Petrolioaren gailurra

Petrolio-gailurra, petrolio-zenita (edo batzuetan ingelesetik bere horretan, Peak Oil) petrolioaren erauzketa-tasa maximoa lortzen den unea da, eta, horren ondoren, ekoizpen-tasa gainbehera terminalean sartzen da. Petrolioaren gailurra petrolioaren mundu mailako erauzketa gehienera iritsiko den muga da, zeinaren ondoren, ekoizpen-tasa gainbeheran sartuko baita. Askotan etorkizuneko aurresate modura erabiltzen bada ere, gero eta aditu gehiagoren arabera petrolioaren gailurra jadanik gertatu da edo orain ari da gertatzen.

Hubbert-ek proposatutako moduko kurba, petrolio-ekoizpenaren kasurako.

Kontzeptu hau behatutako banakako petrolio-hobien ekoizpen-tasetatik eta erlazionatuta dauden hobien eremu bakoitzaren datuetatik aterata dago. Petrolio-eremuen ekoizpen osoa modu esponentzialean hasten da normalean, ondoren gailurrera iristen da eta azkenik txikitzen hasten da, batzuetan nahiko azkar, eremua hutsik geratzen den arte edo petrolioa ateratzea errentagarria ez den arte. Kontzeptu hau Hubbert-en teoriatik aterata dago, eta hainbat herrialdetako ekoizpenetan frogatu da, eta horrela, mundu mailako ekoizpenerako ere proposatu da.

Petrolio-putzu indibidualetan ikusitako ekoizpen-tasetan antzematen da ekoizpen gailurra, alde batetik, eta bestetik, antzeko modu batean, planetan dauden petrolio-putzu guztietan, putzu guztiak ekoizpen sistema bat bezala hartuz gero. Petrolio gailurra ekoizpen-tasa azken gainbeheran hasten den unean jo dela esaten da, putzu bateko zenita, zein munduko zenita.

Ikusi egin da petrolio-hobi bateko ekoizpen agregatuaren tasa esponentzialki hazten dela hasieran, harik eta petrolio-gailurra deituriko unera iristen den arte. Halako batean hazkundea moteldu egiten da eta geroago inoizko ekoizpen tasarik altuena lortzen da: petrolio gailurra edo zenita. Une horren ondoren, ekoizpenak behera egiten du — batzuetan azkar —, petrolio-hobia agortzera iritsi arte.

Gailurraren kontzeptu hori, ingelesez Peak Oil, Hubberten teoriatik dator, eta frogatu da, behin eta berriro, petrolio-hobi jakin bati, herrialde jakin bateko barneko ekoizpen-tasari, zein petrolio-ekoizpen globalaren tasari aplika dakiokeela.

Petrolio gailurra, petrolio zenita edo ingelesetik nazioartekoa bihurtu den Peak Oil terminoa erabiltzen da, askotan, ikatz mota guztiez, petrolio mota guztiez eta gas natural mota guztiez batera hitz egiteko. Erregai fosilez hitz egiteko, oro har, eta ez petrolioaz bakarrik.

«	“Oso teoria xinplea da, garagardoa edaten duen edonork uler dezake. Hasieran basoa beteta dago eta amaierarako hustu egiten da; zenbat eta azkarrago edaten duzun, azkarrago amaitzen da”.	»
—Colin Campbell

Petrolio gailurra vs petrolio agortzea

Askotan, petrolio-gailurra petrolioaren agortzearekin nahasten da, baina ez da, inondik ere, gauza bera. Petrolio-gailurra ekoizpen handieneko puntua da, erreserben eta horniduren beherakada-aldiari dagokio, eta petrolio agortzea, berriz, betiko amaitu dela adierazten du. Dena den, petrolio-hobiak normalean ez dira petrolioa erabat agortu arte ustiatzen. Izaten da une bat non geratzen den petrolioa erauztea, ekonomia aldetik, ez duen merezi. Petrolio oso gutxi geratzen denean, gero eta energia gehiago behar da geratzen den petrolioa erauzteko eta halako batean ez du merezi ahalegintzen segitzea.

