Wikipedia

Negozio elektroniko

Negozio elektroniko edo e-business, (ingeles akronimoa electronic eta business), enpresa-kudeaketako jardueren eta praktiken multzoari dagokio, negozioetan informazioaren eta komunikazioaren teknologia orokorrak (IKT) eta, bereziki, internetekoak sartzearen ondorio dira, bai eta erakundeen konfigurazio deszentralizatu berria eta ekonomia berriaren ezaugarrietara egokitzea ere. Negozio elektronikoa, 1990 hamarkadako erdialdean sortu zena, aldaketa nabarmena ekarri du kapitalaren eta lanaren ikuspegi tradizionalean, hauek, enpresaren funtsezko zutabeak izanik, ekoizpen eta antolaketa praktiketan. Bezeroak, hornitzaileak eta bazkideak harremanetan jartzen dituzten jarduerak, adibidez, salmentak, produkzioa, logistika, gestioa eta finantzak, sare informatikoen barruko e-businessean gertatzen dira, eta negozio-ereduen deszentralizazioa ahalbidetzen dute.[1]

Merkatuko parte hartzaileak negozio elektronikoan aldatu

Negozio elektronikoaren merkatuko parte-hartzaile kopuru handi baten artean gerta daiteke; negozioaren eta kontsumitzailearen, partikularren, administrazio publikoen edo GKE bezalako beste edozein erakunderen artean egon daiteke. Merkatuko parte-hartzaile hauek hiru talde nagusitan bana daitezke: 1) Business (B) 2) Consumer (C) 3) Administratzailea (A) , hauetako edozein izan daiteke saltzaile ala erosle merkatuan. Bederatzi konbinazio ezberdin egon daitezke negozio elektronikoaren parte hartzaileetan; B2C eta B2B e-commerceari dagokie eta bestalde, A2B eta A2A e-governmentri esleituko litzateke.

Negozio ereduak aldatu

Negozioaren eraldaketa konplexua da, eta arrakasta izateko, estrategiaren, negozio-eredu egokituaren, prozesu zuzenen (salmenta, merkaturatzea) eta teknologiaren (Supply Chain Management, Customer Relationship Management) arteko oreka behar da. Antolakuntzak online egiten direnean, erabaki behar dute zein negozio-eredu komeni zaien beren helburuei.[2] Negozio-eredu bat honela definitzen da: produktu, zerbitzu eta informazioaren fluxuen antolaketa, eta hornitzaile eta bezeroentzako errenten eta onuren iturria. Negozio elektroniko ereduaren kontzeptua berdina da, baina online erabiltzen da.

Sarrera ereduaz aldatu

Negozio-ereduaren osagai nagusia errenta-eredua da, errenta sortzeko esparrua dena. Sarrerak zein iturri erabiltzen den jakiteko identifikatzen da, zer balio eskaintzen den, nola preziatzen den, eta nork ordaintzen duen balioa. Enpresa baten negozio-ereduaren osagai nagusia da. Lehenik eta behin identifikatzen du zer produktu edo zerbitzu sortuko den errentak sortzeko eta produktua zein modutan salduko den.

Ondo definitutako errenta-eredurik gabe, hau da, errentak sortzeko plan garbirik gabe, negozio berriek borroka handiagoa izango dute kostuen ondorioz, eta ezin izango dute iraun. Sarreren eredu bat edukita, negozioak helburu duen ikusleengan zentratu daitezke, produktu edo zerbitzu baten garapen planak finantzatu, merkaturatze planak ezarri, kreditu lerro bat hasi eta kapitala igo.

E-commerce aldatu

E-Commerce Internet bezalako sare informatikoak erabiltzen dituzten produktu edo zerbitzuetan egiten da merkataritza. Merkataritza elektronikoak teknologia batzuk ditu ardatz, hala nola, merkataritza mugikorra, funts elektronikoen transferentzia, horniketa katearen kudeaketan, Internet marketina, online transakzio-prozesua, datu-trukaketa elektronikoa (EDI), inbentarioa kudeatzeko sistemak eta datu-bilketa automatizatua. Merkataritza elektroniko modernoak World Wide Web erabiltzen du transakzioaren bizi-zikloaren zati bat gutxienez, nahiz eta beste teknologia batzuk ere erabil ditzakeen, adibidez, korreoa.

