Neurosia psikotikoak izan gabe herstura nabarmena eragiten duten buruko gaitz eta nahasmenduei ematen zaien izen generikoa da, kalte organikorik gabe pertsonaren jarduera normala erasaten dutenak.

Ohar medikoa
Ohar medikoa
Oharra: Wikipediak ez du mediku aholkurik ematen. Tratamendua behar duzula uste baduzu, jo ezazu sendagilearengana.
Neurosi
Deskribapena
Motateoria
EspezialitateaPsikoanalisia
Identifikatzaileak
GNS-10F48.9

Errealitatearen interpretazio zuzena ez dago erasana, eta pertsonaren oinarrizko nortasuna ez da normaltasunetik gehiegi aldentzen. Sintomak gatazka psikikoaren adierazpen sinbolikoak dira.[1]

DSMren (Buruko Nahasmenduen Diagnostiko eta Estatistikako Eskuliburua) azken edizioetan beste termino batzuk erabiltzen dira lehen "neurosi" terminoaren barruan zegoenari eta haren motei erreferentzia egiteko. Adibidez, DSM-5ean jada ez da antsietate-neurosiaz hitz egiten, antsietatearen nahasmenduez baizik; ezta neurosi obsesiboaz ere, nahasmendu obsesibo-konpultsiboaz baizik [2].

William Cullen Bryant

Neurosi terminoa William Cullen mediku eskoziarrak proposatu zuen 1769an, nerbio-sistemako gaixotasunek eragindako nahasmendu sentsorialei eta motorrei erreferentzia eginez. Psikologia klinikoan, pertsonen pentsamendu arrazionala eta gizarte-, familia- eta lan-funtzionamendu egokia desitxuratzen dituzten nahasmendu mentalak izendatzeko erabiltzen da. Nahasmen orokorra dago terminoaren erabilerari dagokionez: alde batetik, sintoma gisa, antsietateari lotutako mekanismo moldakaitzetan parte hartzen duten buru-nahaste multzo heterogeneo bati aplikatzen zaio. Bestalde, bere erabilera herrikoiak (obsesio, xelebrekeria edo urduritasunaren sinonimo gisa) gaixotasun mentalari hertsiki lotuta ez dauden eremuetara hedatzea eragin du. "Neurosi" terminoa alde batera utzi zuten psikologia zientifikoak eta psikiatriak, eta, horren ordez, "nahasmendua" edo "antsietate-nahasmendua" jarri zuten. [3]

Ohiko terminoak, lesio organikoen ebidentziarik ez duen nahasmendu mental bati egiten dio erreferentzia; nahasmendu horren ezaugarri dira larritasun-maila handia eta hura konpentsatzeko mekanismoen hipertrofia disruptiboa. Subjektuak introspekzio-maila eta errealitatearekiko lotura egokia du, baina jokabide errepikakorrak eta, askotan, moldakaitzak garatu behar ditu estres-maila murrizteko. Berez, subjektuari bizitza osoan zehar laguntzen dion nortasun-karaktere edo ezaugarria da, larritasun oso aldakorrekoa, gradu arin eta kontrolagarrietatik hasi eta ospitaleratzea ekar dezaketen egoera larri ezgaitzeetaraino.

Teoria psikoanalitikoak dioenez neurosia afekzio psikogenoa da, eta haren sintomek funtzio sinboliko bat betetzen dute, haurren aspaldiko gatazka bat berriro agertzea helburu duena. Adierazpen neurotikoa, desioaren eta defentsaren arteko konpromiso posiblearen emaitza da. [4]

Larritasunetik babesteko pertsonek defentsa-mekanismoak erabiltzen dituzte, hala nola errepresioa, proiekzioa, ukazioa, intelektualizazioa eta desplazamendua, besteak beste.

Terminoaren jatorria aldatu

 
Synopsis nosologiae methodicae liburuaren azala.