Gai honetan arduratzen diren egileek diote petrolio agortzea, munduko petrolio guztia agortzea, ez dela bihar-etzi gertatuko, baina petrolioaren ekoizpenaren zenita, ordea, dagoeneko jo dugula diote gero eta gehiagok eta beste batzuek zenita hurbil dagoela diote. Etengabeko hazkuntza ekonomikoa bilatzen duen sistema ekonomiko batean, energia iturririk eraginkorrenen eskaintza jaisteak ekarri ditzakeen problemei buruz asko eztabaidatu da.

Huberten teoria

Sakontzeko, irakurri: «Hubert-en teoria»

M. King Hubbertek, 1956an, sortu zuen oraindik ere aipatzen den eredu teorikoa. Hubbertek erabili zituen lehen aldiz petrolio-gailurraren modeloak, zehazki iragartzeko Estatu Batuetako petrolio-ekoizpenak 1965 eta 1970. urteen artean joko zuela gailurra. Hubberten ereduak, gaur egun Hubbert-en gailurraren teoria deitzen denak, eta haren aldaerek arrazoizko zehaztasunez deskribatu dute petrolio-putzuen, petrolio-hobien eta petrolio ustiategien ekoizpenaren gainbeherapena. Hubbert ereduaren arabera, baliabide mugatu baten ekoizpen-tasak gutxi gorabehera simetrikoki hazten da eta gero gutxitzen da. Grafikoki marraztuz gero, hasierako hazkunde esponentziala, geroagoko moteltze fasea, gainbehera geldoaren fasea eta, azkenik, gainbehera agerikoa, kanpai itxurako kurba bati jarraituko dio, ustiagarritasunaren eta merkatuaren presioen mugetan oinarrituta. Jatorrizko eredu logistikoaren hainbat bertsio aldatu erabiltzen dira, funtzio konplexuagoak erabiliz mundu errealeko faktoreak ahalbidetzeko. Bertsio bakoitza eremu espezifiko bati aplikatzen zaion bitartean, Hubberten kurbaren ezaugarri nagusiak (ekoizpenak hazteari utzi, zanpatu eta gero deklinatu egiten da) ez dira gehiegi aldatzen.

Aldaketa politiko eta ekonomikoak prezio altuei erantzuteko eta eskasiari erantzuteko bakarrik gertatzen badira, orduan herrialde inportatzaileentzako kalte ekonomikoaren maila, neurri handi batean, petrolio-inportazioak gero gailurretik zein azkar jaisten den araberakoa izango da. Export-Land ereduaren arabera, petrolio-esportazioak ekoizpena baino askoz ere azkarrago jaisten dira, herrialde esportatzaileetan etxeko kontsumoa handitu egiten baita barne-hornikuntzarako, zenbait kasutan esportazioak deuseztatu arte. Erreserba-defizitek (muturreko) inflazioa eragingo lukete, eskaera ez balitz nabarmen arinduko kontserbazio-neurri planifikatuekin eta energia alternatiboen erabilerarekin.

Ekoizpenaren puntu gorenaren kalkulu baikorren arabera, gainbehera globala munduan 2020an edo geroago hasiko da, eta, horren ondorioz, krisia iritsi aurretik inbertsio handiak egingo dira erregai alternatiboetan, eta ez da beharrezkoa izango aldaketa handirik petrolioa gehien kontsumitzen duten nazioen bizimoduan. Eredu horiek, hasiera batean, petrolioaren prezioa gora eta gora eskalatzen erakusten dute, eta, gero, beste erregai eta energia-iturri batzuk erabiltzearekin batera, prezioak moderatu egiten dira.

