Paradigma zientifikoa (Khun)

Thomas S. Kuhn filosofo eta zientziaren historialariak paradigmari bere esanahi garaikidea eman zion aldi jakin batean diziplina zientifiko bat definitzen duten praktika eta jakintza multzoari erreferentzia egiteko hartu zuenean. Kuhnek berak nahiago zituen termino eredugarriak edo zientzia normala, esanahi filosofiko zehatzagoa dutenak. Hala ere, bere “Iraultza zientifikoen egitura” liburuan honela definitzen du paradigma bat:

"...'ciencia normal' significa investigación basada firmemente en una o más realizaciones científicas pasadas, realizaciones que alguna comunidad científica particular reconoce, durante cierto tiempo, como fundamento para su práctica posterior. [...] Voy a llamar, de ahora en adelante, a las realizaciones que comparten esas dos características, 'paradigmas', término que se relaciona estrechamente con 'ciencia normal'."

Paradigma, horrela, Kuhnek zientzia normala deitzen duenaren garapena da, eta hala agertzen da zientzia edo diziplina bati dagozkion testuliburuen bidez, diziplina bakoitzeko komunitate zientifikoek onartutako teoriak aurkezterakoan, horiek azalduz eta konparatuz, esperimentu eta behaketen bidez erakutsiz. Paradigmak diziplina edo ikerketa-eremu batek, etorkizuneko zientzialari-belaunaldiei utzi ahal izateko, legez jorratu behar dituen metodoak eta arazoak definitzen ditu. Horrela, paradigmak honako hau jasotzen du ikerketa zientifikoaren arloan:

Errealitateari eta ezagutzari buruzko oinarrizko suposizio teorikoen planteamendua.

Ikerketa zientifikoan behatu eta aztertu beharrekoa.
Komunitate zientifikoetan partekatutako akordioak.
Ikerketaren parte gisa erabiltzea zilegi den metodo eta metodologia motak.
Nola gidatu behar den esperimentu bat eta zer ekipamendu eta tresna dauden eskuragarri esperimentua egiteko.
Zer galdera mota egin behar diren helburuari buruzko erantzunak aurkitzeko.
Nola egituratu behar diren galdera horiek eta haien erantzunak.
Nola interpretatu behar diren ikerketa zientifikoaren emaitzak.
Errealitatearen fenomenoak azaldu nahi dituzten teorizazioen multzoa.
Testuliburu zientifikoen garapena, oinarrizkoak zein aurreratuak.

Egia esan, paradigmaren kontzeptu hori oso zabala da, eta diziplina edo diziplina matrizearen kontzeptuarekin pareka daiteke; izan ere, kontzeptu horrek diziplina jakin bat (diziplinakoa) eta matrizea praktikatzen dutenen jabetza komunari egiten dio erreferentzia, azalpen zientifikoei zentzua ematen dieten elementu egituratuek osatzen dutelako. Paradigma zientzia baten errealizazio multzoa da eta komunitate zientifikoko kideek partekatzen dute. Diziplina bakoitzeko komunitate zientifikoak paradigmaren garapenean duen zeregina funtsezkoa da; izan ere, Kuhnek onartzen du zientzia giza enpresa kolektiboa dela, eta, beraz, eztabaida zientifikoak komunikazioaren eta paradigma edo diziplina bat garatzen lan egiten duten zientzialarien lan koordinatu eta bateratuaren emaitza dira, beren teoria eta esperimentuen bidez.

Paradigmak, zentzu zabalean, oinarrizko alderdi ontologiko eta epistemologikoak barne hartzen ditu, maila baxuagoko eredu teoriko eta teoriak eraikitzeko zerumuga ematen dutenak, teoria ezberdinak zientzia bakoitzaren diziplina eremuetan taldekatzeko jarraibide orokorrak aurkeztuz.

Modu honetan, zientzia normalaren barruan, paradigma batek kopiatu edo emulatzeko gai diren eredu esperimentu multzoa biltzen du; adostasun zientifikoa sortzeko oinarria izanik. Garai historiko jakin batean nagusi den adostasun zientifikoan onartutako paradigmak errealitatea ikusi eta interpretatzeko moduak ezartzen ditu, etorkizuneko ikerketetarako proposamenak sortzeko metodoak irekitzen ditu, metodo zientifikoa erabiltzetik eratorritako teoriak eta praktikak eta haren aplikazioak. metodologia konkretuak.