Neurosi terminoaren jatorria XVIII. mendearen amaieran dago, baina XIX. mendean erabiliko da gehien, psikiatria espezialitatearen ernaltze betean. Hasiera batean, nerbio-sistemako edozein nahasmendu deskribatzeko erabiltzen zen. William Cullen mediku eskoziarrak 1769an argitaratu zuen bere Synopsis nosologiae methodicae lana, neurosi terminoarekin nerbio-sistemaren nahaste orokor bati erreferentzia eginez, sukarrik eta beste lesio organiko frogagarririk gabe, eta norbanakoaren sentimen- eta mugimendu-gaitasunak aldatzeko gai zena. Kontzeptu horretan zorabioak, tetanosa, amorrua, krisi histerikoak, malenkonia (gerora depresioa deiturikoa) edo mania bezalako patologia desberdinak nahastuz. Era berean, Cullenek neurosien taldean beste gaixotasun batzuk ere sartu zituen, apoplexia, epilepsia edo logaletasuna.[5]

 
Sigmund Freud mediku neurologoaren argazkia

Sigmund Freudek mende bat geroago Neurosien sailkapen bat egin zuen, psikiatrek urte askoan erabili zutena. Freudek neurosiak, "neurosi" eta "psikoneurosian" sailkatu zituen. Momentuko neurosien artean Neurastenia, Larritasun Neurosia eta Hipokondria zeuden. Psikoneurosien artean berriz Neurosi Obsesibo-Konpultsiboa, Neurosi Histerikoa eta Neurosi Fobikoa sartu zituen. [2]

Neurosia William Cullenen arabera aldatu

XVIII. mendearen azken herenean William Cullenen (1710-1790) lana sortu zen. Bi alderdi ideologikok kokatzen dute Cullenen ekarpena: bitalismoa eta nosotaxia more botanicoa.

Cullen XVIII. mendeko bitalismo-ideologiako zutabeetako bat izan zen. Eskola bitalistak bizidunaren eta ez-bizidunaren arteko aldea bizi-printzipioari esleitzen zion; hau da, natura kosmikoan dagoen indar espezifiko, ontologiko eta eraginkorrago bati. XVIII. mendeko bitalismoa Albrecht Von Hallerren suminkortasunaren kontzeptutik garatu zen. Harentzat, materia biziaren ezaugarrietako bat da kanpoko munduan aldaketak hautemateko (sentiberatasuna) eta horiei erantzuteko (suminkortasuna) duen gaitasuna. Sentiberatasuna nerbioaren ezaugarri zehatza da, eta suminkortasuna aldiz muskuluena; hau honela interpretatuz, nerbioak moderatzaileak dira eta muskuluak autoreak. Ondoren, suminkortasunaren kontzeptua nerbio-indarrarekin edo tonuarekin lotu zen.

William Cullenek doktrina hori jaso zuen oinordetzan. Neuropatologiaren bizialdiaren ordezkari bereizgarriena izan zen. Bertan, bizitzako funtzio, existentzia eta nerbio-sistemako jarduera oro nerbio-sistemaren jardunera murrizten dira.

Cullenen ideologia ulertu ahal izateko kontuan hartu beharreko beste kontzeptua, nosotaxia more botanicoa da. Bertan, gaixotasunen klasifikazio edo izendapena burutzen da botanikako estiloan oinarrituz. Hau honela izanik, ezagutzen ziren gaixotasunak lau taldetan bereizten ziren:

  1. Sukarra edo pirexiak
  2. Neurosiak
  3. Kakexiak
  4. Gaixotasun lokalak/tokikoak.

Talde hauek ordenatan, ordenak generotan eta generoak espeziatan bereizten dira.

William Cullenen arabera, neurosia "zentzumenen eta mugimenduaren gaixotasunak, sukarrik eta tokiko afekziorik gabeak" dituen klase taxonomiko bat da. Beraz, gaixotasun funtzionalak (funtzio edo jarduera sensomotrizean eragina dutelako) eta orokorrak dira (ez baitira zuzenean gorputzeko organoen tokiko afekzioen ondorio).

Laburbilduz, Cullenen lana neurosiak afekzio funtzional orokor gisa modu irmoan karakterizatzea izan zen. Cullenen lanaren alemanierazko, frantsesezko eta gaztelerazko itzulpenetan neurosiaren kontzeptua nerbio-gaixotasunarenarekin parekatu zen, eta horrela bestelako sinonimoak sortzea eta erabiltzea saihestu zen. Berdintasun semantiko hori XIX. mendera arte mantendu zen baina gero pentsamolde anatomoklinikoarekin talka egin zuen, gaixotasun guztiak lesio anatomiko lokalizagarri baten ondorio izatea defendatzen baitzuen azken honek. [6]

Motak aldatu

Neurosia esanahi ugari dituen terminoa da, bere definizio zabalagatik. Portaera neurotikoak eta estresari emandako erantzun emozionalak hiru kategoria nagusitan sailkatu dira historikoki: fobikoa, histerikoa eta obsesiboa. Termino horietako bakoitza existentziaren tentsioekiko erlazio desberdin bati dagokio, erabakiak hartzea, ziurgabetasuna, loturak eta huts-sentimenduak barne. Harreman horiek min emozionala eragin diezaiekete pertsona batzuei, portaera-sailkapen horiek hainbat modutan lantzen baitituzte.

