Paul Dirac

Paul Dirac
	; Irudi gehiago
Lukasiar katedra	; 1932 - 1969 ; ← Joseph Larmor (en) - James Lighthill (en) →
Lukasiar katedra
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Paul Adrien Maurice Dirac
Jaiotza	Bristol, 1902ko abuztuaren 8a
Herrialdea	Suitza 1919); Erresuma Batua (1919 -
Bizilekua	Erresuma Batua
Lehen hizkuntza	frantsesa
Heriotza	Tallahassee, 1984ko urriaren 20a (82 urte)
Hobiratze lekua	Roselawn Cemetery (en)
Familia
Aita	Charles Dirac
Ezkontidea(k)	Margit Dirac (en) (1937ko urtarrilaren 2a -
Familia	ikusi Gabriel Andrew Dirac (en) (adopted son (en) ); Eugene Wigner (ezkonanaia);
Hezkuntza
Heziketa	Cotham School (en) ; Bristolgo Unibertsitatea ; (1918 - 1923) ; Cambridgeko Unibertsitatea ; (1923 - 1926)
Hezkuntza-maila	Doktoretza
Tesia	Quantum Mechanics (en)
Tesi zuzendaria	Ralph H. Fowler
Doktorego ikaslea(k)	Homi Jehangir Bhabha (en) ; Fred Hoyle; Dennis W. Sciama (en) ; John Polkinghorne (en) ; Richard John Eden (en) ; A. Lees (en) ; Christie Jayaratnam Eliezer (en) ; Harish-Chandra (en)
Hizkuntzak	ingelesa; frantsesa
Irakaslea(k)	Ralph H. Fowler
Ikaslea(k)	ikusi Robert Oppenheimer; Paul Weiss (en) ;
Jarduerak
Jarduerak	matematikaria, fisikari teorikoa, katedraduna, fisikaria, zientzialaria, akademikoa, hezitzailea, irakaslea eta ingeniaria
	Parte-hartzailea 5th Solvay Conference on Physics (en) ;
Enplegatzailea(k)	Saint John's College (Cambridge) (1927 - 1932); Cambridgeko Unibertsitatea (1932 - 1969); Floridako Unibertsitate Estatala (1969 - 1984); Miamiko Unibertsitatea (1969 - 1972)
Lan nabarmenak	ikusi Diracen ekuazioa; Dirac delta function (en) ; Fermi-Dirac estatistika; Dirac fermion (en) ; Dirac comb (en) ; reduced Planck constant (en) ; Dirac operator (en) ; Dirac adjoint (en) ; Abraham-Lorentz-Dirac force (en) ; Dirac sea (en) ; Dirac measure (en) ; Dirac spinor (en) ; Dirac large numbers hypothesis (en) ; Complete Fermi–Dirac integral (en) ; Kapitsa–Dirac effect (en) ; Dirac bracket (en) ;
Jasotako sariak	ikusi Fisikako Nobel Saria (1933) ; Royal Societyko kidea (1930) ; Copley Domina (1952) ; Errege Domina (1939) ; Max Planck domina (1952) ; Helmholtz Domina (1964) ; J. Robert Oppenheimer Memorial Prize (1969) ; Bakeriar Lezioa (1941) ; Merituaren Ordena (Erresuma Batua) (1973) ; Royal Society Bakerian Medal ;
Influentziak	John Stuart Mill
Kidetza	Royal Society; Alemaniako Natur Zientzien Leopoldina Akademia; Zientzien Pontifize-Akademia; Sobietar Batasuneko Zientzien Akademia; Linzeen Akademia; Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia; Ameriketako Fisika Elkartea; Ameriketako Estatu Batuetako Zientzien Akademia Nazionala; Accademia delle Scienze di Torino; Indian Academy of Sciences (en) ; Chinese Physical Society (en) ; Royal Irish Academy (en) ; Edinburgoko Errege-elkartea; Frantziako Institutua; Lisboako Zientzien Akademia; Royal Danish Academy of Sciences and Letters (en) ; Frantziako Zientzien Akademia
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	deismoa

Paul Dirac (Bristol 1902ko abuztuaren 8 – 1984ko urriaren 20a) fisikari teoriko bat zen. Mekanika kuantikoaren oinarriak ipini zituen.

Bizitza aldatu

Aita, Charles, Valais suitzar kantonamenduko etorkina zen, eta frantsesa irakatsi zuen bizitza ateratzeko. Ama, Cornuallesekoa bera, marinelen alaba zen.

Ingeniaritza elektriko eta matematikako ikasketak egin zituen Bristol eta Cambridgeko unibertsitateetan. Gero, Estatu Batuetan, Japonian eta Siberian irakasle ibili ondoren, 1932an matematikako katedradun izendatu zuten Cambridgen, eta han aritu zen 1969 arte. 1971an, Estatu Batuetako lau unibertsitatetan hitzaldiak ematen ibili ondoren, fisikako irakasle izendatu zuten Floridako unibertsitatean.

Ibilbide zientifikoa aldatu

1928an erlatibitatearen teoria ezarri zuen mekanika kuantikoan, elektroiaren propietateak deskribatuz eta elektroiaren spina azaltzeko teorian Schrödingerrek egindako hutsa zuzenduz.

Diracen Mekanika kuantikoaren Printzipioa, 1930ean argitaratuta, gai horren liburu ohikoenetako bihurtu zen, eta gaur egun ere erabiltzen da. Bra-ket notazioa eta Diracen delta funtzioa sartu zituen.

1930ean proposatu zuenez, elektroiarentzat teorian posible diren energia soluzio negatiboak egoera moduan existitzen dira, baina egoera horiek energia negatiboz beterik daude, eta sarrera eragozten diete gainerako elektroiei. Aztertu zuenaren arabera, fotoi batek, behar adina kargatua, elektroi-positroi pare bat sor dezake, ezerezetik itxura batean, energia egoera negatibo horietako batetik kanpora bidaliz elektroia. Geratzen den hutsune karga positibokoa positroi deritzan elektroi baten antizatikia litzateke. Bestalde, elektroi bat eta positroi bat elkarrekin topatzean, elkar suntsituko dute, eta energia askatuko dute, fotoi gisa (argia). Diracen iragarpen horiek guztiak esperimentu bidez frogatu zituen Andersonek 1932an. Diracen arrazoiketa ez dagokio elektroiari bakarrik, zatiki-mota guztiei baizik. Horren arabera, beraz, zatiki guztiei dagokie antizatiki bat.

Unibertsoan monopolo magnetiko bakar baten existentzia karga elektrikoaren kuantifikatzea frogatzeko nahikoa izan litekeela azaldu zuen 1931ean Diracek. Proposamen honek arreta handia jaso zuen, baina oraindik ez dago monopoloen froga fidagarririk.

1933an Fisikako Nobel Saria jaso zuen, Schrödingerrekin batera.

Erreferentziak aldatu

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/28 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

Kanpo estekak aldatu

Datuak: Q47480
Multimedia: Paul Dirac / Q47480