Wikipedia

Peli Romarategui

misiolari eta artista

Peli Fernández de Romarategui Lanas Bengoa Ruiz de Gordoa (Gasteiz, 1922ko urtarrilaren 30a - Ib. 2023ko urtarrilaren 15a)[1] misiolari arabarra da, eta egurrez, beiraz eta zeramikaz egindako erlijio-lana utzi du legatu gisa. Bere lanen artean, Abadiñoko (Bizkaia) Urkiolako Santutegiko presbiterioaren mosaikoa eta Pedernalesko Elizaren mosaikoa eta beiratea Ekuadorren.

Peli Romarategui

Bizitza
JaiotzaGasteiz, 1922ko urtarrilaren 30a
Herrialdea Araba, Euskal Herria
HeriotzaGasteiz, 2023ko urtarrilaren 15a (100 urte)
Jarduerak
Jarduerakmisiolaria eta artista

Biografia aldatu

Peli Romarategi Gasteizko Herrería kaleko 107. zenbakiko hirugarren solairuan jaio zen, Arabako Lautadako familia erlijioso eta abertzale baten barruan. Elena eta Evaristoren semea, bost anai-arrebetatik txikiena izan zen (Isabel, Kekile, Gergore, Julen Sabin). Familia apal batean hazi eta heziz, bizitza erlijioso, soil eta langilea bizi izan zuen, eta euskal herriaren eta herri eta kultura guztien askatasun gurariekin bat egin zuen.

Gasteizko Campillo eta Ali bideko eskoletan ikasi zuen. Ondoren, Euskal Langileen Alkartasuna ikastolan ikasi zuen, 1936ko Gerra Zibila iritsi zen arte. 1934tik 1938ra Arte eta Lanbide Eskolan izan zen.

14 urterekin hasi zen lanean familia-ekonomiari laguntzen, mandatari eta errekadista gisa. 16 urtetik 32 urtera bitartean, ebanisteriako, arotzeriako eta dekorazioko familia-enpresa batean lan egin zuen.

1943tik 1946ra bitartean (21 eta 24 urte bitartean), soldadutza egin zuen Burgosen, eta automobilismo ataleko arotz-lanetan aritu zen. Esperientzia horrek areagotu egin zion militarrenganako herra.

Euskal dantzen zalea zen, Euskal Herriko mendi gehienetan ibili zen lagunekin eta bizikletaz ibilbideak egin zituen.

Konpromiso sozialean ibilbidea aldatu

Gaztetatik, konpromiso soziala izan zuen ezaugarri. Langile zela, bizitza beste pertsonen zerbitzura jarri zuen. Ekintza Katolikoko Gaztedietan parte hartu zuen eta lagun talde bateko kide izan zen. Lagun horiekin heldu eta konpromiso erlijioso, sozial eta politikoak bizi izan zituen. Pertsona baztertuenen eta behartsuenen zerbitzura jarri ziren, ekintza-hausnarketa metodoaren bidez. Konpromiso horren ondorioz, lankideekin batera, zerbitzu-ekintza zehatzak egin zituen (gaixoak bisitatzea, janaria eta arropa ematea, etorkinentzako lana bilatzea eta haien umeentzako eskolak bilatzea...) Kultura, arte eta kirol-jardueretan ere parte hartzen zuten. Eta gogoetarako, prestakuntzarako eta ikasketarako tartea hartzen zuten.

1944tik aurrera euskal askatasunen alde borrokatzen zen bosketo-talde bateko kide izan zen, buruzagi batekin. Agintari frankisten erasoak jasan zituen, eta pare bat urte eman zituen kartzelan, Arabako Foru Aldundiak antolatutako Francisco de Vitoriaren omenezko ekitaldi batean hainbat ekintza egiteagatik, euskal herriaren zapalkuntza parte-hartzaile guztiei erakusteko. Kartzelan zegoela euskara ikasi zuen, marrazketa eskolak eman zituen, eta misiolari izateko erabakia hartu zuen. Euskal misiolari taldeko kide izan zen Ekuadorren 33 urtez.[2][3]

Ibilbide artistikoa aldatu

Ebanisteriarekiko zaletasuna transmititu zion aitak. Zuraren zaletasunak eraman zuen urte batzuk geroago, Ekuadorren zegoenean eta berrogei urte inguru zituenean, artea pertsona pobreekiko maitasuna bizitzeko modu gisa erabiltzera, arte horma-irudiak eginez.

