Lilian Baylis
Lilian Mary Baylis Cons (Marylebonen, Londres, 1874ko maiatzaren 9a - Lambethen, ibidem, 1937ko azaroaren 25a) antzerki ingelesaren ekoizle eta zuzendaria izan zen. Londresko Old Vic Sadler's Wells antzokiak zuzendu zituen, baita opera-konpainia bat ere, English National Opera (ENO) bihurtu zena; antzerki-konpainia bat, National Theatre bihurtu zena; eta balet-konpainia bat, azkenean The Royal Ballet bihurtu zena.
| Lilian Baylis | |
|---|---|
 | |
| Bizitza | |
| Jaiotza | Marylebone, 1874ko maiatzaren 9a |
| Herrialdea |  Erresuma Batua |
| Heriotza | Lambeth (en)  , 1937ko azaroaren 25a (63 urte) |
| Hobiratze lekua | East London Cemetery (en) |
| Hezkuntza | |
| Hizkuntzak | ingelesa |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | antzerki ekoizlea |
| Jasotako sariak | |
  | |
Bere izeba Emma Cons-i lagundu zion Royal Victoria Hall and Coffee Tavern administratzen. Toki horrek Old Vic bihurtu zuen 1912an, eta ospetsua izan zen Shakespeareren produkzioengatik. 1914tik 1923ra bitartean, antzerkiak Shakespeareren lan guztiak eszenaratu zituen, beste antzoki-aretoek lortu ez zutena. 1931n, Sadler's Wells Theatre abandonatuaz arduratu zen, eta arte eszenikoen zentro bihurtu zuen, opera eta ballet gisa.
Biografia aldatu
Lilian Baylis Marylebonen jaio zen, Londresen, Ingalaterran. Haren gurasoak Newton Baylis eta Elizabeth (Liebe) Cons izan ziren. Bera sei neba-arrebetatik zaharrena zen eta musikaz eta emanaldiz inguratuta hazi zen. Ama abeslari eta piano-jole arrakastatsua zen. Baylis-en hezkuntza arteetan oinarritzen zen. Goiz hasi zen musika jotzen eta irakasten. St. Augustine-ko Kilburn eskolara joan zen. Biolin eskolak ere hartu zituen, profesional garrantzitsuekin, hala nola John Multiplady Carrodus, Covent Gardeneko lehen biolin nagusia izan zena.[1]
Hegoafrika aldatu
1891n, Baylis familiak Hego Afrikara emigratu zuen, "The Gypsy Rebelers" konpainiari bira bat egiteko eta han jarduteko epe luzeko kontratua eskaini ziotenean. Nerabezaroan, Lilianek biolina eta mandolina jotzen zituen "The Gypsy Rebelers" filmean. Bere amaren dantza eta musikako ikasleei ere erakutsi zien. Bere bizimodua aurrera ateratzeko kontzertu askotan jotzen zuen. Baylis gaixotu zenean eta giltzurrunetan ebakuntza egin behar izan ziotenean, bere familia bere osasunaz arduratu zen, batez ere Jamesonen atxiloketaren ondoren herrialdea krisian zegoelako. Baylis Londresera itzuli zen bere onera etortzeko, eta izeba Emma Consek lan bat eskaini zion The Royal Victoria Hall-en eta Coffee Tavern-en ("The Old Vic" ), hark kudeatzen baitzuen. Bere nerabezaroa Hego Afrikan igaro ondoren, Baylisek atzean utzi zituen bere familia, hurbileko lagun asko eta senargaia.
Londresera iritsi ondoren, 12 urteko Beatrice Gordon Holmes ezagutu zuen, bizitza osorako lagun bihurtuko zena. Baylisek maitasun-harremana izan zuen Holmesen osaba batekin Johannesburg-en, eta Holmesekin txantxetan aritu zen esanez: "Badakizu, maitea, osaba Jackekin ezkondu izan banintz, zu izango zinatekeen iloba".
