Mendebaldeko Alemania
Alemaniako Errepublika Federala (alemanez, Bundesrepublik Deutschland, BRD), Mendebaldeko Alemania ere deitua, Erdialdeko Europako antzinako estatu burujabea izan zen, 1949-1990 bitartean iraun zuena. Bigarren Mundu Gerraren ostean eratua, 1949ko maiatzaren 23an, Alemania bateratu arte existitu zen. 248.717 kilometro koadroko eremua hartzen zuen, eta 61 milioi biztanle zituen 1970ean. Bonn zen hiriburua.
Alemaniako Errepublika Federala Bundesrepublik Deutschland | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1949 – 1990 | |||||||||
Errepublika federal parlamentarioa | |||||||||
| |||||||||
Ereserkia (1949–1952) "Ich hab' mich ergeben" (1952–1990) "Das Lied der Deutschen" Goiburua Einigkeit und Recht und Freiheit | |||||||||
Alemaniako Errepublika Federalaren kokapena | |||||||||
Geografia | |||||||||
Hiriburua | Bonn | ||||||||
Biztanleria | 50.958.000 (1950) 61.001.000 (1970) 63.254.000 (1990) | ||||||||
Azalera | 248.717 km² | ||||||||
Ekonomia | |||||||||
Dirua | AEFko markoa | ||||||||
Historia | |||||||||
Sorrera | 1949ko maiatzaren 23a | ||||||||
Alemaniaren bateratzea | 1990eko urriaren 3a | ||||||||
|
Ipar Atlantikoko Itunaren Erakundeko kidea izan zen 1955etik aurrera, eta Europako Ekonomia Erkidegoaren estatu sortzaileetako bat.
Geografia
aldatuIpar Itsasoa, Danimarka eta Itsaso Baltikoa zituen iparraldean; Suitza eta Austria hegoaldean; Alemaniako Errepublika Demokratikoa eta Txekoslovakia ekialdean eta Herbehereak, Belgika, Luxenburgo eta Frantzia mendebaldean.
Gobernua eta administrazioa
aldatuPolitika
aldatuKantzilerra zen gobernuburua:
- 1949-1963 Konrad Adenauer
- 1963-1966 Ludwig Erhard
- 1966-1969 Kurt Georg Kiesinger
- 1969-1974 Willy Brandt
- 1974-1982 Helmut Schmidt
- 1982-1990 Helmut Kohl
Banaketa administratiboa
aldatuMendebaldeko Berlin hiriaz gainera, hamar estatu federatutan (länder) zegoen banatua:
- Baden-Württemberg, hiriburua Stuttgart. 1952 eratu zen, Baden, Württemberg-Baden eta Württemberg-Hohenzollern estatuak batu zirelarik.
- Bavaria, hiriburua Munich
- Bremen, hiriburua Bremen
- Hanburgo
- Hessen, hiriburua Wiesbaden
- Ipar Renania-Westfalia, hiriburua Düsseldorf
- Renania-Palatinatua, hiriburua Mainz
- Sarre, hiriburua Saarbrücken. 1957 arte frantziar protektoratua izan zen.
- Saxonia Beherea, hiriburua Hannover
- Schleswig-Holstein, hiriburua Kiel.
Ekonomia
aldatu1949tik aurrera, Mendebaldeko Alemaniak laguntza handia hartu zuen Estatu Batuetatik (Marshall plana) eta, luze gabe, 1939 baino lehenagoko ekonomia maila gainditu zuen. Sistema neoliberalaren urratsei jarraituz, ekimen pribatuak jokaleku zabala izan zuen, produkzio ziklo osoa betetzen zuten enpresa handi autofinantzatuek nagusiki, eta gobernuak sustatzaile papera hartu zuen. 1980ko hamarkadan, munduko bigarren estatua zen merkataritzan (munduko trukeen % 8,65). Produktu landuak esportatu eta lehengaiak (petrolioa, burdina) eta elikagaiak inportatzen zituen.
Ekonomia sistema horretan gutxien bultzatu zen arloak, nekazaritzak, eskulanaren % 5 hartzen zuen 1980ko hamarkadan. Etxaldeen hedadura txikia izan ohi zen (10 hektarea baino gutxiago) eta mekanizazioa guztiz hedaturik zegoen. Zekalea, patata, garia, azukre erremolatxa eta, neurri txikiagoan, fruituak, lupulua, ardoa eta tabakoa, ziren produktu nagusiak. Basoak Errepublikako erdialdea estaltzen zuen hein handian, eta belardiak eta larreak iparraldean eta Danubio arroan zabaltzen ziren. Zerri hazkuntza zen nagusi abeltzaintzan.
Industriak, arlo garrantzitsuenak, maila gorenera jaso zuen Alemaniako Errepublika Federala Europako ekonomian. Ruhr estuladean, eta neurri txikiagoan Sarren, harrikatz meatze eskergak oinarri harturik, industriaren hazkundeak ez zuen oztopo handirik izan. Lignitoa (Kolonia), burdina (Saxonia Beherea), gatzarria eta potasioa ziren lurpeko aberastasunak. Indar elektrikoa jatorri termiko eta nuklearrekoa zen. Petrolioak hartu zuen, pixkanaka, harrikatzaren lekua. Bertan zegoena urria baitzen, inportatu eta Hanburgo, Bremen eta Wilhelmshaven portu handietan fintzen zen.
Industria astunak berebiziko garrantzia zuen. Altzairugintza Ruhr aldean kokatu zen nagusiki. Mekanikaren arloan ziharduten enpresak hirialde nagusietara bildu ziren: makineria (Hanburgo, Frankfurt, Brunswick, Hannover, Augsburg, Nuremberg), lokomotorak eta burdinbide hornidura (Kassel, Esslingen, Hannover, Munich), nekazaritzarako makineria (Mannheim, Stuttgart). Automobilgintzan, munduko hirugarren lekura iritsi zen Alemania Federala, AEBen eta Japoniaren ondoan. Lau enpresa handiren artean (Volkswagen, Daimler-Benz-DKW, Opel eta BMW) banatu zen autogintza. Ontzigintza Hanburgo, Bremen eta Kiel portuetara bildu zen nagusiki. Garrantzi handikoak ziren optika eta doitasun gaiak (Brunswick, Stuttgart, Schweinfurt eta Tuttlingen). industria elektrikoa eta elektronikoa (Siemens, AEG, Telefunken), industria kimikoa (Rhur, Renania, Kolonia, Leverkusen, Ludwigshafen, Höchst), eta ehungintza (Renania eta Neckar harana) ere.
Erreferentziak
aldatu- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2020/7/19 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.