Nísia Floresta (idazlea)
Dionísia Gonçalves Pinto, Nísia Floresta Brasileira Augusta goitizenaz ezagunagoa (Papari, gero Nísia Floresta, Río Grande Estatua, Brasil, 1810ko urriaren 12a – Ruan, Frantzia, 1885eko apirilaren 24a), brasildar hezitzailea, idazlea eta poeta izan zen. Brasilen, feminismoaren aitzindaritzat jotzen da, eta, seguruenik, eremu publiko eta pribatuen arteko mugak hautsi zituen lehen emakumea izan zen, egunkarietan testuak argitaratuz, prentsa nazionala primitiboa zen garai batean. Nísiak neskentzako eskola bat ere zuzendu zuen Rio de Janeiron, eta emakumeen, jatorrizko herrien eta esklaboen[1] eskubideen aldeko liburuak idatzi zituen.
| Nísia Floresta (idazlea) | |
|---|---|
.jpg) | |
| Bizitza | |
| Jaiotzako izen-deiturak | Dionísia Gonçalves Pinto |
| Jaiotza | Nísia Floresta, 1810eko urriaren 12a |
| Herrialdea |  Brasil |
| Heriotza | Rouen, 1885eko apirilaren 24a (74 urte) |
| Heriotza modua | berezko heriotza: pneumonia |
| Hezkuntza | |
| Hizkuntzak | frantsesa |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | idazlea, hezitzailea eta poeta |
| Mugimendua | feminismoa |
| Izengoitia(k) | Nísia Floresta Brasileira Augusta |
Biografia aldatu
Dionísio Gonçalves Pinto portugaldarraren eta Antônia Clara Freire brasildarraren alaba zen, eta Dionísia Gonçalves Pinto izena eman zioten. Hala ere, Nísia Floresta Brasileira Augusta izengoitiaz zen ezaguna, Nísia: Dionisiaren txikigarria, Floresta, jaioterriaren izena zen. Brasileira bere abertzaletasunaren sinboloa zen, ia hiru hamarkada Europan bizi izan zuenarentzat beharrezko baieztapena. Augusta bere bigarren senarraren, Manuel Augusto de Faria Rocharen, oroigarria zen. Harekin ezkondu zen 1828an, Lívia Augusta alabaren aita.Urte horretan bertan, Nísiaren aita Recifen hil zuten, familiarekin bizitzera joan zen herrian. 1831n, Nísiak lehen urratsak eman zituen letretan, eta emakumeen egoerari buruzko artikulu batzuk argitaratu zituen Pernambucanoko egunkari batean. Recifetik, eta alargun, Lívia txikiarekin eta bere amarekin, Nísia Rio Grande do Sul-era joan zen. Han neskentzako eskola bat jarri eta zuzendu zuen. Farrapoen Gerrak bere planak eten zituen, eta Nísia Rio de Janeirora joan zen. Han Brasil eta Augusto izeneko ikastetxeak, irakaskuntza-maila altuagatik nabarmendu zirenak, sortu eta zuzendu zituen.[2]
1849an, medikuak gomendatuta, Europara eraman zuen alaba, larri zauritua. Eta Parisen bizi izan zen luzaroan. 1853an Opuskulu Humanitarioa argitaratu zuen, emakumeen emantzipazioari buruzko artikulu-bilduma bat, eta Auguste Comte positibismoaren aitaren aldeko oniritzia jaso zuen. Eta 1857ko irailaren 5ean Auguste Comte hil zen. Nísia Floresta Père Lachaise hilerrian segizioarekin batera joan ziren lau emakumeetako bat izan zen. Eta gero Parisen Itinéraire d'un voyage Allemagne argitaratu zuen. Haren testuak, seme-alabei eta neba-arrebei bidalitako gutunen bidez, autoreak Alemaniako hiriei buruzko iritziak kontatu zituen. Lehen gutuna Bruselakoa izan zen, 1856ko abuztuaren 26koa, eta azkena, Estrasburgokoa, urte bereko irailaren 30ekoa.[3]
1856ko martxoaren 31n, O Brasil Ilustrado-k «O Pranto Filial» argitaratu zuen, non idazleak bere ama galtzeagatiko mina eta hura kontsumitzen zuen umezurtz-sentimendua azaldu baitzuen.[3]
1872 eta 1875 bitartean Brasilera itzuli zen, Joaquim Nabuco buru zuen kanpaina abolizionistan, baina ia ezer ez dakigu garai hartako bizitzari buruz. 1875ean itzuli zen Europara, eta, hiru urte geroago, bere azken lana argitaratu zuen Parisen: Fragments d’un ouvrage: Notes biographiques. Batez ere Joaquim Pinto Brasil nebari buruzko informazioa eduki arren, liburu horrek datu autobiografikoak ere baditu, ordura arte ezezagunak zirenak. Nísia Floresta Rouen herrian bizi izan zen eta, lasterrera, Bonsecoursen, Frantzia barruan.