Old Vic aldatu
Baylisek Old Vic zuzentzen lagundu zion Emma Consi, eta, pixkanaka, kudeaketa-funtzio gehiago hartu zituen kontzertuak, film-proiekzioak, hitzaldi-programak eta barietate-programak egiten. 1912an Cons hil ondoren, Baylis errentari bihurtu zen eta Royal Victoria Hallerako antzerki-lizentzia lortu zuen antzerki-emanaldiak egiten hasteko.
Hasieran, Baylisek interesa zuen operan, beste edozein arte-mota baino nahiago baitzuen. Charles Corrirekin indarrak batu zituen Old Vicen operak antolatzeko eta egiteko, orkestra txiki batekin eta baliabide mugatuekin. Rosina Filippik eta haren senarrak, Matheson Lang eta Hutin Brittonek eta Sir Philip Ben Greetek antzezlanak aurkeztu zizkioten Old Vic-i. William Shakespeareren lanak maiz irudikatzen ziren, eta Baylisek esan zuen Old Vic Londresko "Shakespeareren etxea" zela. First Folio argitaratu zeneko 300. urteurrenaren aurreko aldian, Baylisek Shakespeareren lan guztiak ekoitzi zituen, baita ziur aski sarrera-salmenta handirik sortuko ez zutela zekienak ere. Shakespeareren lanak Old Vicen egiteko tradizioak urte askoan iraun zuen, eta John Gielgud eta Laurence Olivier bezalako artistak soldata baxuekin lan egiteko prest zeuden, Shakespeareren paper handiak interpreta bazitzaketen.[2][3][4]
Sadler's Wells antzokia aldatu
1925ean, Baylisek kanpaina bati ekin zion Sadler's Wells Theatre abandonatua berriz irekitzeko. Azkenean, Shakespeareren produkzio batekin Noche de reyes, inaugurazio-ekitaldia egin zuen 1931ko urtarrilaren 6an. John Gielgudek Malvolioren paperean eta Ral Richardson Toby Belcheren paperean parte hartu zuten. Sadler's Wellsek erosi zuenean, Baylisek dantza-konpainia baterako planak garatu zituen, 1928tik zuen nahia. Ninette de Valois kontratatu zuen operetako dantza-maila eta Old Viceko antzerki-lanak hobetzeko. Hainbat urtez, "Vic-Wells" izeneko opera-, antzerki- eta balet-konpainiak Old Vic eta Sadler's Wellsen artean ibili ziren, baina 1935, balet-konpainia, orain Margot Fonteyn eta Robert Helpmann barne hartzen zituena, Alicia Markova eta Anton Dolinen agerraldi bereziekin, Sadler's Wells-en jo ohi zuten. Musika zuzendaria Constant Lambert izan zen, baita De Valoisen lan berrien koreografia eta Frederick Ashton izarrena ere. Gaur egun balet-konpainiaren ondorengoak Royal Ballet eta Birmingham Royal Ballet dira. Sadler's Wells Theatre dantza-leku nagusia da.[5]
Izarren aurrerapena aldatu
Vic-Wells antzokiek Laurence Olivier, John Gielgud, Peggy Ashcroft, Sybil Thorndike, Edith Evans, Alec Guinness, Michael Redgrave, Maurice Evans eta Ralph Richardsonen artisten karrerak elikatu zituen eta 1930eko hamarkadan Tyrone Guthrie zuzendari artistikoaren zuzendaritzapean ospetsu egin ziren. 1937an, Hamlet de Guthrie-ren ekoizpena Elsinorren (Danimarka) aurkeztu zen, Olivier-ekin paper nagusian eta Vivien Leighekin Ofeliaren paperean. Gielgudek Hamlet gisa 1930ean egin zuen lehen emanaldia Old Vic-en lehen ekoizpena izan zen, West End-en antzeztua izan zena. Baylisek casting arrakastatsua lortu zuen 1933an, Charles Laughton antzerkian aurkeztu zuenean, Enrike VIII.aren Bizitza pribatua filmean mundu osoan ezagun bihurtu baitzen. Ikusleek filmean zuten interesa ustiatzeko, Laughton aukeratu zuen Shakespeareren Enrike VIII.a bezala.
