Montañes
Montañesa edo kantabriera (montañés, cántabru) Kantabriako mendialdeko inguru desberdinetan mintzatzen den trantsiziozko hizkuntza edo aldaera bat da.[1] Bereziki, Kantabriako mendebaldean eta Pas nahiz Sobako haranetan hitz egiten dute.
| Kantabriera | |
|---|---|
| Datu orokorrak | |
| Lurralde eremua | Espainia |
| Rankinga | ez 100 mintzatuenen artean |
| Eskualdea | Kantabriako gune batzuk eta Asturiasko Peñamellera Alta, Peñamellera Baja eta Ribadeva udalerriak |
| Hizkuntza sailkapena | |
| giza hizkuntza indoeuropar hizkuntzak Italiar hizkuntzak Hizkuntza erromantzeak italo-mendebaldeko hizkuntzak mendebaldeko hizkuntza erromantzeak Gallo-Iberian (en)  Hizkuntza ibero-erromantzeak Iberia Mendebaldeko hizkuntzak Astur-leones | |
| Alfabetoa | latindar alfabetoa |
| Hizkuntza kodeak | |
| Glottolog | cant1245 |
Kantabriera astur-leonesaren aldaera bat da, asturieratik oso gertu dagoena eta gaztelaniaren eragin handia duena. Horregatik, astur-leonesa eta gaztelaniaren arteko trantsiziozko hizkuntzatzat jotzen da, extremadurera bezala.
Euskal Herriko mendebaldeko muturrean ere, Enkarterriko mendebaldean, Lanestosa eta Karrantza aldean, erabili izan zuten, eta bertako toponimian eta hizkeran hainbat aztarna gelditu dira.[2] Burgosko Sotoscuevan ere bere eragina nabaria da.[3]
AldaerakAldatu
Kantabrierak bi aldaera nagusi ditu: mendebaldekoa eta ekialdekoa. Bi aldaeren arteko muga Saja ibaia eta Pas haranaren artean dago.[4] Pasiegoa (pasiegu), horrela, ekialdeko aldaeraren parte da, baina hoberen zaindutako montañesaren aldaera denez, ezagunena da.
Euskararen eraginaAldatu
Hurbiltasunak euskal maileguak eman zizkion kantabrierari.[5] Antzinako hitz asko zalantzazkoak dira, euskaran ere latinezko maileguak direlako (adibidez: latinez cyma, euskaraz kima, montañesez quimba edo quima). Modernoetan, berriz, nabaria da ekialdeko itsasbazterreko marinelen eta Trasmierako harginen eragina: chacurro (eusk. txakur), arpicol (eusk. arpiko edo zizel), eta abar.
AlderaketaAldatu
Asturieraz
| « | Un españíu fizo tremar el fayéu. El ñarbatu esnaló lloñe. L'esguil espaeció nel ñeru. Hebo otru españíu, y darréu otru. L'home, entós, mientres cayía coles manes abiertes, los güeyos nel infinitu y el so cuerpu remanando per tolos llaos abonda sangre, glayó una pallabra, una pallabra namás, que resonó y güei sigue resonando na biesca y en toa Asturies: «¡Llibertá!». | » |
| L'últimu home, Miguel Solís | ||
Kantabrierazko itzulpena
| « | Un españíu jizo temblar el jayal. El miruellu voló largu. L'esquilu jospó nel ñial. Hebo otru españíu, y darréu otru. L'hombri, entós, mientris cayía conas manos abiertas, los güeḥos nel sinfinitu y el su cuerpu esvarciando por tolos laos sangri n'abondu, glarió una parabra, una parabra namás, que retingló y hui sigui retinglando ena viesca y en toa Asturias: «¡Libertá!». | » |
Gaztelaniazko itzulpena
| « | Un estallido hizo temblar el hayedo. El mirlo voló lejos. La ardilla desapareció en el nido. Hubo otro estallido, y luego otro. El hombre, entonces, mientras caía con las manos abiertas, los ojos en el infinito y su cuerpo vertiendo por todas partes mucha sangre, gritó una palabra, sólo una palabra, que resonó y hoy sigue resonando en el bosque y en toda Asturias: «¡Libertad!». | » |
Euskarazko itzulpena
| « | Eztanda batek pagadia dardarazi zuen. Zozoak urrunera hegan egin zuen. Katagorriak habira ihes egin zuen. Beste eztanda bat gertatu zen, eta gero beste bat. Gizonak, orduan, eskuak irekita zituela erortzen zela, eta begiak infinitura begira eta bere gorputzari leku guztietatik odola zeriola, hitz bat oihukatu zuen, burrunbatu zuen hitz bakarra, eta gaur basoan eta Asturias osoan burrunban jarraitzen duen hitza: «Askatasuna!». | » |
Ikus, gaineraAldatu
ErreferentziakAldatu
- ↑ Menéndez Pidal, Ramón. «Dialectos leoneses» Revista de filoloxía asturiana (Oviedoko Unibertsitatea) (6-7-8) ISSN 1578-9853..
- ↑ Etxeberria Mirones, Txomin. El habla montañesa o cántabra en la toponimia de las Encartaciones. Bilbo: Beta ISBN 84-88890-93-1..
- ↑ González Goñi, Silvia. «Apuntes sobre el habla de la Merindad de Sotoscueva. Fonética y morfosintaxis» Alcuentros.
- ↑ Rodríguez Castellano, L.. (1954). «Estado actual de la /h/ aspirada en la provincia de Santander» Archivum VI: 435-457..
- ↑ García-Lomas, Adriano. (1966). El Lenguaje Popular de la Cantabria Montañesa. Fonética, Recopilación de Voces, Juegos, Industrias Populares, Refranes y Modismos. (2. argitaraldia) Santander: Aldus Artes Gráficas.
Kanpo estekakAldatu
Datuak: Q917021
