Medikuntzan, osteogenesi inperfektua edo kristalezko hezurren gaitza, I motako kolagenoaren jaiotzetiko gutxiegitasunak eragindako asaldura kongenitoa da. Hezurren gehiegizko hauskortasunagatik ezaugarritzen da eta arazo hau pairatzen dutenek, behar baino kolageno gutxiago edo kalitate gutxiko kolagenoa izan ohi dute.
Normalean, gaixotasun autosomiko gainartzailea da (bi gurasoen gen batekin nahikoa da gaixotasuna jasateko). COL1A1 edo COL1A2 genetan akatsen eragina da. Pertsona batek osteogenesi akastun jasaten badu, haren seme-alabei transmititzeko %50eko posibilitatea dauka.
Beste batzuetan, CRTAP edo LEPRE1 genen akatsak dira. Hauek herentzia autosomiko azpirakorra jarraitzen dute (guraso biek transmititu behar dute genea eta ez da beharrezkoa haiek gaixotasuna jasan dezatela azpirakorra baita, hau da, genearen eramaileak dira).
Oso gutxitan, baina gertatu ahal da kristalezko hezurrak jasatea eta ez izatea herentziako arazo bat, mutazio berri bat baizik.
Sillence medikuak 1979an ezarritako sailkapena jarraituz, lau mota bereizi dezakegu:
Mota I (arina): Arruntena da eta herentziari dagokionez, faktore gainartzailea da. Beste batzuetan, mutazio bat bezala ager daiteke. Hezur-hauskortasuna kirolaren praktika zail bihurtzen du, dena den, pubertaroaren ostean, hausturak murrizten dira.
Mota II (perinatal hilgarri forma): Mota larriena da. Izaera autosomiko azpirakorra du. Haurtxoa normalean haurdunaldian, jaiotzean edo jaio eta aste gutxi barru hiltzen da. Badaude zenbait kasu non haren bizitza luzeagoa izan den, baina oso arraroa da.
Mota III (deformatzaile progresiboa forma): Mota honek erdi-mailakoa da. Izaera autosomiko gainartzailearen bidez transmititzen da. Pronostikoa larria da behe-gorputz- adarren kurbadura eta hauskortasuna eraginez. Endekapenezko gaixotasun bat da. Esklerotika urdinak* eragiten ditu (bakarrik edoskitzaroan).
Mota IV (neurriduna): Mota honek erdi-mailakoa da baita. Izaera autosomiko gainartzailea du. Haren pronostikoa arina edo neurriduna da. Esklerotika urdinak eragiten ditu (bakarrik edoskitzaroan) mota III-n bezala.
Mota hauetaz gain, garrantzitsuenak eta oinarrizkoak direnak, beste hainbat mota berriagoak bereizi dezakegu iturburu batzuen arabera (hamabost arte diote batzuk). Taula bat laburpen moduan aurkituko dugu segidan non zortzi mota biltzen dira eta erraz bereizten dira.
Gainera, diagnostiko radiologikoa jaio aurretik egin daiteke ere. Esate baterako, II motako OI-a, haurdunaldian zehar diagnostikatzen da maiz, gaixotasunaren ezaugarri tipikoak askotan ultrasoinuen bidez detektatu ahal direlako.
Diagnostikoa DNA test bat eginez baiezta daiteke, zehazki COL1A1, COL1A2, eta IFITM5geneensekuentziazioa eginez. OI mota bortitzak jaio aurretik diagnostikatu daitezke in-vitro teknika genetikoez baliatuz.
Garrantzitsua da haurren kontrako gehiegikeritik bereiztea, bi kasuetan sendatze-fase ezberdinetan dauden haustura anitzak aurki daitezkeelako. Egoera hauek haien artean ezberdintzea zaila izan daiteke, bereziki bestelako ezaugarririk agertzen ez denean.