Ardurak aldatu

Ingeniaritzako merkataritzaren abantaila ekonomikoei buruz asko idatzi den bitartean, bada ebidentzia bat ere, alegia, interneteko zenbait alderdik, hala nola mapak eta lokalizazio-zerbitzuak, desberdintasun ekonomikoa eta banaketa digitala indartzeko balio dezaketela.[3] Merkataritza elektronikoa izan daiteke kontsolidazioaren erantzule, bai eta errenta-desberdintasunean sortzen diren ama-pop, adreilu eta mortero negozioen gainbehera ere.[4][5] [6]Andrew Keen autoreak, Internetek eragindako aldaketa sozialei buruzko aspaldiko kritikaria, Interneteko negozioek izan dituzten ondorio ekonomikoetan zentratu da duela gutxi, negozio hauek askoz jende gutxiago erabiltzen baitute salmentetan ohiko atzeratzaileak baino.

Segurtasuna aldatu

E-negozio-sistemek, berez, segurtasun-arrisku handiagoak dituzte ohiko negozio-sistemek baino. Beraz, garrantzitsua da e-negozio-sistemek arrisku horien aurrean babes osoa izatea. Jende askok interneten bidez irispidea du negozioetara ohiko negozio batera baino. Bezeroek, hornitzaileek, enplegatuek eta beste pertsona askok egunero erabiltzen dute sistema jakin bat eta espero dute informazio konfidentziala segurua izatea. Hackers mehatxu handia da negozioen segurtasunerako. Enpresa eta bezeroei informazio pribatua eta konfidentziala, datuen egiazkotasuna eta datuen osotasuna bermatzea. Laneko segurtasuna babesteko eta informazioa segurtasunez gordetzeko metodoetako batzuk segurtasun fisikoko neurriak dira, baita datuen biltegiratzea, datuen transmisioa, birusaren aurkako softwarea, suzko hormak eta enkriptazioa ere, batzuk zerrendatzeko.[7]

Pribatutasuna eta konfidentzialtasuna aldatu

Konfidentzialtasuna, negozioek informazio pertsonala beste negozio eta gizabanakoen eskura jartzen duten eremua da.[8] Edozein negoziorekin, informazio konfidentziala segurua izan behar da eta bilatzailearentzat bakarrik eskuragarri egon behar da. Hala ere, hau are zailagoa bihurtzen da negozio elektronikoari dagokionean. Informazio hori bermatzeko bitarteko seguruak eduki behar dira erregistro eta fitxategi elektroniko guztiak baimenik gabeko sarbideetatik babesteko, baita informazio hori modu seguruan transmititzea eta datuak biltegiratzea bermatzeko ere. Enkriptatzea eta suzko hormak bezalako tresnek ardura hartzen dute arazo honi aurre egiteko e-businessean.

Egiazkotasuna aldatu

Negozio elektronikoek erronka handiagoak jartzen dituzte, informazio elektronikoa aldatzeko eta kopiatzeko errazagoa denez, egiazkotasuna ezartzea derrigorrezkoa da. Bi alderdiek ziurtatuta eduki nahi dute negozio-transakzio batean besteak nor izan behar duen, batez ere bezero batek agindu bat ezarri eta ordainketa elektronikoki egiten duenean. Hau bermatzeko modu komun bat da sare edo konfiantzazko alderdi batera sarbidea mugatzea sare pribatu birtuala erabiliz (VPN). Egiazkotasuna ezartzea are handiagoa da teknika konbinazio bat erabiltzen denean, eta teknika horiek "ezagutzen duzun zerbait" (hau da, pasahitza edo PIN a), "Behar duzun zerbait" (kreditu-txartela, alegia) edo "zaren zerbait" (sinadura digitalak edo ahotsa ezagutzeko metodoak) egiaztatzen dituzte. Hala ere, askotan "zaren zerbait" egiaztatzen da eroslearen "baduzun zerbait" (hau da, kreditu-txartela) eta "ezagutzen duzun zerbait" (txartelaren zenbakia) egiaztatuz.

Kostua aldatu

E-businessari eusten dien internetek, Estatu Batuetan soilik, 2trilioi dolareko kostua du. Web orri bakoitza kodifikatuta eta kodetuta mantentzeak, karga izugarria du. Hogeita batgarren mendean, negozio berriak bilatzen ari dira interneten presentzia estandarizatzen lagunduko dutenak, naturaltasunez uniformeagoa izateko mantenimenduaren kostuak murrizten laguntzeko.

Segurtasun konponbideak aldatu

Segurtasun konponbideei dagokienez, enpresa elektroniko jasangarriak datuen konfidentzialtasuna, egiazkotasun sendoa eta pribatutasuna behar ditu. Gauza asko egin daitezke gure negozio elektronikoa babesteko. HTTPS bezalako oinarrizko gauzekin abiatzea egokia litzateke, erasoetan zaurgarriagoa den HTTP protokolo zaharretik. Gainera, arreta osoa behar duten gainerako gauzak dira web serbitzari eta administrazio-panelak bermatzea, sarbide-segurtasuna, antibirusa eta antimalware softwarea.

