Martha Coston
Martha Jane Coston (Baltimore, Maryland, 1826ko abenduaren 12a - Philadelphia, 1904ko uztailaren 9a) asmatzaile eta enpresari estatubatuarra izan zen. Bere asmakuntza ezaguna Coston bengala izan zen.[1]
| Martha Coston | |
|---|---|
 | |
| Bizitza | |
| Jaiotza | Baltimore, 1826ko abenduaren 12a |
| Herrialdea |  Ameriketako Estatu Batuak |
| Heriotza | Washington, 1904ko uztailaren 9a (77 urte) |
| Hobiratze lekua | Laurel Hill Cemetery (en)  |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | asmatzailea eta dantzaria |
| Jasotako sariak | ikusi
|
  | |
Bengalak hasiera batean Estatu Batuetako Armadak helburu militarretarako erabili zituen eta geroago Itsas Salbamenduak mundu osoan.
Lehen urratsak aldatu
Coston Baltimoren jaio zen eta 1830eko hamarkadan Filadelfiara joan zen bizitzera. 14 urte zituela, Benjamin Franklin Coston 21 urteko gazte batekin egin zuen topo, jadanik etorkizun handiko asmatzaile gisa ospe handia lortua zuena, eta Marthak ere laster erakutsi zuen bere burua asmatzaile gisa, pertsonalki eta profesionalki elkarlanean. Gaztetan, Washington DCko Estatu Batuetako Itsas Armadako laborategi zientifikoko zuzendari bihurtu zen.[2]Geroago, etxeko andre jardun zuen, lau seme-alaba eta zaharragoak zaintzen, senarrak Washington Naval Shipyard-en lan egiten zuen bitartean, seinaleztapen suziri bat eta kanoientzako perkusio kapsula garatzen. Gainera, kolore kodetutako gaueko seinaleekin esperimentatu zuen itsasontzien arteko komunikazioa ahalbidetzeko, garai hartan eguneko banderak eta gaueko farolak bezalako seinale bisualetara mugatzen zena.
Perkusio kapsulan egindako lana ordaintzeagatik eztabaidatu ondoren, Costonek 1847an Armadako karguari uko egin zion eta Boston Gas Company enpresako presidente bihurtu zen. Ke kimikoekin egindako lanak, bai Naval Shipyard-en, bai Boston Gas Company-n, bere osasuna okerrera eragin zuen eta 1848an hil egin zen produktu kimikoekiko esposizioaren ondorioz.
Seinaleen bengaletan egindako lana, garrantzitsua izan arren, formula eta plan kimikoetara mugatu zen. Emazteak ordea, praktikan jarri zuen.[3]
Bengalaren diseinua eta negozioa aldatu
Benjamin Coston hil ondorengo urteak tragedia berriez beteta egon ziren Martha Costonentzat: bere bi seme-alabak eta ama hurrengo bi urteetan hil ziren, egoera emozional ahulean eta zailtasun ekonomikoan utziz. Senarraren paperak arakatzen ari zela, gaueko seinaleei buruz idatzitako oharrak aurkitu zituen Untzi ontziolan. Senarraren lan osatugabeak ahalegin osagarri handia eskatzen zuen seinaleztapen sistema praktiko bihurtu aurretik.
Ia hamar urtez, Costonek senarraren aurreko lanetik bengala seinaleztatzeko sistema garatzen lan egin zuen. Kimika eta pirotekniaren ezagutza mugatua zuenez, kontratatutako kimikarien eta su artifizialetan adituak zirenen aholkuez fidatu zen, emaitza ezberdinekin.
1858an, New Yorken su artifizialen ikuskizuna ikusten ari zela, telegrafo transatlantikoaren kablea amaitu zela ospatzeko, konturatu zen bere sistemak flash urdin distiratsua behar zuela, dagoeneko garatutako zuri-gorriekin batera. Orduan Coston Manufacturing Company sortu zuen seinale-bengalak fabrikatzeko eta negozio-harremana hasi zuen garatzaile pirotekniko batekin beharrezko kolore urdina emateko.
1859ko apirilaren 5ean 23.536 AEBetako patentea eman zioten. AEBak gaueko seinale eta kode sistema pirotekniko batengatik (patentea bere senar zenaren administratzaile gisa eman zitzaion, senarra asmatzaile izendatuz). Kolore konbinazio desberdinak erabiliz, ontziek elkarri seinaleztatzea eta itsasertza ere onartzen zituzten.
Estatu Batuetako Itsas Armadako CS McCauley kapitainak bere bengalak erabiltzea gomendatu zion Isaac Toucey Armadako idazkariari 1859an. Sistemaren eraginkortasuna frogatu zuten proba handien ondoren, Amerikako Estatu Batuetako Armadak 300 bengalentzako lehen eskaera agindu zuen eta gero 6.000 dolarreko bigarren eskaera egin zuen.
