Microsoft Windows
Microsoft Windows —eskuarki Windows izen soilarekin deitua— sistema eragile komertzial bat da, ordenagailu pertsonaletarakoa, Microsoft enpresak komertzializatua. Lehen bertsioa 1985 urtean plazaratu zen, eta urte gutxian konputagailu pertsonalen merkatu mundiala bereganatu zuen. Sistema eragile nagusia da gaur egun ere, Windows 10 bertsioarekin (2020 urtean).
 Microsoft Windows | ||||
|---|---|---|---|---|
| Jatorria | ||||
| Sorrera-urtea | 1985 | |||
| Argitaratze-data | 1985 | |||
| Azken bertsioa | 10.0.22000.556 | |||
| Honen izena darama | window (en)  | |||
| Ezaugarriak | ||||
| Euskarria | ARM architecture (en) , IA-64 (en) , MIPS (en) , DEC Alpha, PowerPC (en) eta x86 (en) | |||
| Programazio-lengoaia | C, C++ eta Mihiztadura-lengoaia | |||
| Pakete kudeaketa | Windows Installer (en) eta Microsoft Store (en) | |||
| GUI tresnak | Windows Runtime (en) , Windows API (en) , .NET Framework, Universal Windows Platform (en) , .NET Compact Framework (en) , .NET (en) , Windows Forms (en) eta Windows Presentation Foundation (en) | |||
| Egile-eskubideak | copyrightduna | |||
| Lizentzia | lizentzia jabedun | |||
| Ekoizpena | ||||
| Garatzailea | Microsoft | |||
| microsoft.com…, microsoft.com…, microsoft.com… eta microsoft.com… | ||||
    | ||||
| kronologia | ||||
| ||||
Hasiera batean, Windows MS-DOS sistema eragilearen gainean egindako interfaze grafikoa bat zen, geruza bat soilik. Aurrerago, ordea, NT familia sortu zuen, eta hortik aurrerako Windows berriak ez dira MS-DOSen oinarritu, sistema osoak dira-eta.
Windows IBMren PC ordenagailuekin bateragarriak ziren konputagailuentzat diseinatu zen (Intelen x86 arkitekturan oinarrituak). Eta, gaur arte, Windowsen ia bertsio guztiak hardware plataforma horretarako egin dira. Windowsen zabaltzeak Intelen CPUak zabaltzea ekarri zuen, baita alderantziz ere.
Windows 3.x bertsioetatik Windows 9x bertsioetara pasa zen; eta, teknologian jauzi garrantzitsua eginez, Windows NTra. Orduan, beste plataforma batzuetarako bertsioak ere egin ziren: Sparc eta PowerPC plataformetarako, esaterako.
Zerbitzari handietan eta superkonpugailuetan 2000ko hamarkadan lerro berezitu bat garatzen hasi zen, Windows Server izenarekin, baina ez da nagusitzera heldu, Unix moduko sistemak eta Linux segmentu horretako liderrak dira-eta.
2010eko hamarkadan, Windows sistema tabletatara eta telefonoetara egokitu da, baina ez du nagusitasuna lortu Androidek eta iOSek menderatzen duten merkatu horretan. Segmentu horietan, Windowsetik berezitutako beste bi sistemarekin saiatu zen Microsoft: Windows Mobile eta Windows Phone.
BertsioakAldatu
HasieraAldatu
Lehen urratsak 1981n eman ziren, Apple-k lehen interfaze grafikoa merkaturatu baino lehen, baina 1985 arte ez zen prest egon Windows 1.0 sistema. Oso sistema mugatua zen ez baitzuen onartzen leihoak gainjartzen eta hedapen mugatua izan zuen.
1987n Windows 2.0 kaleratu zuten eta aurrekoaren muga batzuk gainditu bazituen ere ez zuen arrakasta handirik lortzera iritsi. Gainera Applek salaketa jarri zion copyright zela-eta[1].
Bi bertsioek MS-DOS sistema eragilea zuten oinarria, beraz, oskol moduko bat ziren benetako sistemaren gainean, nahiz eta sistema eragileetako funtzio batzuk barneratu: dispositibo grafikoen kudeatzaileak (driver) eta fitxategi exekutagarrien interpretazioa esaterako. MS-DOS sisteman oinarritzea 2000 urte arte mantendu zen.
Windows 3.xAldatu
Arrakasta handia lortu zuten bertsioak 1990 urtean kaleratu zen Windows 3.0 bertsioarekin hasi zen. Sei hilabetetan bi milioi ale saldu zituen. Aurrerapen garrantzitsuak barneratzen zituen, leiho-sisteman egindakoez gain, memoriaren kudeaketa zuzena eta kudeatzaileen karga dinamikoa. Horrela sistema eraginkorrago bat lortu zuten.
1992ko martxoan Windows 3.1 bertsioa agertu zen eta 1993ko abuztuan Windows for groups, sare lokalean komunikazioa bideratu zuen lehena.
