Murillo Berroia
- Artikulu hau Erromantzatuko lekuari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Murillo (argipena)».
Murillo Berroia[1][a] edo Murelu Berroia[b] Erromantzatua ibarreko leku bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Pirinioaurrea eskualdean.
Murillo Berroia | |
---|---|
![]() | |
![]() Herriko enparantza | |
![]() | |
Kokapena | |
Herrialdea | ![]() |
Eskualdea | Pirinioaurrea |
Udalerria | Erromantzatua |
Administrazioa | |
Mota | leku |
Izen ofiziala | Murillo-Berroya |
Posta kodea | 31454 |
Herritarra | murilloar, mureluar |
Geografia | |
Koordenatuak | 42°42′10″N 1°15′42″W / 42.70277778°N 1.26172197°W |
Garaiera | 490 metro |
Distantzia | 47,3 km (Iruñetik) |
Demografia | |
Biztanleria | 8 (2023) |
2023 urtean 8 biztanle zituen.
Bertako biztanleak murilloarrak edo mureluarrak dira.
Izena
aldatuMurillo Berroia edo Murelu Berroia toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[2]
- Murelo de Super Lomberre (1125)
- Muro (1270)
- Murillo cabe Berroya (1280)
- Murieyllo (1330)
- Murieillo (1366)
- Murillo (1534)
- Murillo Berroya (1587)
- Murillo de Berroya (1829)
- Murillo Berroia (1989)
- Murelu Berroia (1989)
Geografia
aldatuMurillo Berroia Erromantzatua ibarran dago.
Inguru naturala eta kokapena
aldatuErromantzatua Zangozako merindadeko udalerria da eta Nafarroako hiriburutik 46 kilometrora dago. Udaletxea Domeñun dago. Erliebe handiko ibarra da. Mendebaldeko tarteak lautada bat osatzen du, Longida, Urraulbeiti eta Urraulgoiti ibarretatik jarraitzen duena, nahiz eta azken kasu horretan Ugarrongo arroilak eten egiten duen.
Klima
aldatuErromantzatuko klima azpimediterraneoa da, eta urteko batez besteko tenperatura 12,5 °C ingurukoa da. Urteroko egun euritsuak 100 inguru dira, eta jausitako prezipitazioa 850mm-koa.
Basoa nahiko urria da, eta zuhaitz gehienak pinuak dira, Austriatik birlandaturiko zuhaitzak. Horrez gain, ameztiak eta zumeak ageri dira ibarreko gunerik lehor eta eguzkitsuenetan.
Estazio meteorologikoak
aldatuErromantzatuan ez dago estazio meteorologikorik. Hala ere, Urraulbeiti pareko udalerrian, estazio bat dagoen Artieda kontzejuan, itsasoaren mailatik 456 metrora, Nafarroako Gobernuak 1954an jarritako estazio meteorologikoa dago.[3]
Datu klimatikoak (Artieda, 1891-2020) | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) | 17.0 | 21.5 | 27.0 | 29.5 | 36.0 | 39.0 | 42.0 | 40.0 | 38.0 | 30.0 | 21.0 | 18.0 | 42.0 |
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 8.9 | 10.4 | 14.3 | 16.6 | 20.6 | 26.4 | 29.4 | 28.6 | 24.1 | 18.9 | 12.3 | 8.9 | 18.3 |
Batez besteko tenperatura (ºC) | 4.8 | 5.5 | 8.4 | 10.5 | 14.3 | 19.1 | 21.6 | 21.3 | 17.4 | 13.4 | 8.1 | 4.9 | 12.4 |
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | 0.6 | 0.5 | 2.4 | 4.4 | 8.0 | 11.8 | 13.9 | 14.1 | 10.7 | 7.9 | 3.9 | 0.9 | 6.6 |
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) | -8.0 | -12.0 | -12.0 | -4.0 | 0.0 | 0.0 | 6.0 | 6.0 | 0.0 | -2.0 | -9.0 | -13.0 | -13.0 |
Batez besteko prezipitazioa (mm) | 57.6 | 54.0 | 56.1 | 68.5 | 61.8 | 40.6 | 32.9 | 34.1 | 50.9 | 71.9 | 72.5 | 74.4 | 675.3 |
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm) | 32.0 | 34.0 | 35.5 | 47.0 | 39.5 | 37.0 | 44.5 | 46.0 | 71.0 | 82.0 | 31.5 | 48.5 | 82.0 |
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) | 10.0 | 9.4 | 9.2 | 11.7 | 12.0 | 6.8 | 4.9 | 5.2 | 7.0 | 10.4 | 11.9 | 12.2 | 110.4 |
Elur egunak (≥ 1 mm) | 1.6 | 1.5 | 1.2 | 0.3 | 0.1 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.3 | 1.1 | 6.1 |
Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[4] |
Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.