Nazioarteko arrakastak eta Gerra Zibila aldatu
Costonek Ingalaterran, Frantzian, Italian, Danimarkan, Suedian eta Herbehereetan ere patenteak lortu zituen. Itsasontziz Ingalaterrara bidaiatu zuen bere asmakuntza han eta Europako beste leku batzuetan merkaturatzen hasteko. Europan egon zen 1861. urtera arte, Estatu Batuetara itzuli zen herrialde hartan Gerra Zibila hasi zenean.
Itzultzerakoan, zuzenean Washingtonera joan zen, eta Kongresuak patentea erosteko eskaera egin zuen, bengalak zetorren gatazkan erabili ahal izateko. Zenbait atzerapenen ondoren, Kongresuak 1861eko abuztuaren 5ean onartu zuen legea AEBetako itsas armada baimentzeko. Patentea 20.000 $ -ren truke erosteko, hasieran eskatzen zituen 40.000 $ -ak baino askoz merkeago.
Estatu Batuetako itsas armadak koston bengalak asko erabili zituen Gerra Zibilean. Batez ere eraginkorrak izan ziren konfederatuen aldetik blokeatzeko korridoreak aurkitu eta atzemateko, alde unionistak hegoaldeko portuen blokeoan zehar. Costonen bengalek ere garrantzi handia izan zuten 1865eko urtarrilaren 13tik 15era Ipar Carolinako Fort Fisher-eko batailan itsas operazioak koordinatzeko orduan.
1871. urtean, Coston-ek patentea lortu zuen bere izenean, 115.935 patentea, Improvement in Pyrotechnic Night Signals izenekoa. Seinaleztapen sisteman hobekuntzak lantzeaz gain, bere aldarrikapenarekin jarraitu zuen Estatu Batuetako Gobernuaren konpentsazio osagarria lortzeko presioa eginez. Gerra garaiko inflazioa zela eta, Coston Manufacturing Company-k bengalak hornitu zizkion Estatu Batuetako Itsas Armadari kostua baino prezio txikiagorekin eta horretarako Costonek kalkulatu zuen Gobernuak 120.000 dolar zor zizkiola kalte-ordainetan. Hamar urte baino gehiagoz erreklamazioak aurkeztu bazituen ere, 15.000 dolarreko dirua itzultzea baino ez zitzaion eskaini.
Coston bengalaren erabilera AEBetako Salbamendu Zerbitzuan AEB aldatu
Azkenean, AEBetako Salbamendu Zerbitzuko estazio guztiak Coston bengalekin hornitu ziren, itsasontziak seinaleztatzeko, kostaldeko egoera arriskutsuez ohartarazteko eta surflariak eta beste erreskatatzaileak hondoratzeko lekura deitzeko erabiltzen ziren. Naufragoen eta erreskateen inguruko kontu askok deskribatzen dute Coston bengalaren erabilera, milaka bizitza salbatzeko funtsezkoa izan zena.[4]
Martha Coston 1904an hil zen. 62. loteko D atalean lurperatuta dago Filadelfiako Laurel Hill hilerrian. Bere konpainiak bizirik iraun zuen, gero Coston Signal Company eta Coston Supply Company izena hartu zuen eta negozioan egon zen 1985era arte.
Aitorpenak aldatu
- 2006an Martha Coston Asmatzaile Nazionalen Ospearen Aretoan onartua izan zen..
Erreferentziak aldatu
- ↑ «Coston, Martha» forohistorico.coit.es (Noiz kontsultatua: 2020-10-13).
- ↑ «Martha Coston - Biografía» sites.google.com (Noiz kontsultatua: 2020-10-13).
- ↑ «Martha Jane Hunt Coston (1826-1904) | Ciencia y más» Mujeres con ciencia 2017-12-15 (Noiz kontsultatua: 2020-10-13).
- ↑ «Martha Jane Hunt Coston, una luz en la mar» VA DE BARCOS 2020-01-11 (Noiz kontsultatua: 2020-10-13).
Kanpo estekak aldatu
- Signal Corps Association, lagin-flaken kode seinaleak, seinale-liburua eta bengarren kutxa (gaztelaniaz, Asociación de Cuerpos de Signal, flare kode-seinaleen adibideak , seinale-liburua eta erretze-kutxa erakusten ditu ). Itsaspeko "Seinalearen arrakasta" atalean, 11. orrialdea. Martha J Coston-ek idatzia 1886an eta Lippincott Publishing co. 2008ko urtarrilaren 19an sartu zen (ingelesez)
- A Woman With Flare, C. Kay Larson, New York Times, 2012ko azaroaren 2an
- Martha Coston Find in Grave
Datuak: Q3866702
