Parisen sabela
Parisen sabela (frantsesez Le Ventre de Paris) Emile Zolak idatzitako eleberri bat da. Les Rougon-Macquart sailaren hogei eleberrietatik hirugarrena da. L'etat egunkarian argitaratu zen atalka, 1873ko urtarriletik martxora arte. Urte bereko apirilean liburu gisa argitaratu zen.
| Parisen sabela | |
|---|---|
 | |
| Datuak | |
| Idazlea | Émile Zola (1873) |
| Argitaratze-data | 1873 |
| Generoa | Eleberria |
| Jatorrizko izenburua | Le Ventre de Paris |
| Hizkuntza | frantsesa |
| Herrialdea | Frantzia |
| Euskaraz | |
| Izenburua | Parisen sabela |
| Itzultzailea | Karlos Zabala |
| Argitaratze-data | 2004 |
| Orrialdeak | 414 |
| ISBN | 84-96310-28-0 (Alberdania) - 84-9783-195-0 (Elkar) |
Eleberri hau naturalismo estilokoa da. Emile Zolak gizarte paristarra deskribatzen du barazki, fruta, haragi, arrain, hestebete eta gazten artean, Parisko Les Halles merkatu nagusiaren inguruan. Les Halles kristalezko hormak zituen metalezko eraikin erraldoi bat zen. 1854. eta 1870. urteen artean eraiki zuen Victor Baltard arkitektoak, eta ehun urte pasa ondoren suntsitu zuten.[1][2][3]
Argumentua aldatu
Emile Zolak Florent pertsonaiaren itzulera azaltzen digu. Florent erbesteratuta egon da Cayennen urte batzuetan eta Parisera itzultzen da Quenu bere anaia txikiarengana. Florentek, bere borondatearen aurka, arrain-ikuskatzaile gisa lan egiten du Les Halles merkatu nagusian, eta bere denbora librea ematen du ume bati irakasten eta politikan aritzen. Burkide batzuekin Frantziako Bigarren Inperioaren aurka konspiratuko du, nahiz eta arrakastarik ez izan.
Pertsonaiak aldatu
- Florent: protagonista. Onbera, lotsati, ameslari eta eskuzabala da. Napoleon III.a goratu zuen estatu-kolpearen egunetan Cayennera erbesteratu zuten bidegabeki. Atzerritik ihes eginda, berdintasunezko gizartearen alde jardungo du Parisen. Hala ere, denek iruzur egiten diote. Bere azkeneko porrota ideaslimoaren porrota ere bada, interes materialen aurkako borrokan.
- Quenu: Florenten anaia txikia. Urdaitegi bat du. Gizon lañoa eta bere emaztearen guztiz menpekoa da. Ezin izango du ezer egin bere anaiaren zorigaitza saihesteko.
- Lisa Macquart: Quenuren emaztea. Urdaitegian lan egiten du. Berak agintzen du bai etxean bai urdaitegian. Ez zaikio gustatzen Florenten ibilerak eta ezkon-neba salatzen du, nahiz eta beste batzuek salatu izan berak baino lehenago.
- Claude Lantier: Lisaren iloba. Margolari bohemioa. Florenten sentimenduak ulertzen dituen pertsonaia bakarra da.
- Gavard: hegazti-saltzailea. Florent konbentzituko du konspiratzaileen bileretara joateko. Bera ere erbesteratua izango da.
- Lebigre: tabernaria. Bere tabernan gauero biltzen dira konspiratzaileak, Florent barne.
- Normandiar ederra: arrain-saltzailea. Hasieran, Florent gorrotzaten du; gero, berataz maitemintzen da. Azkenean, Lebigre tabernariarekin ezkonduko da. Florent dela kausa, Lisaren etsai amorratua da.
Esangura aldatu
Eleberriaren izenburua metafora bat da. Les Halles merkatu nagusia Parisen benetako sabela da, bi adieratan: alde batetik; Parisera heltzen diren janari guztiak han gordetzen dira eta han geratuko dira digestioa egiten erosiak izan arte; bestetik, han borroka latz bat gertatzen da gauza materialen eta espiritualen artean, han lan egiten duten eta bizi direnen eta gizartea aldatu nahi dutenen artean. Lehenengoak eurenkoi eta insolidarioak dira; bigarrenak, eskuzabalak eta anaikorrak (Frantziako Iraultzaren zentzuan). Horregatik, bi protagonista/antagonista (Florent eta Lisa) bi aldeen ikurrak dira. Claude Lantierren margolariak, zeinaren bidez Emile Zola mintzatzen den, oso ondo azaltzen du egoera Gizenen eta Argalen arteko borrokari buruzko pasarte batean (293. orrialdea). Emaitza jakina da: Gizenek —materialistek, burgesek eta merkatari txikiek— Argalak —idealistak eta iraultzaileak— garaituko dituzte.
Eleberriaren amaiera oso ezezkorra da: Florent berriro erbesteratuta, Claude Lantier merkatutik paseatzen ari da eta “esnaera alaia sumatzen zuen soinuz beteriko merkatu nagusian, elikagai pilaz mukuru zegoen auzo hartan. Sendaketaren pozaren antzekoa zen hura, urdaileko minaren zamatik arindutako jendearen ardaila ozena” (412. orrialdea). Narratzaileak, Clauderen bidez, pertsonaia guztiak gainbegiratzen ditu eta azken esaldi honekin amaitzen du eleberria: Bai maltzurrak pertsona zintzoak!" (414. orrialdea). Esaldia eleberriaren sintesia ere bada.
Les Halles merkatu nagusia eta Saint-Eustache eliza aldatu
Les Halles merkatu nagusia eraikitzeko Parisko auzo oso bat suntsitu behar izan zen, Erdi Aroan sortu zen auzo bat, hain zuzen. Suntsitu ez zuten eraikin bakarra Saint-Eustache eliza izan zen. Emile Zolak aurkakotasun argi bat ikusten du bi eraikinen artean: Saint-Eustache, lehenaldiaren, Erdi Aroaren eta hiltzear zegoen mundu erlijiosoaren ikurra; Les Halles, modernitatearen eta mundu materialistaren ikurra. Claude Lantierrek honako hau esaten dio Florenti: “Eliza zati hori burdinurtuzko kale horren azpian sartua, irudi bitxia duk, gero —zioen—. Honek hura hilko dik, burdinak harria hilko dik eta ordua hurbil zagok...” (286. orrialdea). Historiaren ironia da Emile Zolak iragarpen hura egin eta ehun urte geroago, merkatua suntsitu zutela eta elizak oraindik irauten duela distiratsu.
Erreferentziak aldatu
- ↑ www.ygosearch.com, Amitabh Shukla -. «kritiken hemeroteka » Parisen sabela» kritikak.armiarma.eus (Noiz kontsultatua: 2018-11-05).
- ↑ www.ygosearch.com, Amitabh Shukla -. «kritiken hemeroteka » Pertsona zintzoen maltzurkeria» kritikak.armiarma.eus (Noiz kontsultatua: 2018-11-05).
- ↑ www.ygosearch.com, Amitabh Shukla -. «kritiken hemeroteka » Asebeteta» kritikak.armiarma.eus (Noiz kontsultatua: 2018-11-05).
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q338034
Multimedia: Le Ventre de Paris / Q338034
