Legingo gaztelua
Legingo gaztelua Nafarroa Garaiko Itzagaondoa udalerriko Ardatz kontzejuan kokatutako gaztelu bat da. 924an dokumentatuta dago, Abd ar-Rahman III.a kalifaren tropak Iruñerantz zihoazenean, hemendik igarota, eta, beraz, Nafarroako Erresumako gaztelurik zaharrena da, erregistratuta dagoena. 1512an eraisteko agindu zuten, Fernando Katolikoak prestatu eta agindutako konkista gertatu bezain laster[1].
| Legingo gaztelua | |
|---|---|
| Kokapena | |
| Herrialdea |  Euskal Herria |
| Probintzia |  Nafarroa Garaia |
| Udalerria | Itzagaondoa |
| Koordenatuak | 42°45′23″N 1°25′31″W / 42.75645641°N 1.42538633°W |
 | |
| Historia eta erabilera | |
| Irekiera | X. mendea |
Historia aldatu
Antso Gartzeitz I.a errege nafarrak musulmanen eraginetik askatu nahi du, Iruñeko Erresumaren sorrera izango den honetan. Hala ere, 920an, porrot gogorra jasan zuen Valdejunquerako guduan, Muetz herritik gertu, Gesalatz ibarran. Lau urte geroago, 924ko uztailaren 23an, tropa sarrazenoek Izagaondoa bailara zeharkatzen dute Amanzorrek, Aberraman kalifako lehen ministroak, antolatutako beste zigor espedizio batean. Egun horretan Abd ar-Rahman III.aren tropek Legingo gaztelua suntsitu zuten. Nafarroako gaztelu baten dokumentu historikoetan aipamen zaharrena da.
Gotorleku horren jatorria X. mendekoa zen, eta Urroztik gertu zegoen mendi batean zegoen, Turrillas, Larrangotz eta Ardaztik gertu. Bere hormen aztarnarik apenas dagoen, eta horien artean dorre biribil batenak nabarmentzen dira, ziurrenik omenaldiarenak. 1175ean gaztelar armadak hartu zuen, eta hurrengo urtean Nafarroako erregeari itzuli zioten. XIII. mendeko lehen urteetan Errodrigo Agaitz noblearen ardurapean egon zen, eta 1234an, Tibalt I.aren erregealdian, Antso Fernanditz Monteagudokoa zuen. 1280an, baina Roiz Argaitzekoa zen alkate, eta 1290ean, Pero Aibar Iriberrikoa. Urte horietan, atxikipena urtean 8 libra eta 40 kahizeko gari zen.
1305ean gaztelua konpondu zen, etxeak zurez eta lauzaz estaliz. Garai hartan Martin Oibarkoa alkaidea zen. 1328an Johan Martinitz Eusakoa zaindaria zuen bere ardurapean. Karlos II.ak Johan Mikel Mirandakoaren esku utzi zuen atxikipena 1351n, 4 libera eta 20 kahitzerekin. 1356an Antso Martinitz Erretakoa izan zen haren oinordekoa, eta 1358an Martin Ruiz Villosquetakoa, Luis infanteak izendatua. Geroago, 1371n, Gil Peritz Soltxagakoa agertu zen alkaide, eta haren oinordekoa izan zen 1379an Johan Peritz Soltxagakoa.
Lanak egin ziren 1403an Induraingo mazonero batzuen eskutik, dorre nagusia konponduz, tximista batek suntsitu zuen moriskaren data biribila zena. Hurrengo urtean, Karlos III.ak gazteluaren zaintza Martin Peritz Noaingoari eman zion, eta hura 1431 arte egon zen postuan; orduan, Zuria erreginak, zahartzaroko grant decripitut zela eta, bere seme Johan Martinitz Noaingoa izendatu zuen haren ordez. 1441ean, Joan II.ak Menaut de Santa Maria Vianako printzearen maisu-ostatuari eman zion alkatetza. Agaramondarren eta beaumontarren gerra zibilen ondorioz, 1457an, erregearen eta semearen arteko hitzarmen baten bidez, gazteluaren zaintza, 300 florineko errentarekin, Mendinuetako jaun Xerles Aiantzekoari eman zitzaion. Fernando de Rojas Gaztelako aurreratua, printzeak Zaragozan bere aitaren preso zegoela preso hartu zuena, entregatu egin zuten.
1466an Joan II.ak gaztelua bere terminoekin eman zion Johan Egues Orreagako priorrari. Urte hauetan Lope Errokoa zaindaria zuen bere ardurapean. 1471n Aiantzekoari itzuli zioten, 1485 inguruan oraindik ere bazeukana. 1494an, Joanes Labritekoa errege zelarik, Ollokiko jauna ageri zen alkaide gisa.
Nafarroa konkistatu ondoren, gaztelua botatzeko agindu zuten, Erresumako beste gotorleku batzuekin batera. Eraispena, lehen fase honetan, 1516an egin zen, Cisneros kardinala Gaztelako erregeorde zelarik.
Aztarnak aldatu
Gaur egun zutik dirauten gazteluaren aztarnen artean, mendiaren gorenean dagoen dorre nagusikoak nabarmentzen dira. Zirkularra da eta lehen gazteluarena izan daiteke, Abd al-Rahamanek suntsitutakoa. Gotorlekuaren kanpoko hormen zimenduak ere ikus daitezke, baita mendi-hegalean sakabanatuta dauden harrizko pilak ere, gazteluaren harresiaren erorketa direnak.
Erreferentziak aldatu
- Nafarroako Entziklopedia Handia | LEGINGO GAZTELUA. (Noiz kontsultatua: 2022-01-09).
- ↑ (Gaztelaniaz) Martinena Ruiz, Juan José. (2016). «El Castillo de Leguin» Zangotzarra (Zangotza) 20. urtea, 20. zenbakia: 34-53. ISSN 1138-7572,..
Ikus, gainera aldatu
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q110492406
