Luis Baraiazarra
Luis Baraiazarra Txertudi (Meñaka, 1940ko martxoaren 17a) bizkaitar karmeldar, filologo, irakasle, itzultzaile eta idazlea da.[1][2] Euskaltzain urgazle izendatu zuten 1996an, eta ohorezko 2010ean.[3] Besteak beste, Teresa Lisieuxekoaren, Santa Teresa Jesusenaren eta San Joan Gurutzekoaren idazlan guztiak euskaratu zituen, eta olerki, bertso eta oroitzapen propioak ondu eta argitaratu.[1]
| Luis Baraiazarra | |
|---|---|
 | |
| Bizitza | |
| Jaiotza | Meñaka, 1940ko martxoaren 17a (84 urte) |
| Herrialdea |  Bizkaia, Euskal Herria |
| Familia | |
| Anai-arrebak | ikusi
|
| Hezkuntza | |
| Hizkuntzak | euskara gaztelania |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | itzultzailea eta monjea |
| Sinesmenak eta ideologia | |
| Erlijio-ordena | Karmeldarrak |
  | |
Bizitza aldatu
Luis Baraiazarra Txertudi Meñakan jaio zen, Urezandigoikoa baserrian, 1940ko martxoaren 17an.[4] Herriko eskolan ikasi ondoren, 11 urterekin Zornotzako karmeldarren seminarioan sartu zen. Ondoren, Alesbesra eraman zuten. Filosofiako hiru urteak, Gasteizen egin zituen, eta Teologiako lauak, Begoñan. 1966an apaiztu ondoren, hiru hilabete eman zituen Larrean, eta abuztuan Markina-Xemeingo komentura joan zen; harrezkero hori izan da bere bizilekua.[5][6]
Eliz ikasketak amaitu ostean, maisutza-karrera egin zuen, Valladoliden; 1970ean lortu zuen titulua. Hainbat urtez Bera Kruz ikastolako irakaslea izan zen; garai hartan euskarazko materialik ez baitzegoen, Euskal Herriko historia I eta II izeneko bi liburu idatzi zituen 1977an, ikastoletarako eginak. 1982an, Euskal Filologiako lizentzia erdietsi zuen Deustuko Unibertsitatean. 1988an, irakaskuntza utzi eta hiztegigintzari ekin zion, Adorez hiztegiak argitaratzen zituen Bostak Bat lantaldearekin.[5][6]
Aldizkari ugaritako kolaboratzaile izan da, Olerti, Bertsolari, Garaian, Jakin, Zeruko Argia, Kili-Kili..., baina lan gehien Karmel aldizkarian egin du, idazle eta zuzentzaile. Euskaltzale aipagarrien biografiak idatzi ditu, hala nola, Santiago Onaindiarena, Augustin Zubikarairena eta Lino Akesolorena.[5] 1985ean, Elkarren eskutik, Hitzezko txirlorak olerki liburua argitaratu zuen, eta geroago Jon Lopategi bertsolariaren biografia, eta Nire Umetako Meñaka eta Nire sasoiko Markina-Xemein haurtzaroko eta helduaroko oroitzapen liburuak.
Itzultzaile lan garrantzitsuak ere egin ditu, besteak beste, Elizaren Historia Euskal Herrian (1995), Vatikanoko II. Kontzilio Ekumenikoko testuak, eta Teresa Lisieuxekoaren, Santa Teresa Ávilakoaren eta San Joan Gurutzekoaren idazlan guztiak.[2] Izan ere, Santa Teresa Ávilakoaren idazlanak euskaratzeagatik eman zion Espainiako Kultura Ministerioak 2015eko Itzulpen Onenaren saria, baina ordu batzuk geroago kendu zion, ez zuelako betetzen sariketaren baldintzetako bat: atzerriko hizkuntza batetik itzulitako lanak sartzen ziren sariketan eta Santa Teresaren testu originalak, berriz, gaztelaniaz ziren.[7]
1993an, Hiztegi Batuko lan taldeko batzordekide izendatu zuen Euskaltzaindiak, eta euskaltzain urgazle 1996ko martxoaren 29an. 1997-2007 bitartean, Gramatika batzordeko kidea izan zen, eta ohorezko euskaltzain egin zuten 2010eko urtarrilaren 29an.[3] Bizkaiko Bertsozale Elkartearen idazkari izan zen hainbat urtean, eta epaile moduan ibili zen txapelketetan, bai eskualdekoetan, bai Euskal Herriko nagusian ere.[1]