Mosaikoan Maisua José Luis Iriondo izan zen, Los Ríosko (Ekuador) Leihoetako elizan lehen lanak egiteko oinarrizko teknikak eta zirriborroak eman zizkion aita frantziskotarra. Mosaiko lantegiak bisitatu zituen, eta hirurogeita bost urte igaro ondoren, Vatikanoko lantegietara iritsi zen teknika berriak aurkitzeko.

Hormigoizko egituraren gaineko beirateetan, maisua Antonio Pérez de San Román apaiz eta arkitektoa izan zen. Madrilen izan zen Atienza anaiekin, beirazko dalla-ekoizleekin. Beirateen teknika hobetu zuen, Bilboko Cañada anaien fabrikan zementuaren gaineko dallekin; haiek orientatu, lagundu eta lanerako materiala oparitu zioten.

Esmalte zeramikoak ikasteko, Sarrian (Bartzelona) izan zen, Valentina Segarra zeramikariaren etxean. Metal gaineko esmalteen teknika Bartzelonako Massana Eskolan ikasi zuen.

Guayaquilgo aldirietan, San Vicenteko eta Pedernalesko hondartzetan, Ekuadorreko El Oro eta Los Ríos lurraldeetan, argi- eta kolore-eraikuntzetan, biziaren oihartzuna eta askapenaren teologia nabarmentzen dira. Bere horma-irudietan, kristau-komunitateen errealitatea birsortzen du, haien argi-ilunak, pobreziaren erdian askatasun-ametsak sortzeko ahaleginean.

Egurrarekin, zeramikarekin, esmaltearekin, kobrearekin, beirarekin, mosaikoarekin, turkesarekin, koralarekin eta taguarekin lan egin du.

Lana aldatu

Latinoamerika aldatu

Euskal misioek Egoitza Santuak elizbarruti bati Elizaren Historian lehen aldiz eman zizkion misio-lurraldeetan proiektatu zituzten elizak, eskolak eta bestelako laguntza-zentroak eraikitzen laguntzea proposatu ziotenean, honako hau adierazi zioten: Lurralde haietako pobreei artista ospetsuen artelanak eskaintzeko ezintasunaren aurrean, zer gutxiago beren elizentzat duina den zerbait ematea eta egitea baino. Romarateguik Los Ríos, Tungurahua eta Manabin pazientzia eta arreta handiz egin zituen beirazko lanak eta mosaiko horiek artelanak dira gaur egun.

Bere obra ugarien artean Pedernaleseko Maria Laguntzailea Elizaren mosaikoa nabarmentzen da, 2016ko apirilaren 16ko lurrikarak suntsitu ondoren berreskuratua.[4][2][5] Pedernaleseko Elizan beiraz nabarmendutako beste obra bat ere badago: Kristoren beiratea, egunsentian edo ilunabarrean, bere koloreek oreka gorena hartzen dute, José María Muñoz marrazkilariaren eta Peli Romarategiren artelanari esker.[6][7][8]

Manabiko San Bizente elizan, Muñozek eta Romarateguik mosaiko eta bitrdiseinatu eta eskuz egiteko lanak ere partekatu zituzten.[9]

Beste erlijio sorkuntza batzuk Guayaquilgo aldirietako elizetan daude: Nuestra Señora del Cinto santutegia (Quito), Caráquezen badiako eliza edota, Cintoko Ama Birjinaren santutegia (Mena 2, Quito Sur).

Lojako Unibertsitate Tekniko Partikularrean mosaiko-horma-irudi bat egin zuen Ofizioak eta arteak gaiarekin, eta beste bat egin zuen Bahía de Caráquezen Artisauen Sindikatuan.

  •  
    Ama Birjinari eta Pedernalesko nekazariei eskainitako mosaikoa, 1987
  •  
    Bienaventurantzetako horma-irudia, San Vicente elizan, Manabi,
  •  
    Lojako Unibertsitate Tekniko Partikularreko mosaikoa