Windows 9xAldatu
Windows 95 izan zen bilakaeran egon zen urrats garrantzitsu bat. Sortu zen urtea bertsioaren izenean jartzea ohitura bihurtu zen hurrengo urteetan. MS-DOSen oinarria mantendu arren berrikuntza nabarmenak barneratu zituen: 32 biteko aplikazioetarako prestatuta, plug and play dispositiboak "berotan" konektatzeko, izen luzeak fitxategietan, multiataza kanporatzailea (preemptive), objektuak, fitxategi-esploratzailea... Internet Explorer web nabigatzailea ere integratu zen bertsio-berritze batean. Sekulako arrakasta izan zuen.
Windows 98 izan zen hurrengo urratsa. Aurrerapen nabarmenak ekarri zituen: USB euskarria, hibernazioa argindar-kontsumoa murrizteko, Explorer nabigatzailearen bertsio hobetua... Hurrengo urtean Windows 98 SE (second edition) kaleratu zuten, nabigatzailearen eta Media Player zerbitzuaren berritasun nabarmenak barneratuz.
Windows ME (Millennium Edition) 2000 urtean agertu zen eta MS-DOS oinarrian zuen azkena izan zen. Berrikuntza batzuk zekartzan baina ez zuen harrera ona izan eta oso kritika negatiboak izan zituen[2].
Windows NTAldatu
1988an abiatu zen Microsoften sistema eragile berri bat egiteko proiektua. Hasieran OS/2 IBMko sistema eragilea zuen oinarri, eta NT OS/2 izena zuen, baina Windows 3ren arrakasta ikusita horren APIan oinarritzea erabaki zen. Anbizio handiko helburuak zituzten sistemarako: 32 bitekoa, erabiltzaileanitza, POSIX bateragarria, segurtasun handiagoa, multiataza kanporatzailea, multiprozesadoreetan ere ibiltzekoa. Gainera FAT moduko fitxategi-sistemaz gain NTFS sistema berri ahaltsuagoa barneratu zuen.
Merkaturatu zen lehen bertsioa Windows NT 3.1 izan zen, 1993ko uztailean, lan-estazio eta zerbitzarietarako bertsio desberdinekin. 1996an NT 4.0 agertu zen Windows 95eko APIarekin bateragarria, eta 2000 urtean NT izenari utzi eta Windows 2000 izenarekin bertsio berri bat abiatu zuten.
Windows XP izan zen NT lerroko hurrengo bertsio garrantzitsua. 2001eko urrian irten zen merkatura, eta bildu zituen PC arruntetara bideratutako Windows 9x sistemak lan-estazioetara eta zerbitzarietara bideratutako NT ezaugarrietara. Interfaze grafikoan eta sare euskarrian berrikuntzak ekarri zituen eta bi edizio zituen, etxekoa (Home) eta profesionala. Gero, ikus-entzunezkoari bideratutako Media Center eta tableten merkaturako Tablet PC edizioak etorriko ziren. Zerbitzarien lerroan 2003n Windows Server 2003 erreleboa hartu zion 2000koari.
2007an Windows Vista agertu zen interfazean eta segurtasunean hainbat berrikuntza zituela. XP baino arrakasta gutxiago izan zuen, hainbat kritika izan zituen-eta.
Windows 7 izan zen hurrengoa, 2009an merkaturatua eta berrikuntzetara baino erabilerraza izateari eta bateragarritasunari eman zitzaion lehentasuna.
2012an Windows 8 merkaturatu zuten tabletetan erabili ohi diren ukimen pantailei begirako hobekuntzekin. Hodei-konputazioaren eta sareko zerbitzuen integrazioa izan ziren beste berrikuntza garrantzitsuak.
Windows 10 2015ean agertu zen Windows 8ko interfazean egindako aldaketa batzuetan atzera eginez. Adibidez Start menua berreskuratu zuen.
2017tik aurrera Microsofteko sistema guztien mantentze-lanak Git plataformara pasa ziren.
BestelakoakAldatu
Window CE sistema txertatuetan integratzeko Microsofteko sistema eragilea izan zen. Sistema horretatik eratorriko ziren Windows Mobile eta geroago Windows Phone.
X box izenarekin ezagutzen da Xbox One bideo-joko plataformarako moldatutako Windows sistema.
ErreferentziakAldatu
- ↑ (Ingelesez) «The Apple vs. Microsoft GUI Lawsuit» Low End Mac 2006-08-25 (Noiz kontsultatua: 2020-04-13).
- ↑ (Ingelesez) «The 25 Worst Tech Products of All Time» PCWorld 2006-05-26 (Noiz kontsultatua: 2020-04-13).
Ikus, gaineraAldatu
- Windows Media Player
- Microsoft Internet Explorer
- Beste sistema eragile batzuk:
Kanpo estekakAldatu
Datuak: Q1406
Multimedia: Microsoft Windows
| Microsoft Windowsen historia |
|---|
| MS-DOSen oinarrituak: 1.0 | 2.0 | 3.x | 95 | 98 | 98 SE | Me |
| NTn oinarrituak: NT 3.x | NT 4.0 | 2000 | XP | Server 2003 | Vista | Home Server | Server 2008 | 7 | 8 | Phone 8 | 10 |
| CEn oinarrituak: CE 3.0 | Mobile | CE 5.0 | CE 6.0 | Phone 7 |
| Hurrengo bertsioak: Phone 9 |