Bestalde, Energiaren Nazioarteko Agentziak 2010eko azaroan jakinarazi zuen petrolio gordinaren ekoizpena 2006an iritsi zela maila gorenera, hots, 2006. urtean. petrolio-ekoizpenari dagokionez, goian aipatutako txostenak erakusten du etorkizuneko iragarpen ezkorrek mantentzen duten tesiaren arabera, gailurra dagoeneko lortu dela, edo gailur-gailurrean gaudela, edo, agian, gailurra hortxe-hortxe hurrengo urte hauetan igaroko dugu. 2008ko lehen erdian zehar, zantzuak egon ziren pentsatzeko Estatu Batuetako atzeraldi ekonomikoaren arrazoi posible bat petrolioaren prezioen errekorretan zegoela. Kontu ezaguna da kapitalismoan ezagutu diren krisiek petrolioen prezioekin izan duten lotura, korrelazioa.

Baina batzuen ustez, aurreikuspen ezkor horiek faltsuak dira eta munduko petrolio ekoizpena handitzen segitu du eta errekor berriak lortu dira, oraindik ere XXI. mendeko bigarren hamarkadan.

Petrolioaren eskaria

Petrolio-gailurraren alderdi bat denboran zeharreko kontsumoari eta eskari horren hazkundeari buruzkoa da. Petrolio gordinaren munduko eskaria batez beste % 1,76 hazi zen urte bakoitzeko 1994-2006 aldian, eta maximoa % 3,4 izan zen 2003-2004 aldian. Horrela segituz gero, eskaria handitu eta handitu, 2030erako, munduko petrolioaren eskaria % 37 handitzea proiektatzen da 2006ko mailekin alderatuta, neurri handi batean garraioaren sektoreko eskariaren gorakadaren ondorioz.

Energia-eskaria batez ere lau sektore zabaletan banatzen da: garraioa, eraikuntza-sektorea, merkataritza-sektorea eta industria-sektorea. Petrolioaren erabilerari dagokionez, garraioa da sektorerik garrantzitsuena eta azken hamarkadetan eskariaren hazkunderik handiena izan duena. Hazkunde hori barne-errekuntzako motorrek propultsatutako erabilera pertsonaleko ibilgailuen eskariaren ondorio izan da, gehien bat. Sektore horrek ere kontsumo-tasa handienak ditu, hau da, 2006an Estatu Batuetan erabilitako petrolioaren % 68,9 inguru barne-errekuntzako motorrek egiten zuten eta une horretan mundu osoan erabilitako petrolioaren % 55, Hirsch txostenean dokumentatzen den bezala. Garraioa, beraz, arreta berezia behar du petrolio-gailurraren ondorioak arintzen saiatzen direnentzat.

Garapen bidean dagoen munduan eskariaren hazkundea pixkanaka-pixkanaka gero eta handiagoa den arren, Ameriketako Estatu Batuak dira munduko petrolio kontsumitzailerik handienak. 1995-2005 aldian, Estatu Batuetako kontsumoa eguneko 17,7 milioi upeletik eguneko 20,7 milioi upelera igo zen, hau da, 3 milioi upel gehiago eguneko. Konparazio batera, Txinak bere kontsumoa eguneko 3,4 milioi upeletik eguneko 7 milioi upelera handitu zuen, 3,6 milioi upeleko hazkundea, aldi berean. Kontsumo per capita kalkulatuko bagenu, agerikoa denez, AEBko kontsumo per capita Txinakoa baino askoz handiagoa da.

Herrialdeak garatzen diren heinean, industrializazioak, urbanizazio azkarrak eta bizi-maila handiagoak, energiaren erabilera hazten dute, batez ere petrolioarena. Txina eta India bezala loratzen ari diren ekonomiak azkar bihurtzen ari dira petrolio-kontsumitzaile handiak. Txinak petrolioaren kontsumoa % 8 handitu du urtero 2002tik, 1996tik 2006ra bikoiztuz. 2008an, Txinan automobilen salmentak % 15 eta % 20 artean haztea espero zen, neurri batean, 5 urtez jarraian ehuneko 10 baino gehiagoko hazkunde ekonomikoaren tasengatik.

Energiaren Nazioarteko Agentziak 2009ko urtarrilean kalkulatu zuen petrolioaren eskaria % 0,3 jaitsi zela 2008an, eta % 0,6 jaitsiko zela 2009an. Petrolioaren kontsumoa ez da bi urtez jarraian jaitsi 1982-1983 aldiaz geroztik. Kontsumoak gora eta gora egin du, eta halako batean ekoizpenak beherantz egingo balu prezioek gora egingo luketela uste da.