Ikusi edo aldatu datu gordinak.
Historia
aldatuHerriaren ipar-mendebaldean, Burdin Aroko herri gotortuaren arrastoak daude[5].
Errege-erreginen jaurerriko hiribildu zaharra, 1280an 2 soldatako urteko bularra zor zuena, gehi 3 gaileta eta erdi ardo eta kahitze eta erdi gari. Leireko monasterioak hainbat lursail izan zituen XI. mendearen azken laurdenetik. Erdi Aroan Urraul ibarraren zati zen.
1835-1845eko udal-erreformetara arte, ibarreko diputatuek eta tokiko errejidoreek gobernatu zuten, txandaka izendatzen baitziren etxeen artean (hamar ziren 1847an). Azken data horretan, mila errealeko eskola zuen, eta parrokia-eliza zaintzen zuen onuraduna herritarrek aurkezten zuten. Irin-errota batek funtzionatzen zuen.
Demografia
aldatu2023 urteko erroldaren arabera 8 biztanle zituen Murillo Berroiak.[6]
2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
9 | 9 | 9 | 7 | 7 | 6 | 8 | 7 | 7 | 7 | 4 | 4 | 3 | 5 | 4 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 |
Kultura
aldatuEuskara
aldatuLuis Luziano Bonapartek, 1869an, Erromantzatua ez-euskal-eremuan sailkatu zen, non euskarak hain atzerakada handia izan duen, non bertako hiztunik apenas geratzen den.[7]
Koldo Zuazok, 2010ean, Erromantzatua ez-euskal-eremuan sailkatu zen.[8]
Izenak adierazten duen bezala, eremu honetan Nafar erromantzea izan da tradizioz hitz egiten den hizkuntza, duela gutxi gaztelaniak ordezkatu duena.
Jaiak
aldatu- San Bizenteko jaiak, irailaren lehengo asteburuan
Ondasun nabarmenak
aldatu- San Bizente eliza, XIII. mendeko kristiau eliza, gotiko estiloan.
Oharrak
aldatuErreferentziak
aldatu- ↑ Euskaltzaindia: Euskal Onomastikaren Datutegia.
- ↑ «Murelu Berroia - Lekuak - EODA» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2021-08-30).
- ↑ «Estazioko datuak - Meteo Navarra» meteoeu.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-12-24).
- ↑ Artiedako estazioko balio klimatologikoak. Nafarroako Gobernua (Noiz kontsultatua: 2020-08-24).
- ↑ Armendáriz Martija, Javier. (2008). De aldeas a ciudades: el poblamiento durante el primer milenio a. C. en Navarra. Gobierno de Navarra, Departamento de Cultura y Turismo, Institución Príncipe de Viana ISBN 978-84-235-3101-1. PMC 317588231. (Noiz kontsultatua: 2024-04-23).
- ↑ «Murillo Berroia» www.ine.es (Espainiako Estatistika Institutua) (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
- ↑ Luis Luziano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés, 1863.
- ↑ Koldo Zuazo. El euskera y sus dialectos. Alberdania, 2010.