reiner Widerspruch, Lust,
Niemandes Schlaf zu sein unter soviel
Lidern.
[Arrosa, o kontresan aratza, plazera,
hainbat betazalen azpian
inoren ametsa ez.][9]
ErreferentziakAldatu
- Artikulu hau idazteko Ingelesezko Wikipediako Rainer Maria Rilke artikuluko informazioa erabili zen.
- ↑ Salaberri, P. 2002: "Sarrera" in Rainer Maria Rilke: Poeta gazte bati idatziak, Donostia, Jakin: 7. or.
- ↑ a b Ralph FREEDMAN: Life of a Poet: Rainer Maria Rilke Washingtonpost.com
- ↑ a b Rilke, Rainer Maria Euskadi.net
- ↑ Salaberri, P. 2002: "Sarrera" in Rainer Maria Rilke: Poeta gazte bati idatziak, Donostia, Jakin: 8. or.
- ↑ Rainer Maria Rilke Picture-poems.com
- ↑ Vintilă HORIA:Introduccion a la Literatura Del Siglo XX Books.google.es
- ↑ Salaberri, P. 2002: "Sarrera" in Rainer Maria Rilke: Poeta gazte bati idatziak, Donostia, Jakin: 9. or.
- ↑ Salaberri, P. 2002: "Sarrera" in Rainer Maria Rilke: Poeta gazte bati idatziak, Donostia, Jakin: 10. or.
- ↑ Salaberri, P. 2002: "Sarrera" in Rainer Maria Rilke: Poeta gazte bati idatziak, Donostia, Jakin: 11. or.
Kanpo loturakAldatu
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Rainer Maria Rilke  |
- Rainer M. Rilke (1875-1926) Lur entziklopedia tematikoa.
- Rainer Maria Rilke Euskarari ekarriak. Armiarma.com
Datuak: Q76483
Multimedia: Rainer Maria Rilke