Populazioa

Petrolioaren eskariari buruzko beste faktore garrantzitsu bat giza hazkunde demografikoa izan da. Petrolioaren eskariak gora egitearen arrazoietako bat populazioak gora egiteak energiaren kontsumoak gora egitea dakarrela da.

Per capita ekoizpena 1970eko hamarkadan iritsi zen punturik altuenera. Espero da 2030ean munduko populazioak 1980koa bikoiztea. Matt Savinar autoreak iragarri du 2030ean petrolioaren ekoizpena 1980ko mailara arte jaitsiko dela, eta, aldi berean, petrolioaren eskariak ekoizpena nabarmen gaindituko du. Eskaria eskaintza baino askoz handiago izango dela.

Biztanleko, per capita, petrolioaren produkzioa jaitsi egin zen garai batean, baina gero berriro igo zen. 1980. urteko 5,36 upeletik 1993ko 4,44 upelera jaitsi zen, baina gero urteko 4,79 upelera igo zen 2005ean. 2006an, munduko petrolio ekoizpenak 84.631tik 84.597 milioi upelera egin zuen behera eguneko (13.4553 × 106tik 13.4498ra × 106 m³/d-ra), nahiz eta biztanleriak gora egiten jarraitu duen. Horren ondorioz, biztanleko petrolioaren ekoizpena berriz ere 4,73 upelera jaitsi da urteko.

Orain arte, hazkunde demografikoak eskarian izan duen eragina leuntzen lagundu duen faktore bat hazkunde demografikoaren tasak 1970eko hamarkadatik jaiotze tasa izan duen beherakada izan da, nahiz eta hori neurri bateraino konpentsatzen den nazio garatuetan batez besteko bizitza-iraupenak gora egin duelako. 1970ean biztanleria % 2,1 hazi zen. 2007rako, hazkunde-tasa % 1,167ra jaitsi zen. Hala ere, petrolioaren eskaria azkarrago hazi da populazioa baino eta petrolio ekoizpenak populazioaren hazkundea gainditzen jarraitzen du, eskariari erantzuteko. Munduko biztanleria % 6,2 hazi zen, 2000ko 6,07 mila milioitik 2005ko 6,45 mila milioira. BPren arabera, aldi horretan bertan munduko petrolio-ekoizpena 74,9tik 81,1 milioi upelera igo zen, nabarmen azkarrago.

Petrolioaren eskaintza eskaria baino txikiagoa izango dela aurreikusten da, etorkizun hurbil batean.

Nekazaritza mugak, demografia mugak

Nekazaritza industriala erregai fosilen kontsumitzaile handia da.

Nekazaritza modernoaren tekniketarako gas- eta petrolio-hornidura funtsezkoa denez, petrolio-erreserba globalen beherakadak elikagaien prezioak igotzea eta goseteak eragin dezakete, aurreko hamarkadetan aurrekaririk izan ez duten elikagai-krisiak gerta daitezke.

Nekazaritza modernoa erregai fosilen kontsumitzaile handi-handia da, amoniakoa (ongarrietarako) ekoizteko gehienbat, Haber prozesuaren bidez. Prozesu hori funtsezkoa da nekazaritza intentsiboaren produktibitate handirako. Ongarriak ekoizteko erregai fosil espezifikoa gas naturala da batez ere. Elektrizitate berriztagarriaren erreserba nahikoa balego, hidrogenoa erregai fosilik gabe sor liteke, elektrolisia bezalako metodoak erabiliz, baina gaur egun ez da horrelakorik gertatzen. Adibidez, Norvegiako Vemork zentral hidroelektrikoak bere elektrizitate-ekoizpenaren soberakina erabili zuen amoniako berriztagarria sortzeko, 1911tik 1971ra. Gaur egun, Islandiak amoniakoa sortzen du bere zentral hidroelektriko eta geotermikoen ekoizpen elektrikoa erabiliz, baliabide horiek ugari dituelako, eta hidrokarburoen etxeko baliabiderik ez duelako. Islandiarentzat gas naturalaren inportazioak kostu handia dakar eta merkeago ateratzen zaio geotermia eta hidroelektrikoetatik amoniakoaren ekoizpena sortzea.