Normalean onartutako paradigma baten adibidea fisikaren eredu estandarra litzateke. Metodo zientifikoek zientzialari ortodoxoek eredu estandarrarekin kontraesankorrak edo kontrajarriak izan daitezkeen fenomeno asko ikertzea ahalbidetuko lukete. Hala ere, askoz zailagoa da haientzako adostasuna lortzea, esperimentu horiek aztertuko luketen eredu estandarraren printzipio onartuen dibergentziaren arabera. Horrela, bereziki, neutrinoen masa edo neutroi desintegrazioa ikertzeko esperimentu batek finantzazio gehiago jasoko luke une kontserbazioaren urraketak bilatzen zituen edo denboran bidaiatzeko ingeniaritza aztertzeko asmoa zuen esperimentu batek baino.

Kuhnek paradigma "komunitate jakin bateko kideek partekatzen dituzten sinesmen, balio eta tekniken konstelazio oso bat" bezala definitzen du. Kuhnen definizio horren azpian beste zentzu bat dago terminoaren erabileran: "... paradigma batek ere elementu mota bat adierazten du konstelazio horretan, buru-hausgarriaren soluzio zehatza, adibide edo eredu gisa erabilita arau esplizituak ordeztu ditzakeena zientzia normaleko buru-hausgarri geldoen konponbiderako oinarri gisa" .terminoak zehaztugabe irauten du, Kuhnek berak egitura erantsian egiten dituen erabilera desberdinengatik, baldin eta obra zientifikoan ongi saiatzen bada. Hala ere, "paradigma" terminoa ez da teoriaren, marko teorikoaren eta korronte teorikoaren terminoekin nahastu behar, paradigma askoz zabalagoa baita, kasu bakoitzean diziplina zientifikoaren errealizazio guztien berezko kosmobisioa barne hartzen duelako. Era berean, paradigmaren eta diziplinaren kontzeptua baliokide bihur daiteke, nahasteak saihesteko.

Kuhn eta paradigma aldaketaAldatu

Mendeko paradigma zientifikoaren aldaketa nagusietako baten protagonista Albert Einstein.

Albert Einstein, XX. mendeko paradigma zientifikoaren aldaketa nagusietako baten protagonista izan zen eta historian zehar gertatutako berrikuntzak, Kuhnek erabat bideratu izan zituen zientziaren etorkizunerako pespektiba positiboa edukita.

Paradigma-aldaketa izugarria izan ohi da zientzietan, egonkorrak eta helduak direla baitirudi, fisika XIX. mendearen amaieran bezala. Garai hartan, fisika oso sistema landuaren azken xehetasunak osatzen zituen diziplina zela ematen zuen. Ospetsua da Lord Kelvinek 1900. urtean esan zuen esaldia: "No queda nada por ser descubierto en el campo de la física actualmente. Todo lo que falta son más medidas y más precisas".

Baieztapen hau egin eta bost urtera, Albert Einsteinek bere erlatibitate berezia argitaratu zuen, Newtonen mekanika gaindituz arau multzo xume bat finkatu zuena, indarra eta mugimendua berrehun urte baino gehiagoz deskribatzeko erabilia izan zena. Adibide honetan, paradigma berriak zaharra kasu berezi batera murrizten du, Newtonen mekanikak abiadura moteleko testuinguruan hurbilketa bikaina izaten jarraitzen baitu argiaren abiadurarekin alderatuta.

Iraultza zientifikoen egituran, Kuhnek honako hau idatzi zuen: "...las sucesivas transiciones de un paradigma a otro vía alguna revolución, es el patrón de desarrollo usual de la ciencia madura".

Kuhnen ideia iraultzailea zen bere garaian, izan ere, garapen zientifikoei ikuspegi historikoarekin begiratzeko beharra ezarri zuen, eta zientzia giza enpresa bat dela onartu zuen, eta, beraz, historia gisa, eraldatu daitekeena. Zientziaren garapenari ikuspegi historikotik begiratzeko beharrari buruzko behaketa kuhniarra, berez, "Aldaketa paradigmatikoa" izan zen zientziaren historian, soziologian eta filosofian.

Ikusi ereAldatu

ErreferentziakAldatu

-Paradigma en la ECyT-ar. Se discute la ambigüedad del uso que el propio Kuhn hace del término y su valor científico.

-Kuhn, Thomas S.; The Structure of Scientific Revolutions, 2nd Ed., Univ. of Chicago Press, Chicago & Londres, 1970.