Nahasmendu hauek antsietate jasanezina sentitzearekin edo asaldura emozionalaren ondorioz pentsamendu arrazional murriztua sentitzearekin lotzen dira. Baldintza horiek, batzuetan, neurosi gisa sailkatzen dira; hala ere, terminologia zientifiko modernoan oso gutxitan erabiltzen da terminologia hori, ospea galdu delako. Aldiz, fobia, antsietate orokorreko nahasmendua eta nahaste obsesibo-konpultsiboa deritzen nahasmendu espezifikoei izen klinikoa ematen zaie normalean. [7]

Neurosi obsesiboa aldatu

Neurosi mota hau duen pertsonak buruko larritasun konstantea izaten du, pentsamendu errepikakor eta intrusiboen ondorioz. Pentsamendu horiek ezin dira ezabatu eta frustrazio handia eragiten dute, pertsonari jokabide errepikakorretan sartzea eraginez, deserosotasuna arintzeko itxaropenarekin.

Fenomeno psikologiko haujasaten duten pertsonak larritasun-sentsazio berriei aurre egiteko beldur dira. Horren ondorioz, inguruan duten ia guztia kontrolpean izaten saiatzen dira, krisi horiek eragin ditzaketen egoerak saihesteko. [7][8]

Neurosi fobikoa aldatu

Neurosi fobikoa duten pertsonek antsietate handia izaten dute estimulu jakin batzuen eraginpean daudenean, hala nola hegazkinean ibiltzea, jendaurrean hitz egitea, animalia jakin batzuekin kontaktuan egotean, etab. Ondorioz, nahasmendu horien sintoma nagusia egoera eragileak saihesteko joera patologikoa da, eta horrek norberaren sintomekin aldera daitezkeen arazoak sor ditzake. Hau da, estresa eta antsietatea eragiten duten egoerak saihesten saiatzeak estres eta antsietate handiagoa eragin dezake.

Psikologian, gaur egun, neurosi mota hori fobia klase gisa sailkatzen da. Fobia horiek fobia espezifikoetan eta fobia sozialean banatzen dira. [7][8]

Neurosi depresiboa aldatu

Neurosi depresiboak pertsona baten gogo-aldarteari modu drastikoan eragiten dio. Oro har, erreakzio hori oso negatibotzat eta kaltegarritzat jotzen den esperientzia batetik sortzen da. Neurosi depresiboaren sintomak honako hauek dira: sarritan negar egitea, motibazio falta, gozatzeko gaitasun eza eta dena alferrikakoa dela eta ezin dela sendatu pentsatzeko sinismen sendoak. [7][8]

Neurosi histerikoa aldatu

Desira erreprimituek nahaste psikologikoak eragiten dituztela pentsatzea psikologiaren kontzeptu zaharrenetako bat da. Ikuskera hori nagusi zen victoriar garaiko komunitate psikiatrikoan eta Sigmund Freud psikoanalistaren teorietan. Pentsamendu horren arabera, paziente neurotikoen histeria asaldura somatikoak sortzen zituzten desira asegaitzek eragiten zuten, hala nola gorreria faltsuak edo itsutasunak. Gaur egun, kontzeptu hori zaharkituta geratu da, eta haren sintomak eskuliburuetan jasotako nahasmendu psikologiko desberdinei egozten zaizkie. [7][8]

Neurosia eta Psikosia aldatu

XIX. mendean, Ernst von Feuchterslebenek "psikosi" terminoa erabili zuen lehen aldiz. Hasieran, hitz horrek "eromenaren" definizio greko-erromatarra hartu zuen, eta ezaugarri nagusiena, barne- eta kanpo-errealitatearen arteko nahasmen nabarmena zuen egoera mentala izatea zen. Kontzeptua gorpuzten hasi zen beranduago, gaixotasun psikotikoak aztertu ahala.

Hala ere, hori gertatu aurretik, psikosiaren eta neurosiaren arteko aldeak ez zeuden erabat argi. Zenbait alterazio neurosi gisa definitzen ziren, nahiz eta ezaugarri psikotikoak ere bazituzten. Horregatik, gaur egun ere, nolabaiteko nahasmena dago horren inguruan.

