Mac OS
Mac OS, (Macintosh Operating System), Macintosh ordenagailuetako sistema eragileei Apple Inc. enpresak eman zien izena da. Sistema hau izan zen interfaze grafikoa eta sagua erabili zuen lehenengo sistema eragile komertzial arrakastatsua. 1980ko hamarraldian zeuden ohiko PCetan erabiltzen zen MS-DOS sistema eragilearekin konparatuta erabiltzeko errazagoa zen. Macintosh taldea, besteak beste, Bill Atkinson, Jef Raskin eta Andy Hertzfeld-ek osatzen zuten.
| Mac OS | |
|---|---|
 | |
| Jatorria | |
| Honen izena darama | Macintosh eta McIntosh (en)  |
| Ezaugarriak | |
| Euskarria | x86_64 (en) , ARMv8 (en) , Motorola 68000 family (en) , IA-32 (en) eta PowerPC (en) |
| Ekoizpena | |
| Garatzailea | Apple Inc. |
| apple.com… | |
 |
Artikulu hau hobetzeko lanean ari da Kimetz, Ane eta Eneko lankidea. Hori dela eta, beharbada hutsuneren batzuk izango dira edukian edo formatuan. Mesedez, aldaketa handi bat egin baino lehen, eztabaida ezazu haren lankide orrian edo artikuluaren eztabaida orrian, erredakzioa koordinatzeko. |
Eboluzioa aldatu
Sistema eragile honen lehen bertsioa 1984. urtean sortu zen, eta bertsio horri gaur egun "Classic" Mac OS esaten zaio. 1996an "Mac OS" izena eman zitzaion Macintosh ordenagailuetako sistema eragileari, 2002ra arte enpresaren ordenagailu guztietan aurreinstalatuta zetorrena. Geroago Mac OS X sistemak ordezkatu zuen eta hasierakoari "klasikoa" esaten zaio. Mac OSren bilakaeran OS X eta MacOS markak ere erabili dira. Mac OS X sistema eragileak, Linuxek bezala, Unix du oinarri. 2002. urtetik aurrera, Macintosh ordenagailu guztietan presente zegoen sistema eragilea da. Sistema honen xedea erabiltzaileari gauzak erraztea izan da: adibidez, keinuak erabiliz, akzio ezberdinak burutzen dira.[1]
Hasiera batean Xerox PARC-en Alto proiektuak Macintoshen garapenean izandako eragina ukaezina bazen ere, badira sarri aipatzen ez diren beste ekarpen asko, hala nola Ican Sutherland-en Sketchpad edota Doug Engelbart-en On-Line System. Batetik, erabiltzaileentzako itxura atseginagoa ematea, eta bestetik, erabilgaitz eta primitibotzat jotzen ziren MS-DOS bezalako sistemak gainditzea izan ziren orduko motibazio nagusiak. Horrez gain, piztu bezain pronto lanerako prest zegoelako ospetsu bihurtu zen Apple Macintosha.[2][3]
1998. urtean, Steve Jobs Apple konpainiara itzuli eta urte batera, iMac moduan ezagutzen den ordenagailua merkaturatu zen, eta berarekin, arrakastaren bidea berreskuratu zuen Apple etxeak. Ordenagailu haietan, pantaila eta prozesadorea, dena zen bat. 2006. urtetik aurrera, Applek ordenagailu haiek erabiltzen zituzten prozesadoreak aldatu zituen. PowerPC markako prozesadoreak utzi, eta Intel etxekoak erabiltzen hasi zen. Txip berri haiekin, Applek saltzen dituen ordenagailuek Windows sistema eragilea erabiltzeko aukera zuten. Mac OS X sistema eragilea duten makina hauetan, Boot Camp izena duen softwarea erabili behar da Windows instalatu ahal izateko.[1]
Sistema eragile monolitikoa da Mac OS, lehen bertsioetan monoprogramaziokoa zen baina 5. bertsiotik aurrera multiataza izatera pasa zen. 7.ean 32 biterako egokitu zen programa luzeagoak onartzeko eta alegiazko memoria gehitu zitzaion.
Oso sistema goraipatua izan zen erabilerraza izateagatik, baina zenbait kritika ere jaso zituen memoria eta segurtasun aldetik zituen mugengatik eta garestiago izateagatik.
