Merak (izarra)

Merak (β Ursae Majoris / β UMa / 48 Ursae Majoris) Hartz Handiaren konstelazioko izarra da. Bayerren izendapenean «Beta» izena izan arren, konstelazioko bosgarren izar distiratsuena baino ez da, eta haren itxurazko magnitudea +2,34 da.

Merak (izarra)
Behaketa
Distantzia Lurretik	25,9047 pc
Itxurazko magnitudea (V)	2,37, 2,35, 2,31, 2,35, 2,35, 2,359, 2,35, 2,398536 eta 2,35
Magnitude absolutua	0,61
Mota espektrala	A1IVps
Metaltasuna	0,249
Konstelazioa	Hartz Handia
Abiadura erradiala	−13,1 km/s
Igoera zuzena	165,46033229797 °
Deklinazioa	56,382433649496 °
Ezaugarri fisikoak
Diametroa	3.950.000 km
Masa	2,7 M☉
Izendapenak
ikusi Smithsonian Astrophysical Observatory Star Catalog (en) : SAO 27876 $12MASS J11015046+5622566 Guide Star Catalog (en) : GSC 03827-01079 Henry Draper katalogoa: HD 95418 Hipparcos Catalogue (en) : HIP 53910 Bright Star Catalogue (en) : HR 4295 IRAS (en) : IRAS 10588+5639 Gliese katalogoa: GJ 9343 Bayerren izendapena: β UMa FK5 (en) : FK5 416 General Catalogue of Stellar Radial Velocities (en) : GCRV 6809 Hipparcos Input Catalogue (en) : HIC 53910 Two-Micron Sky Survey (en) : IRC +60206 JP11 (en) : JP11 2018 Catalog of 5,268 Standard Stars Based on the Normal System N30 (en) : N30 2593 New Catalogue of Suspected Variable Stars (en) : NSV 5053 General Catalogue of Trigonometric Stellar Parallaxes (en) : PLX 2567 PPM Star Catalogue (en) : PPM 32912 Catalogue of rotational velocities of the stars (en) : ROT 1646 TD1 Catalog of Stellar Ultraviolet Fluxes (en) : TD1 15303 Tycho Catalogue (en) : TYC 3827-1079-1 UBV Photoelectric Photometry Catalogue (en) : UBV 10075 uvbyβ Photoelectric Photometric Catalogue (en) : uvby98 100095418 A catalogue of Hgamma measures (en) : HGAM 601 Vitesses radiales. Catalogue WEB: Wilson Evans Batten. Radial velocities: The Wilson-Evans-Batten catalogue (en) : WEB 9758 Gaia Data Release 2 (en) : Gaia DR2 856096765752993280 TESS Input Catalog (en) : TIC 141120277 Gaia Data Release 3 (en) : Gaia DR3 856096765753549056 Celescope Catalogue of Ultraviolet Magnitudes (en) : CEL 3775 Catalogue of suspected variable stars (en) : CSV 101172 Tokyo Photoelectric Meridian Circle Catalog (en) : PMC 90-93 298 AGK3U (en) : AG+56 832 Durchmusterung (en) : BD+57 1302 Boss General Catalogue (en) : GC 15145 General catalogue of AP and AM stars (en) : Renson 27493 $148 UMa AAVSO (en) : AAVSO 1055+56 UBV Photoelectric Photometry Catalogue (en) : UBV M 16711 General Catalogue of Trigonometric Stellar Parallaxes (en) : PLX 2567.00

Merak familiako izar oso ezaguna da Ipar hemisferioko behatzaileentzat, izar «apuntatzaile» gisa. Izan ere, Dubherekiko (α Ursae Majoris) osatzen duen lerroa luzatzean, Polarisera iristen da, iparrizarra.

Izena

Merak izena, Mirak bezala ere idatzia, arabierazko maraq-etik dator, «solomoak», hartzaren gorputzean duen kokapenagatik.

Antzinako Grezian Helike izenaz ezaguna izan liteke, Hartz Nagusi osoak ere hartzen zuen izenetako bat. Txinan Tien Seuen deitzen zioten, «esfera armilarra»; hinduentzat, berriz, Pulaha, zazpi Rishisetako bat. Euskaraz, idi-ohoinak asterismoa sortzen duen bi idietako baten parte izango litzateke.

Ezaugarri fisikoak

Eguzkia bezala, Merak sekuentzia nagusiko izarra da, baina hau baino handiagoa eta beroagoa. A1V motako espektro-motakoa, 9.000 K-ko tenperatura du, eta eguzki-argitasuna baino 69 aldiz handiagoa den distira egiten du. Eguzkiak baino 2,7 aldiz masa handiagoa du, eta 300 milioi urte dituela kalkulatzen da. Hauts-disko batez inguratuta dago Merak, Vega edo Fomalhaut bezala. Saturnoren orbitaren antzeko tamaina du disko horrek, eta hura osatzen duten hauts-partikulek ehunka K-ko tenperatura dute, gure planeta-sisteman aurkitutako tenperaturaren antzekoa. Merak orbitatzen ari diren planetak aurkitu ez diren arren, hautsak adierazten du planetak eratzeko prozesuan egon daitezkeela, ez badira jada sortu.

Eguzki-sistematik 79 argi-urtera, Merak Hartz Nagusiko izar-elkarteko kidea da.

Kanpo estekak

• Datuak: Q13096