Esan daiteke psikosiak eta neurosiak antzeko elementuak eta desberdintasunak dituztela. Alde batetik, bi terminoak gaixotasun mentalak kategorizatzeko erabiltzen dira, baina barnean hartzen dituzten afekzio motengatik bereizten dira.[9]

Psikosia aldatu

Neurosiarekin bezala, psikosia alterazio mentalen talde bati dagokio. Hala ere, kasu honetan sintomek errealitatearen judizioari zuzenean eragiten diote. Ondorioz, pazienteak mundua modu asaldatuan hautematen du.

Psikosi kasuetan, haluzinazioak eta eldarnioak dira ohiko afekzioak. Adibiderik ohikoenetako bat persekutio-eldarnioa da, non pertsonak uste duen besteek min eman nahi diotela arrazoiren batengatik. Hala ere, sinesmen horrek ez du inolako oinarri objektiborik errealitatean, eta existitzen ez diren izakiei ere egotzi diezaieke errua.

Kausei dagokienez, normalena patologia eragiten duten faktore batzuk egotea da; horien artean daude substantzien abusua, arazo neurobiologikoak, garuneko lesioak eta beste nahaste mental komorbido batzuk. [9]

Diagnostikoa eta tratamentua aldatu

Afekzioen diagnostikoa egiteko, funtsezkoa da subjektuaren bizi-historia kontuan hartzea, haren irakurketa-eredu desenfokatuaren jatorri-kausak aurkitzeko eta, horrela, haren berezitasuna eta historia kontuan hartuko dituen tratamendua ezartzeko.

Neurosiaren oinarrizko tratamendua psikologikoa da, baina, larritasun-mailaren arabera, psikoterapiako eta tratamendu farmakologikoko tratamendu konbinatua beharrezkoa izan daiteke.

Psikoterapia subjektuak bere gain eraiki dituen kognizio okerrak eta interpretazio desenfokatua aldatzera bideratuta dago.

Tratamendu farmakologikoak aldiz sintoma akutuen lasaigarri gisa jokatzen dute, sintoma horiek sufrimendu pertsonalaren atalasea gainditzen dutenean interpretazio neurotikoak indartzen baitituzte.

Ondoez emozionalaren tratamendua ez da soilik sintoma akutuak ezabatzera bideratu behar, baizik eta sintoma akutuen kausa den nortasun-egitura kontuan hartu behar da. [10]

Erreferentziak aldatu

  1. Euskalterm: [Psikiatria Hiztegia] [2017]
  2. a b (Gaztelaniaz) «Historia del término Neurosis» psicoterapeutas.eu 2018-01-30 (Noiz kontsultatua: 2024-03-11).
  3. (Gaztelaniaz) «Neurosis» psiquiatria.com (Noiz kontsultatua: 2024-03-08).
  4. Laplanche, Jean. (2004). Vocabulaire de la Psychanalyse. Presses Universitaires de France, 236 or. ISBN 950-12-7321-0..
  5. (Gaztelaniaz) Humbert, Dra. «Historia del concepto de NEUROSIS (II). Viaje por Europa entre el XVIII y el XX» Dra. Humbert - Psiquiatría (Noiz kontsultatua: 2024-03-08).
  6. Salazar, José Luis Rivera; Villa, Jacobo Axel Murillo; Rubio, Miguel Ángel Sierra. (2007). «El concepto de neurosis de William Cullen como revolución científica» Enseñanza e Investigación en Psicología 12 (1): 157–178. ISSN 0185-1594. (Noiz kontsultatua: 2024-03-11).
  7. a b c d e (Gaztelaniaz) Elorza, Valentín. (2022-09-12). «Los 4 tipos de neurosis (y sus síntomas y tratamiento)» psicologiaymente.com (Noiz kontsultatua: 2024-03-11).
  8. a b c d (Gaztelaniaz) «Historia de la Psicología: autores y teorías principales» psicologiaymente.com 2017-04-19 (Noiz kontsultatua: 2024-03-11).
  9. a b (Gaztelaniaz) López, Ebiezer. (2022-03-24). «Diferencias entre psicosis y neurosis» La Mente es Maravillosa (Noiz kontsultatua: 2024-03-11).
  10. (Gaztelaniaz) «Las Neurosis: tipos, diagnóstico y tratamiento» Top Doctors 2017-06-07 (Noiz kontsultatua: 2024-03-11).

Kanpo estekak aldatu