Nísia 1885eko apirilaren 24an gaueko 21:00etan pneumoniaz hil zen eta Bonsecourseko hilerrian lurperatu zuten. 1954ko abuztuan, ia hirurogeita hamar urte geroago, gorpuzkiak Brasilgo Iparraldeko Rio Grandera eraman zituzten, jaioterrira hain zuzen ere, bere sasoian Paparira deitzen zioten herrira, gero Nísia Floresta. Lehenik eta behin, eliza nagusian utzi zituzten, eta, ondoren, hilobi batera eraman zituzten, Florestara, han jaio baitzen.[3]
Bere biografia osoena, Nísia Floresta - Vida e Obra, Constância Lima Duartek idatzi zuen 1995ean. 365 orrialdeko liburua da, Editorial Universitáriak (Iparraldeko Rio Grande Unibertsitate Federalekoa) argitaratua, eta 1991n Doktoretza Tesi gisa aurkeztu zen Constância Lima Duarte egileak Brasilgo Literaturan, USP/SPn.
Liburuak aldatu
Berak idatzitako lehen liburua, eta Brasilen emakumeen instrukzioaren eta lanen eskubideak lantzen aitzindari izan zena, Direitos das mulheres e injustiça dos homens izan zen, eta inspirazio-iturri izan zen Mary Wollstonecraft feminista ingelesaren testua: Vindications of the Rights of Woman. Eta, nahiz eta Nísiak ez zuen itzulpen soil bat egin, ingelesaren testu horixe erabili zuen Brasilgo errealitate kontserbadoreari buruzko gogoetak egiteko. Ez da, beraz, ingelesezko testutik Direitos das mulheres e injustiça dos homens ondorioztatu ahal izatea; eta, itzulpen guztiz aske gisa, beharbada, Brasilgo feminismoaren testu fundatzailea litzateke, non idazle berri bat ikusten den, nahiz eta beste batzuen irakurketetan inspiratu.
Liburu horrexek eman zion autoreari feminismoaren aitzindari titulua Brasilen, eta Latinoamerikara arte, ez baitago asmo horiekin egindako aurreko testuen erregistrorik. Gainera, idazlea ez zen horrekin konformatu, beste liburu batzuetan emakumeen hezkuntzak emakumearentzat eta gizartearentzat zuen garrantzia nabarmendu baitzuen. Conselhos a minha filha (1842), Opúsculu humanitário (1853), non autoreak Brasileko eta beste herrialde batzuetako emakumeen heziketa gaitzesten zuen, eta A Mulher (1859). Patronos e Acadêmicos liburuan —Letren Ipar Errioxako Akademiako pertsona ospetsuei buruzkoa—, Veríssimo de Melo Nísiari buruzko kapitulua honela hasten da:
| « | “Nísia Floresta Brasileira Augusta izan zen Rio Grande del Norteko historian izan den emakumerik nabarmenena”. | » |
Izan ere, Nísiaren historia eta lana oso garrantzitsuak dira:
| « | "Zoritxarrez, Nísiaren lana ez zabaltzeak eragin du haren bizitza berezia eta balio handiko liburuak ez ezagutzea"- dio Verísimok. | » |
Bestelako argitalpenak aldatu
- 1847, Rio de Janeiron: Daciz ou A jovem completa, eskolako ikasleei eskainitako istorioa; Fany ou O modelo das donzelas, apirilaren 8koa, Augusto Eskolak, proposamen moralista batekin; Discurso que às suas educandas dirigiu Nísia Floresta Brasileira Augusta, pronunciado en las aulas del Colégio Augustoo, 6 orrialde, abenduaren 18an.
