Navajo (hizkuntza)
Navajoa[2] (Diné bizaad, /di˩ne˥bi˩zaː˩d/ ahoskatua, edo Naabeehó bizaad) navajoek hitz egiten duten na-dene hizkuntza da. Estatu Batuetako Arizona, Colorado, Mexiko Berria eta Utah estatuetan 170.000 hiztun inguru ditu, batez ere, Navajo Nazioan. Gainera, Mexikoko Chihuahua eta Sonoran ere hiztunak ditu.
| Navajo | |
|---|---|
| Diné bizaad — Diné | |
 | |
| Datu orokorrak | |
| Lurralde eremua |  AEB Mexiko |
| Hiztunak | 169.359 (2011)[1] |
| Eskualdea | : Arizona, Colorado, Mexiko Berria eta Utah: Chihuahua eta Sonora |
| UNESCO sailkapena | 2: kaltebera |
| Araugilea | Navajo Language Academy (en)  |
| Hizkuntza sailkapena | |
| giza hizkuntza Ameriketako jatorrizko hizkuntzak Na-dene hizkuntzak Athabaskan-Eyak (en) Atabaskera hegoaldeko atabaskar hizkuntzak | |
| Informazio filologikoa | |
| Hizkuntza-tipologia | SOV hizkuntza, hizkuntza eranskaria, hizkuntza polisintetikoa eta hizkuntza tonala |
| Alfabetoa | latindar alfabetoa |
| Hizkuntza kodeak | |
| ISO 639-1 | nv |
| ISO 639-2 | nav |
| ISO 639-3 | nav |
| Ethnologue | nav |
| Glottolog | nava1243 |
| Wikipedia | nv |
| UNESCO | 784 |
| IETF | nv |
| Endangered Languages Project | 6085 |
Bigarren Mundu Gerran mezuak kodifikatzeko erabili zuten[3]. Egun, Estatu Batuetako amerindiar hizkuntzarik mintzatuena da. Gainbeheran dagoen arren, navajoen erdiak etxean erabiltzen du.
Fonologia aldatu
Navajoak hurrengo kontsonanteak ditu:
| Ezpainbikariak | Hobikariak | Sabaikariak | Belarrak | Glotalak | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Erdikoak | Albokariak | Sinpleak | Ezpainkariak | |||||
| Herskariak | sinplea | b [p] | d [t] | g [k] | ʼ [ʔ] | |||
| hasperenduna | t [tx] | k [kx] | kw [kxʷ] | |||||
| eiekziozkoa | tʼ [tʼ] | kʼ [kʼ] | ||||||
| Igurzkariak | sinplea | dz [ts] | dl [tˡ] | j [tʃ] | ||||
| hasperenduna | ts [tsʰ] | tł [tɬʰ] | ch [tʃʰ] | |||||
| eiekziozkoa | tsʼ [tsʼ] | tłʼ [tɬʼ] | chʼ [tʃʼ] | |||||
| Jarraitzaileak | ahoskabea | s [s] | ł [ɬ] | sh [ʃ] | h [x] | hw [xʷ] | h [h] | |
| ahostuna | z [z] | l [l] | zh [ʒ] | gh [ɣ] | ghw [ɣʷ] | |||
| Sudurkariak | m [m] | n [n] | ||||||
| Hurbilkariak | y [j] | (w [w]) | ||||||
Zenbakiak aldatu
| Oinarrizko zenbakizkoa |
+10 (-tsʼáadah) | x10 (-diin) | |
|---|---|---|---|
| 1 | łáaʼii | łáʼtsʼáadah (11) | – |
| 2 | naaki | naakitsʼáadah (12) | naadiin (20) |
| 3 | tááʼ | táátsʼáadah (13) | tádiin (30) |
| 4 | dį́į́ʼ | dį́į́ʼtsʼáadah (14) | dízdiin (40) |
| 5 | ashdlaʼ | ashdlaʼáadah (15) | ashdladiin (50) |
| 6 | hastą́ą́h | hastą́ʼáadah (16) | hastą́diin (60) |
| 7 | tsostsʼid | tsostsʼidtsʼáadah (17) | tsostsʼidiin (70) |
| 8 | tseebíí | tseebíítsʼáadah (18) | tseebídiin (80) |
| 9 | náhástʼéí | náhástʼéítsʼáadah (19) | náhástʼédiin (90) |
| 10 | neeznáá | – | neeznádiin (100) |
Adibidea aldatu
| « | Bila'ashda'ii t'áá ałtsoh yiník'ehgo bidizhchįh dóó aheełt'eego ílįįgo bee baahóchį'. Eíí hání' dóó hánítshakees hwiihdaasya' eíí binahjí˛' ahidinínłnáhgo álíleek'ehgo k'é bee ahił niidlí˛. Gizon-emakume guztiak aske jaiotzen dira, duintasun eta eskubide berberak dituztela; eta ezaguera eta kontzientzia dutenez gero, elkarren artean senide legez jokatu beharra dute. |
» |
—Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsalaren 1. artikulua | ||
Erreferentziak aldatu
- ↑ Ryan, Camille. (2013ko abuztua). (PDF) Language Use. Census.gov.
- ↑ Berria. Estilo Liburua. (Noiz kontsultatua: 2019-3-2).
- ↑ McLellan, Dennis. (2011-7-24). «Joe Morris Sr. dies at 85; Navajo code talker during World War II» Los Angeles Times.
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q13310
Multimedia: Navajo language
| Hizkuntza honek bere Wikipedia du: Bisita ezazu. |