Kristalezko hezurrak ez dauka sendatzeko formarik. Tratamendua aldakorra da pertsonarekiko eta berak jasaten dituen sintomekiko. Helburua, hausturak saihestea; hausturak gertatutakoan, ondo sendatzea; mugikortasuna eta independentzia mantentzea; eta giharrak eta hezurrak indartzea da. Hau lortzeko, fisioterapia, mugikortasunari laguntzeko gailuen erabilera, botikak eta medikamentuak eta kirurgia erabiltzen dira.
Heldu aroan, hezur-hausturen zenbakia murrizten da nahiz eta geroago berriz ager dezan. Bizitza osasuntsu eta produktibo bat izan ahal izateko, neurriak hartzea eta tratamendu mediku goiztiar eta mantentzaile bat nahitaezkoak dira.
Hezurrak apurtzen direnean, oso garrantzitsua da azkartasunez igeltsurekin, ferulekin edo ortopedia-tresnekin tratatzea, traumatologo baten aholkuak jarraituz beti.
Haurretan, laguntza handikoa da: giharren indarra garatzera, gaitasun aerobikoa handitzera eta arnasketa hobetzera laguntzen baitie. Behar duten umeek, mugikortasunari laguntzeko gailuak* erabiltzen ikasi dezakete. Horrez guztiaz gain, ume txikiei, fisioterapia haien gaitasun motorrak garatzera laguntzen die.
Medikuek hainbat medikamentu aholkatu ahal dituzte hezurren dentsitatea handitzeko eta honek, hezur-hausturen zenbakia murrizteko. Pertsona batzuk, haien bizitza osoan zehar medi- kamenduak hartuko beharko dituzte.
Askotan beharrezkoa izango da hezur baten haustura sendatzeko. Beste batzuetan, barra metalikoak txertatu ahal dira hezur luzeetan (hala nola femurrean edo tibian) etorkizuneko hausturak saihesteko. Kirurgia hortz ahulak eragindako arazoetan eta entzumen-arazoetan lagundu dezake baita.
Minari aurre egiteko hiru aukera ditugu: metodo fisikoak, psikologia-metodoak eta medika- mentuak. Askotan, minari aurre egiteko tratamendu multidisciplinario bat behar du, psikologiaren, medikuntzaren eta errehabilitazioaren arloan espezialistak behar direnean.
Metodo fisikoak: hotza eta beroa, nerbioaren estimulazio elektrikoa, ariketa fisikoak edo fisioterapia, akupuntura eta akuapresioa, eta masajeak erabiltzen dira arlo honetan.
Psikologia-metodoak: erlaxazioa, ikus-irudiak, hipnosia, eta terapia psikologikoa laguntzen dute minari buru egiten.
Medikamentuak: Mina hasi baino lehen hartu behar dira (adibidez, mina sortuko duen ariketa baten aurretik). Hiru motako medikamenduak hartu ahal dira: errrezetarik gabeko lasaingarriak, antiinflamatorio ez-esteroideoak eta lasaingarri topikoak.
Larrialdietan zer egin jakiteko, gomendagarria da mediku batekin hitz egitea jakin bezain pronto. Bestalde, osteogenesi inperfektu duten ia pertsona guztiak osteoporosia izango dute haien bizitzaren edozein momentuan. Hori ekiditeko, hezurraren masaren galera murriztu behar da:
Inmobilizazioa ahal den guztietan saihestu behar da nahiz eta batzuetan ezinbestekoa izan. Saiatu behar da ariketa isometrikoak eta pisu-altzaketak egiten edo paseoak ematen.
Osteoporosia jasateko beste arrisku faktoreak ezabatzea: alkohola, tabakoa edo hainbat medikamentuen kontsumo jarraitua.
Menopausia etapan dauden emakumeak euren medikua kontsultatu etapa honetan ematen den hezur-masa galera murrizteko.
Hainbat bifosfonatoen erabilera laguntzekoa izan da, baina metodo berri bat da eta garaiz da emaitzak baieztatu ahal izateko.
Haustura gehien saihesteko, ezinbestekoa da fisioterapia jarraitzea, aurretik aipatutako moduan, hainbat gailuen eta ariketen laguntzaz.
Datuak: Q749409
Multimedia: Osteogenesis imperfecta / Q749409