2016ko abenduaren 3an, Euskararen Nazioarteko Egunean, omenaldia egin zion Meñakako Udalak, eta haren izena eman zion udal liburutegiari.[4]
Liburuak aldatu
- Patxi Altuna Bengoetxea, Iñaki Amundarain Arana, Miren Azkarate Villar, Luis Baraiazarra Txertudi, Andolin Eguzkitza Bilbao, Juan Garzia Garmendia, Patxi Goenaga Mendizabal, Nora Iriarte Oses, Alan Roy King, Itziar Laka Mugarza, Jose Mari Larrarte Garmendia, Pilar Lasarte, Jesus Mari Makazaga Eizagirre, Jose Antonio Mujika Casares, Beñat Oihartzabal, Patxi Ondarra Erdozia, Paskual Rekalde Irigoien, Karmele Rotaetxe Amusategi, Pello Salaburu Etxeberria, Piarres Xarriton Zabaltzagarai, Euskal gramatika lehen urratsak. VI, (Mendeko perpausak-2, baldintzazkoak, denborazkoak, helburuzkoak, kausazkoak, kontseziozkoak eta moduzkoak), Euskaltzaindia arg, 2005
- Luis Baraiazarra Txertudi, Julen Urkiza Txakartegi, Hipolito Larrakoetxea: (1892-1976) Bidegileak, 2004
- Luis Baraiazarra Txertudi, Julen Urkiza Txakartegi, Lino Akesolo: (1911-1991), Bidegileak, 2002
- Luis Baraiazarra Txertudi, Julen Urkiza Txakartegi, Augustin Zubikarai: (1914), Bidegileak, 1999
- Patxi Altuna Bengoetxea, Miren Azkarate Villar, Luis Baraiazarra Txertudi, Andolin Eguzkitza Bilbao, Patxi Goenaga Mendizabal, Alan Roy King, Jose Mari Larrarte Garmendia, Pilar Lasarte, Jesus Mari Makazaga Eizagirre, Jose Antonio Mujika Casares, Beñat Oihartzabal, Patxi Ondarra Erdozia, Karmele Rotaetxe Amusategi, Pello Salaburu Etxeberria, Piarres Xarriton Zabaltzagarai, Euskal gramatika: lehen urratsak V (Mendeko perpausak-1, osagarriak, erlatiboak, konparaziozkoak, ondoriozkoak), Euskaltzaindia arg, 1999
- Miren Agur Meabe Plaza, Xabier Amuriza Zarraonaindia, Iñigo Aranbarri Alberdi, Rikardo Badiola Uriarte, Luis Baraiazarra Txertudi, Itxaro Borda, Andolin Eguzkitza Bilbao, Aingeru Epaltza Ruiz de Alda, Edorta Jimenez Ormaetxea, Iñaki Sarriugarte Irigoien, Maribi Unamuno Garate, Lourdes Unzueta Zamalloa, Ana Urkiza Ibaibarriaga, Andres Urrutia Badiola, Euskalkien lekua literaturan, Mendebalde arg, 1999
- Luis Baraiazarra Txertudi, Julen Urkiza Txakartegi, Santiago Onaindia: (1909-1997), Bidegileak, 1998
- Luis Baraiazarra Txertudi, Julen Urkiza Txakartegi, Joan Gurutzekoa artea, bizitza eta gogoetak (1591-1991), Karmel arg, 1990
Erreferentziak aldatu
- ↑ a b c Igartua Aristondo, Amaia. (2021-11-22). «Idazleen giroan sartu beharra dago; bestela, itzulpenak hotz geratzen dira» Berria (Noiz kontsultatua: 2021-11-22).
- ↑ a b Igartua Aristondo, Amaia. «San Joan Gurutzekoa, osorik euskaraz» Berria (Noiz kontsultatua: 2021-06-15).
- ↑ a b Luis Baraiazarra Txertudi. euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2022-07-28).
- ↑ a b Luis Baraiazarra ohorezko euskaltzaina omenduko dute larunbatean Meñakan. europapress.es (Noiz kontsultatua: 2022-07-28).
- ↑ a b c Baraiazarra Txertudi, Luis. karmelaldizkaria.eus (Noiz kontsultatua: 2022-07-29).
- ↑ a b Goikoetxea Arrieta, Juan Luis. Luis Baraiazarra Txertudi. mendebalde.eus (Noiz kontsultatua: 2022-07-29).
- ↑ Baraiazarrari kendu egin deutsie Itzulpen Onenaren Espainiako Saria. Bizkaie! 2016ko azaroak 4, bizkaie.biz (Noiz kontsultatua: 2022-07-29).
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q12262654