Hala ere, epe laburrean, eskala handiko energia-iturri berriztagarri ia guztiek petrolioa behar dute oraindik, bai hasieran eraikuntzako ekipamendua hornitzeko eta bai gero langileak eta materialak garraiatzeko. Adibidez, Islandiak energia berriztagarriko baliabide ugari ditu, baina oraindik petrolioaren erregai likidoen mende dago kritikoki, eta horiek inportatu egin behar ditu. Petrolio-hornidura jaitsiko balitz pertsonek baliabide berriztagarriak soilik erabiliz energia-azpiegitura berriztagarri bat nola sortu ikasi baino lehenago, gerta liteke ezinezkoa izatea biztanleria globalari eusteko beharrezkoa den nekazaritza intentsiboari eustea.

Hirsch txostena

2005ean, Estatu Batuetako Energia Departamentuak honelako izenburua zeukan txostena argitaratu zuen: “Munduko petrolio ekoizpenaren gailurrera iritsiz: inpaktua, arintzea eta arriskuaren kudeaketa.” - Hirsch Txostena izenarekin aipatzen da txosten hori, eta besteak beste, honako hau dio: "Petrolioaren ekoizpenaren gailurra garo izanak aurrekaririk gabeko arrisku baten kudeaketa arazo baten aurrean jartzen ditu AEBak eta mundua". Gailurra hurbildu ahala, erregai likidoaren prezioak, eta prezioen aldakortasuna, izugarri igoko dira, eta, garaiz arintzeko ahaleginik egin gabe, kostu sozial, ekonomiko eta politikoek ez dute aurrekaririk izango. Arazoa arintzeko aukera bideragarriak daude, bai ekoizlearen aldean, bai kontsumitzailearen aldean, baina eragin nabarmena izateko, petrolioaren gailurrera iritsi baino hamarkada bat lehenago hasi beharko.

Hirsch txostenaren ondorioak eta hiru agertoki

Hirsch txostenak ondorio batzuk atera zituen:

1. Petrolioaren gailurra gertatuko da. Analista batzuek hurrengo hamar urteetan, eta beste batzuek geroagoko datan kokatzen dute.

2. Petrolioaren gailurrak kostu dramatikoak ekarriko dizkie Estatu guztien ekonomiei, oro har, eta AEBei bereziki.

3. Petrolioaren tontorra igarotzeak erronka bakarra du. Aurreko trantsizioak mailakatuak eta bilakaerakoak izan ziren. Petrolioaren gailurra igarotzeak aldaketa malkartsu eta iraultzailea ekarriko du.

4. Benetako arazoa, arazo nagusia garraiorako erregai likidoak izango dira: motordun ibilgailuek, hegazkinek, trenek eta itsasontziek ez dute alternatiba bideragarririk.

5. Gailurra igarotzeak ekarriko dituen problemak arintzearen aldeko ahaleginek denbora luzea beharko dute: hamarkadak iraungo duten ahalegin handia.

6. Eskaintzak eta eskariak arreta handia eskatuko dute. Ekoizpenaren eraginkortasuna handitzeak eskaria murriztu dezake, baina, edonola ere, erregai kantitate handiak ekoitzi beharko dira.

7. Batez ere, problema izango da arriskua nola kudeatu: arazoen arintze goiztiarra hobe izango litzateke atzeratutako problemen arintzea baino.

8. Ezinbestekoa izango da gobernuek esku hartzea. Bestela, petrolioaren gailurraren inplikazio sozial eta ekonomikoak benetan kaotikoak izango lirateke.

9. Kaos ekonomikoa ez da saihetsezina. Denbora-tarte egokia izanez gero, arazoak konpon litezke.

10. Informazio gehiago behar da. Ekintza eraginkorrenek funtsezko gai batzuk hobeto ulertzea eskatzen dute. Ikerketa eta kalkulu zientifikoak behar dira.