Sarbidea eta datu-osotasuna aldatu

Hainbat modu daude Interneten gordetzen diren datuetara sar ez daitezen. Modu bat birusaren aurkako softwarea erabiltzea da. Pertsona gehienek erabiltzen dute sarea babesteko. Negozio elektronikoek hau erabili behar dute beren sistemara bidalitako eta jasotako informazioa garbia dela ziurta baitezakete. Datuak babesteko bigarren modu bat suebaki (firewall) eta sarearen babesa erabiltzea da. Su-horma sare pribatuetarako sarbidea murrizteko erabiltzen da, baita enpresa batek erabil ditzakeen sare publikoetarako ere. Suebakiak ere gaitasuna dute sarera sartzeko eta aholkuak emateko. Oso mesedegarriak dira hirugarrenak saretik kanpo edukitzeko. Wi-Fia erabiltzen duten negozioek babes modu ezberdinak aztertu behar dituzte, sare hauek errazagoak direlako. Sarrera babestuak, sare pribatu birtualak edo interneteko protokoloen segurtasuna aztertu beharko lituzkete. Sistema hau aldatu egiten da sartze posibleak daudenean. Enpresa batzuek tranpak edo "puntu beroak" jarri zituzten jendea erakartzeko eta orduan jakin ahal izango dute norbait noiz ari den inguru horretan sartzen.

Enkriptazioa aldatu

Enkriptatzeak, kriptografiaren zati dena, testuak edo mezuak irakurgaitza den kode bihurtzen ditu. Mezu hauek deszifratu egin behar dira norbaitentzat ulergarriak edo erabilgarriak izateko. Badago giltza bat pertsona edo enpresa jakin baten datuak identifikatzen dituena. Klabe publikoko enkriptazioarekin, bi giltza erabiltzen dira, bat publikoa da eta bestea pribatua. Publikoa enkriptatzeko erabiltzen da, eta pribatua deszifratzeko. Enkriptazio errealaren maila doitu egin daiteke eta informazioan oinarritu behar da. Gakoa letra-zerrenda sinple bat izan daiteke, edo letra nahasketa erabat ausazko bat. Enpresa batek erosi dezakeen softwarea dagoelako. Enpresa batek ziurtatu behar du giltzak ziurtagiri-autoritate batekin erregistratuta daudela.

Ziurtagiri digitalak aldatu

Ziurtagiri digital baten helburua, dokumentu baten jabea identifikatzea da, horrela, hartzaileak badaki benetako dokumentua dela. Enpresek hainbat modutan erabil ditzakete ziurtagiri horiek. Erabiltzaile izenak eta pasahitzak ordezkatzeko erabil daitezke. Langile bakoitzak behar dituen agiriak eskura ditzake, ziurtagiri hauek enkriptazioa ere erabiltzen dute. Hala ere, enkriptazio normala baino konplikatuagoak dira, informazio garrantzitsua erabiltzen bait dute kodearen barruan. Hau egiten dute dokumentuak egiazkoak direla ziurtatzeko, baita konfidentzialtasuna eta datuen osotasuna ere, beti enkriptatzen laguntzen dutenak. Konplikazioak egon daitezke arakatzeileak erabiltzean eta beraz, ziurtagiri anitzak erabili behar dituzte. Gaur egun, prozesua egokitzen ari da, eta errazagoa da erabiltzea.

Abantailak eta desabantailak aldatu

Abantailak aldatu

Negozio elektronikoa aztertzean, abantaila asko ditugu, batez ere negozioa errazago egitera lotuta daudenak. E-Business erremintak martxan jartzearen onurak negozio-prozesuen kanalizazioan daude, eta ez hainbeste teknologia erabiltzean. Hona hemen batzuk:

  • Erraz instalatzen da: negozio elektronikoa erraza da etxetik ere, eskakizun bakarrak softwarea, gailu bat eta Interneterako konexioa dira.
  • Negozio ordutegi malgua: ez dago denbora-hesirik negozioek aurre egin dezaketenik internet mundu guztiaren eskura dagoelako. Zure produktu eta zerbitzuak interneteko konexioa izan dezakete denek.
  • Negozio elektronikoa ez da ohiko negozioa bezain garestia, baina garestiagoa da martxan jartzea, transakzio kostuak ere merkeagoak dira.
  • Geografikoki sakabanatzeko aukera da onurarik handiena. Edonork eska dezake edonondik edozein unetan.
  • Digitalizazioa gobernuak bultzatzen du eta beharrezko laguntza ematen dute.
  • Merkatu berriaren sarrera: potentzial handia du negozio tradizional batek ezin izan zuen merkatu ezezagun batera sartu ahal izateko.[9]
  • Merkaturatzearen eta salmentaren kostu baxuagoak: E-businessak aukera ematen die industriako aktoreei publizitatea egiteko beren produktu/zerbitzuen eskaintzagatik (hau da, etxeko alokairuagatik) beren negozioa fisikoki sustatzeagatik baino kostu baxuagoetan.

Desabantailak aldatu

Hainbat abantaila eduki arren, badira desabantaila batzuk zuzendu behar ditugunak. Negozio elektronikoaren muga ohikoenak hauek dira:

  • Ukitu pertsonalaren falta: produktuak ezin dira aztertu edo sentitu azken erosketa baino lehen. Ukitu pertsonalaren beste faktore bat online transakzioetan ere izan daiteke.
  • Entrega ordua: ohiko negozioek berehala asetzen dute produktua erosten den unean, eta elektronikan, berriz, hau ez da posible. Beti egongo da itxaronaldia produktua jaso aurretik. Adibidez, Amazonek egun bateko entrega ziurtatzen du. Horrek ez du arazoa erabat konpontzen, baina hobekuntza bat da.
  • Segurtasun arazoak: Iruzurrak kontu elektronikoetan jendeak duen konfidantza falta faktore gisa aipa daiteke. Hackerak erraz lor ditzake bezeroen xehetasun finantzario eta pertsonalak. Bezero bati zaila egiten zaio negozio elektronikoez fidatzea segurtasun, fidagarritasun eta osotasun faltagatik.

Erreferentziak aldatu

  1. ↑ Beynon-Davies, Paul. (2004). E-business. Palgrave Macmillan ISBN 1-4039-1348-X. PMC 52963094. (Noiz kontsultatua: 2021-03-16).
  2. ↑ Timmers, Paul. (1999). Electronic commerce : strategies and models for business-to-business trading. Wiley ISBN 0-585-22483-8. PMC 45732932. (Noiz kontsultatua: 2021-03-16).
  3. ↑ Castronova, Edward. (2013). «Niggling Inequality: A Second Introduction to the Immersive Internet» The Immersive Internet (Palgrave Macmillan UK): 13–22. ISBN 978-1-349-44884-5. (Noiz kontsultatua: 2021-03-16).
  4. ↑ Dávila, Arlene. (2016-01-05). «The Globalization of Retail and the Rise of Shopping Mall Professionals» El Mall (University of California Press): 44–68. ISBN 978-0-520-28684-9. (Noiz kontsultatua: 2021-03-16).
  5. ↑ «Table 2: Whole season vs. Southern only bald eagle growth rates.» dx.doi.org (Noiz kontsultatua: 2021-03-16).
  6. ↑ Erkip, Feyzan. (2005-04). «The rise of the shopping mall in Turkey: the use and appeal of a mall in Ankara» Cities 22 (2): 89–108.  doi:10.1016/j.cities.2004.10.001. ISSN 0264-2751. (Noiz kontsultatua: 2021-03-16).
  7. ↑ Zeng, Yun E.; Wen, H. Joseph; Yen, David C.. (2003-03). «Customer relationship management (CRM) in business‐to‐business (B2B) e‐commerce» Information Management & Computer Security 11 (1): 39–44.  doi:10.1108/09685220310463722. ISSN 0968-5227. (Noiz kontsultatua: 2021-03-16).
  8. ↑ Borofka, Kristian G. E.; Boren, Justin P.; Ellingson, Laura L.. (2015-10-02). «“Kind, Sensitive, and Above All, Honest”: Long-Term Cancer Survivors’ Quality of Life and Self-Advocacy» Communication Research Reports 32 (4): 373–378.  doi:10.1080/08824096.2015.1089852. ISSN 0882-4096. (Noiz kontsultatua: 2021-03-16).
  9. ↑ UNWTO Conference : Tourism – A Catalyst for Development, Peace and Reconciliation Passikudah, Sri Lanka, 11 to 14 July 2016. World Tourism Organization (UNWTO) 2016-12-09 ISBN 978-92-844-1820-6. (Noiz kontsultatua: 2021-03-16).

Ikus, gainera aldatu

Kanpo estekak aldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Negozio_elektroniko&oldid=8577823"(e)tik eskuratuta