- 1858: Consigli a mia figlia lanaren lehen edizioa, autoreak berak italierara itzulia. Florentzian argitaratu zuen, eta Brasilgo edizioaren berrogei bertso-pentsamenduak prosan agertzen dira.
- 1859: Valentziako Propaganda Elkarteak Consigli a mia figlia lanaren bigarren edizio italiarra inprimatu zuen, Mandovi-ko gotzainak gomendatua Piamonteko eskola katolikoetan erabiltzeko.
- 1859: Scintille d' un' anima brasiliana, bost saiakera biltzen dituena: «Il Brasile», «L'abisso sotto i fiori della civilità», «La donna», «Viaggio magnetico», «Una passeggiata al giardino di Lussemburgo».
- 1860: Le lagrime de un Caeté lanaren italiar edizioa, Ettore Marcuccik itzulia, autorearenganako hitzaurre goresgarriarekin. Florentzia
- 1864: Trois ans en Italie, suivis d'un voyage en Grèce, Paris. Liburu horretan, Nísia Florestak Italiako arazo politiko eta sozialak eztabaidatu zituen, eta esklabotzaren gertaerei eta Italiako historia eta kulturari buruz hausnartu zuen.
- 1871: Le Bresil argitaratu zuen Parisen, Lívia Augustak itzulita
- 1872, Trois ans en Italie, suivis d'un voyage en Grèce lanaren bigarren alea argitaratu zuen, Paris.
- 1997. Cintilaçκes de uma brasileira. Egilekideak: Constância Lima Duarte, Michele A. Vartulli. Mulheres argitaletxea, 203 or. ISBN 85-85869-14-3
- 1997. A lágrima de um caeté. egilekidea: Constância Lima Duarte . 4. edizioa Fundação José Augusto, 66 or.
- 2009. Inéditos e dispersos: de Nísia Floresta. Coleção Estudos Iparr-Rio-Grandenses, 8. liburukia. Egileak: Nísia Floresta Brasileira Augusta, Constância Lima Duarte. Editora da UFRN, 124 or. ISBN 857273547X
Aintzatespenak aldatu
- Rua Nísia Floresta, Porto Alegre[4]
Iruditegia aldatu
-
Nísia Floresta Brasileira Augustaren argazkia -
Nísia Floresta, 1870 -
Nísia Floresta monumentua, 1911 -
Nísia Floresta domina -
Nísia Floresta, omenaldia
Erreferentziak aldatu
- ↑ maria Simonetti Gadêlha Grilo. 1989. Buscando a luz sobre Nísia Floresta Brasileira Augusta. Editor Clima, 169 pp.
- ↑ 1993. A mulher brasileira: direitos políticos e civis. 3ª edición, Volumen 835 de Coleção mossoroense. Ed. Centro Gráfico do Senado Federal, 535 pp.
- ↑ a b c Nísia Floresta. Dados biográficos. .
- ↑ eloy Terra. 2001. As ruas de Porto Alegre: Curiosidades; Como batizar uma rua; Ruas de muita história. Volumen 1 de As ruas de Porto Alegre. Editora AGE Ltda. 185 pp. ISBN 85-7497-065-4 en línea
Bibliografia aldatu
- Innocencio Francisco da Silva. 1862. Diccionario bibliographico portuguez. Lisboa: Imprensa nacional-Casa da moeda, pp. 295-296
Ikus, gainera aldatu
Kanpo estekak aldatu
- Artikulu hau, osorik edo zatiren batean, {{{hizkuntza}}} Wikipediako «Nísia Floresta» artikulutik itzuli da. Izan ere, artikulu horretan aritu diren wikilariek GFDL edo CC-BY-SA 3.0 lizentziekin argitaratu dute beren lana.
Datuak: Q2364565
Multimedia: Nísia Floresta / Q2364565