Euskal Herria aldatu

1996. urtean inauguratu zen Abadiñoko (Bizkaia) Urkiolako Santutegiko aldare nagusiko mosaikoa, José María Muñozek diseinatua eta Romarateguik egina.[6] 170 m² hartzen ditu eta 850 000 pieza baino gehiago ditu, santutegian bertan eginak. Bi urte baino gehiago iraun zuen lanak. Santutegian bertan, Muñozek diseinatutako Urkiolako Santutegiko beirate batzuk ere eraiki zituen. Santutegiko sarrerako ateetako beirateak, santutegiaren edo beste ermita batzuen silueta erakusten dutenak. Sakristiaren eta kaperaren ondoan, bai eta koruaren gainean ere, inguruko berezko landaredia irudikatzen duten beirateak daude. Bertan zuhaitz eta landare espezie ezberdinak daude. Hormetako beirateak: hormetako irekidurak ixten dituzten beirate multzo batzuk daude. Alboetako hormen gainean lau beirate daude, lau elementuen (ura, airea, sua eta lurra) irudi banarekin. Astigarragako elizako beirateak eta Abaltzisketako elizakoak ere Romarategik eginak dira.[10]

Gasteizko San Antonio apaiz-egoitzarako mosaikoa ere egin zuen, edo Gasteizko LV. Kongresu Nazional Belenistaren kartela, 2017an.[11] Eta 100 urte hurbil dituela, obra txikiak egiten jarraitzen du, hala nola San Frantziskoko mosaikoa Arabako Elkarte Belenistarentzat, edo Santa Klara klaratarrentzat.[2]

Juan Ramon Etxebarriak honako liburua idatzi zuen Romarateguiren bizitzaz eta lanaz: Vida y obra artística del misionero vasco Peli Romarategui.[10]

  •  
    Urkiolako santutegiari eta inguruko ermitei eskainitako beiratea - Muñoz eta Romarategi
  •  
    Kristoren bizitzaren arbola eta urtaroak - Muñoz eta Romarategi
  •  
    Inguruko landare tipikoei eskainitako beirateak - Muñoz eta Romarategi
  •  
    Urkiolako santutegiko zurezko lanak

Sariak eta aintzatespenak aldatu

  • 2020an, Arabako Foru Aldundiak bere ibilbide artistikoa onartu zuen Blas Arratibel sarien urteroko galan, arabarren artisau-ibilbidea aintzatestuz.[12][13]

Erreferentziak aldatu

  1. ↑ Comunicación. (2023-01-15). «Fallece a los 100 años el misionero y artista Peli Romarategui» Diócesis de Vitoria / Gasteizko Elizbarrutia (Noiz kontsultatua: 2023-01-15).
  2. ↑ a b c «Formats and Editions of Ecuador : la cara oculta de la belleza : vida y obra artística del misionero vasco, Peli Romarategui [WorldCat.org»] www.worldcat.org (Noiz kontsultatua: 2021-08-06).
  3. ↑ «La Diputación Foral de Álava reconoce al misionero Peli Romarategui su trayectoria artística» Religión Digital 2020-12-01 (Noiz kontsultatua: 2021-08-06).
  4. ↑ Noviembre, 6 De; 2019 - 00h00. (2019-11-06). «Mosaico de la Virgen Montuvia volvió a iglesia de Pedernales» El Universo (Noiz kontsultatua: 2021-08-06).
  5. ↑ Álava, Diario de Noticias de. «Un mosaico con sello alavés renace en Ecuador» www.noticiasdealava.eus (Noiz kontsultatua: 2021-08-06).
  6. ↑ a b «gabirel.com (jose maria muñoz)» gabireles.com (Noiz kontsultatua: 2021-08-12).
  7. ↑ «José Mari Muñoz forma parte de la experiencia y la historia de Misiones Diocesanas» Misioak 2017-07-03 (Noiz kontsultatua: 2021-08-12).
  8. ↑ S.A, El Diario, Grupo Ediasa. (2019-02-05). «Reparan ícono de la iglesia» El Diario Ecuador (Noiz kontsultatua: 2021-08-12).
  9. ↑ El artista que interpretó los ideales misioneros. .
  10. ↑ a b «Peli Fernandez de Romarategi» www.argia.eus (Noiz kontsultatua: 2021-08-12).
  11. ↑ Gatón, Natxo. (2017-01-06). «La Virgen, San José y el niño huyen en patera de Alepo: el Belén para la reflexión» Gasteiz Hoy (Noiz kontsultatua: 2021-08-12).
  12. ↑ «La Diputación Foral de Álava reconoce al misionero Peli Romarategui su trayectoria artística» Religión Digital 2020-12-01 (Noiz kontsultatua: 2021-08-12).
  13. ↑ «Reconocimiento alavés a Peli Romarategui» Diócesis de Vitoria / Gasteizko Elizbarrutia 2020-12-02 (Noiz kontsultatua: 2021-08-12).

Kanpo estekak aldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Peli_Romarategui&oldid=9192153"(e)tik eskuratuta