Ezagutzea eta heriotza aldatu
Baylisek ohorezko maisutza jaso zuen Oxfordeko Unibertsitatean 1924an antzerkian egindako lanagatik. Unibertsitateak emakume bati emandako mota horretako laugarren ohorea izan zen. 1929an Ohorezko Kideen Agindua jaso zuen, nazioari emandako zerbitzuagatik. 1934an, Birminghameko Unibertsitateak ohorezko doktoretza eman zion Baylisi. Greater London Council-en plaka urdin batek Baylis omentzen du bere etxean, 27 Stockwell Park Road Stockwell-en, Londresko hegoaldean eta Lilian Baylis Teknologia Eskola, Kennington, bere omenez.
Gaixotasun luze baten ondoren, Baylis bihotzekoak jota hil zen 1937ko azaroaren 25ean, 63 urte zituela Lambethen, Londres hegoaldean, Old Vic-ek Macbethen ekoizpena estreinatu baino lehen. Protagonista Laurence Olivier eta Judith Anderson dira. Hilerrian eta East Londoneko errauskailuan erraustu zuten, eta errautsak berak eskatuta zabaldu ziren. Lilian Baylis-en oroitzapenezko plaka bat dago St Paul's aktoreen elizan, Covent Gardenen bihotzean.
Legatua aldatu
1985ean, English National Operak hezkuntza- eta hedapen-sail bat sortu zuen, "Baylis programa" izenekoa, Lilian Baylis-en omenez. Baylis programa (orain ENO Baylis) hamar urtez zuzendu zuten Rebecca Meitlis eta David Sulkin zuzendari fundatzaileek. Ondorengo zuzendariek Steve Moffitt eta Alice Π-Farlow sartu zituzten. Lilian Baylis-en tradizioan, ENO Baylis-en lana operan berriak direnei buruzkoa da. Urtero 12.000 pertsona inguru sartzen ditu proiektu, ekitaldi, ikastaro eta antzezpenen sorta zabal batean, operari eta antzerki musikalari sormenezko erantzunak emateko, komunitateekin lan berriak egiteko eta banakako sormena ENO ekoizpenei sarbidea emateko bitarteko gisa aztertzeko; eta ikaskuntza eta garapena sustatzeko, artisten parte-hartzearen eta baliabideen lankidetzaren bidez.
Gaur egungo Sadler's Wells Theatre-k 200 jarlekuko aretoa du, eta National Theatre-k Lilian Baylis Terrace bat du. Old Vic-eko goiko zirkuluari Lilian Baylis Circle deritzo. West Hampstead-eko eraikin bat, EINek saiakuntza eta jantzietarako erabiltzen duena, Lilian Baylis House da. Vauxhall-en, Lillian Baylis bigarren hezkuntzako eskolak ere bere izena hartzen du bere omenez. Lilian Baylis Rose bat dago, eta Royal Victoria Hall Foundation-ek Lilian Baylis saria ematen die etorkizun handiko ikasleei. Waterlooko geltokiaren ondoko kale batek Baylis Road du izena.
Erreferentziak aldatu
- ↑ Thorndike, Sybil and Russel (1938). Lilian Baylis. London: Chapman and Hall.
- ↑ Findlater, Richard (1975), Lilian Baylis: The Lady of the Old Vic. London: Allen Lane.
- ↑ Hamilton, Cecily and Baylis, Lilian (1926), The Old Vic. London: Cape.
- ↑ Schafer, Elizabeth (2006). Lilian Baylis: A Biography. Hatfield: University of Hertfordshire.
- ↑ «Sadler's Wells Theatre - London's Dance House» www.sadlerswells.com.
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q440432
Multimedia: Lilian Baylis / Q440432