Txostenak hiru agertoki posible zerrendatu zituen: 1. petrolioaren gailurra igaro arte itxaroteak neurriak hartu aurretik, mundua erregai likidoaren defizitarekin utziko luke bi hamarkada baino denbora luzeagoan. 2. Petrolioaren gailurra arintzeko talka-programa bat hasteak 10 urte lehenago nabarmen lagunduko luke, baina, hala ere, 10 urte geroago defizita utziko luke. Azkenik, 3. talka-programa gailurra baino 20 urte lehenago hasten bada, erregaien munduko defizita saihestu ahal izango litzateke.

Petrolioaren zenitaren ereduek gero eta alde handiagoa erakusten dute Txinaren ekoizpenaren eta Txinaren eskariaren artean. Weng-en eredu orokorrak Txinaren produkzioaren zenit bat aurreikusten du 2026rako, petrolioko 196 milioi tonatan (1.437 milioi upel), eta Hubbert-en ereduak 2034rako petrolio eskariaren zenit bat adierazten du 633 milioi tonatan.

Eredu gehienek aurreikusten dute eskaintzaren zenitak eskariaren zenitari aurrea hartuko diola, horrek ekarriko dituen ondorioekin: prezioek gora, oro har, aldakortasun handiarekin.

Antonio Turielen iritziz:

• Ezin dira inola ere saihestu kurbaren zorigaiztoko ondorioak. Saihestezina izango da.
• Oraingo ekoizpenaren eraginkortasuna hobetuko balitz, Hubberten kurbaren igoera bizkortu egingo litzateke alde batetik eta jaitsiera ere bizkortuko litzateke beste aldetik.
• Eraginkortasuna okertzen bada, Hubberten kurban lautada moduko bat sor liteke, petrolioa erabiltzeko denbora luzatu liteke, baina horretarako oraingo produkzioaren zati bati uko egin behar zaio, etorkizuneko produkzioaz gozatzeko.
• Antonio Turielen ustez petrolioaren gailurra dagoeneko igaro dugu Honelako datuak aipatu ohi ditu:
• 2000tik 2014ra arte, petrolio-konpainiek 3 aldiz handitu zuten prospekzioetan egindako inbertsioak, eta hala ere, arrakasta txikia izan zuten.
• 2015etik aurrera, aztarnategi berrietan egin diren inbertsioak behera egin dute nabarmen (-% 46), eta horrek bat-bateko eskasia ekarriko du, ezinbestean, datozen urteetan (edo hilabeteetan). Antonio Turielek iragarri du eskaintza jaitsi egingo dela laster, dagoeneko jaisten hasi dela, eta horrek prezioen aldakortasuna ekarriko duela, prezioen gorakadak.

Ikus, gainera

Iragarpenak

• Petrolio-erreserba estrategikoak
• Malthusen hondamendia
• Olduvairen teoria
• Munduko energia-kontsumoa eta -baliabideak

Teknologia

• Energia-eraginkortasuna
• Energia-iturria
• Iraultza berdea
• Energia berriztagarria
• Automobilaren gailurra

Ekonomia

• Munduko elikagaien krisia (2007-2008)
• Hubberten teoria
• 2008-2009ko krisi ekonomikoa
• Ekonofisika
• Elikagaien segurtasuna
• Hazkundearen mugak
• Energia krisia
• Lurralde Petrolio-Esportatzaileen Erakundea

Bestelakoak

• Green New Deal
• Gainpopulazioa
• Zibilizazioaren amaiera
• Hubbert-en teoria.
• Ikatzaren gailurra.
• Petrolio agortzea.
• Petrolioaren eratorri.
• Petrolio erreserbak.

Kanpo estekak

• (Gaztelaniaz) Antonio Turiel: "¿Por qué no hace falta preguntar cuando será el Peak Oil?". (2020-08-20).

• Datuak: Q209916
• Multimedia: Peak oil / Q209916