Apple-ren ezaugarriak aldatu
Apple etxeak bere gain hartzen du ordenagailu hauen euskarria den hardware eta softwarearen diseinu, fabrikazio eta mantenua. Makina itxiak direla esan daiteke: Macintoshek Applek diseinatutako hardwarea dute, Applek sortutako Mac OS X sistema eragilearekin eta Applek berak garatzen dituen aplikazio sortarekin. Enpresa honek bere produktuaren atal guztiak kontrolatzen dituenez, sistema hauen egonkortasuna handia da PCekin alderatzen baditugu. PC munduan, enpresa batzuek hardwarea bakarrik egiten dute (Acer, Asus, Dell, HP...); Microsoft eta horrelako enpresek sistema eragilea eta milaka eta milaka enpresek softwarea sortzen dute. Macintosh ordenagailuen beste ezaugarri bat estetika zaindua izan da.[1]
Bertsioak aldatu
Bederatzi bertsio atera dira merkatura lerro klasikoaren barruan.
Euskarazko bertsio debekatua aldatu
2003 urtearen inguruan zaletu batzuk Mac OS X bertsioaren interfazea euskaratzen hasi ziren, euren kabuz, Macuarium izeneko foro batean eta Librezaleko software librearen euskaratzearen aldeko ekintzaileen ekarpenak tartean zirela. Joxe Rojas teknofiloak hartu zuen bere gain lan hura nolabait koordinatzea.[6]
Itzulpena bera eta hura sisteman instalatzeko sistema Applek berak eskaintzen zituen tresnekin egin zuten, ulertuta hartarako aukera teknikoa ematen bazuen, ez zegoela aparteko problemarik izango, eta lortu ere egin zuten, ordu asko borondatez eskainita. Instalatzaile batzuk sortu ziren MacOS X-en interfaz grafikoa eta oinarrizko hainbat aplikaziori euskaraz funtzionatzeko aukera gehitzeko. Azkenean dena prest zegoenean, artxibo guztiak dohainik deskargatzeko moduan jarri ziren.
2003ko azaroan jasotako email baten bidez Appleren sail legalaren gutun bat jaso zuten euskaratzaileek, eskerrak emanez interesagatik, baina azalduz Mac OS X euren produktua zela eta euskaratzaile taldea ez zela nor haien produktuaren gaineko lan eratorriak egiteko.[7] Agindu eta mehatxua zeukan mezuak softwarea euskaratzeko artxiboak saretik berehala kentzeko. Hala egin zuten euskaratzaileek, eta promesa jaso zuten "itzultzaile komunitatearekin" batera elkarlanean aritzeko formulen bila zegoela Apple, eta jakinaraziko zietela nola euskaratu. Horretan geratu zen promesa, bete gabe, eta Applek ez du MacOS bertsio euskaraturik bultzatu edo baimendu 2003tik, ezta mugikorretarako iOS bertsiorik ere ez.
Erreferentziak aldatu
- ↑ a b c Goñi Beltza, Ander. (2011-10-12). «Macintosh, Appleren ordenagailuak» Berria (Noiz kontsultatua: 2020-04-17).
- ↑ «ikasbil.eus: Dokutekako Fitxa: Windows, Mac OS eta Linux-en arteko aldeak» www.ikasbil.eus (Noiz kontsultatua: 2020-04-17).
- ↑ «Leihoak Zabalduz. Mac- zaleak eta Peceroak» eu.wikisource.org (Noiz kontsultatua: 2020-04-25).
- ↑ «Macintosh IIx, Apple berria» Zientzia.eus (Noiz kontsultatua: 2020-04-17).
- ↑ «Apple-ren eskaintza berriak» Zientzia.eus (Noiz kontsultatua: 2020-04-17).
- ↑ Julio, Gorka. (2011-06-29). «Joxe Rojas - Gakoa ikusgarritasunean dago | Kontaizu» kontaizu.eus (Noiz kontsultatua: 2023-09-19).
- ↑ Rojas, Joxe. (2003-12-01). «Applek debekatu egin du Mac OS X Euskaraz» sustatu.eus (Noiz kontsultatua: 2023-09-19).
Ikus, gainera aldatu
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q43627
Multimedia: Macintosh operating systems
