Lanperna txar

Lanperna txarra
	Irudi gehiago
Sailkapen zientifikoa
Erreinua	Fungi
Klasea	Agaricomycetes
Ordena	Agaricales
Familia	Amanitaceae
Generoa	Amanita
Espeziea	Amanita pantherina; Krombh., 1846
Basionimoa	Agaricus pantherinus
Mikologia
	orriak himenioan
	txapel laua
	himenioa askea da
	hankak eraztuna eta bolba dauzka
	espora zuriak dauzka
	mikorrizak eratzen ditu

Lanperna txar edo zapoziza (Amanita pantherina) Amanita generoko pozoitsua den perretxikoa da. Bere basidiokarpoaren kapela marroi iluna eta zapala da. Txapel gainean errezelaren ezkata asko eta ildaska erradialak ditu. Orriak libre, bigun eta estutuak. Oina bolbaduna eraztun-ertzarekin (3cm). Kanalarik gabeko eraztun zintzilikaria du. Haragi zuria du.^[1]

Bizilekua

Hosto zabaleko zuhaitz askorekin mikorrizak sortzen ditu lurzoru alkalinoetan. Iparraldeko toki epeletan. Bakarti edo taldetan, zuhaitzen azpian hazten da.

Deskribapena

Kapela: 4 eta 11 cm. arteko diametrokoa. Arre-lur kolorekoa, arre-purpura, gris-errautsa, edo marroia erreflexu horiekin. Eguraldi hezean likatsua. Lehenik globo itxurakoa, gero ganbila, azkenean zabaldua, ezkata zuriz estalia, irintsuak, piramide-formakoak, bolbaren ondarrak dira. Batzuetan desagertu egiten dira haizearen eta euriaren ondorioz. Ertza hasieratik da ildaskatua.

Orriak: Zuriak, libreak eta estu.

Orri libreak: Oinera hurbiltzen diren orriak, baina ukitzen ez diotenak.

Hanka: 6-12 x 0,5-1,5 cm-koa, lisoa, zuri zikina, betea, gero hutsa, gorantz mehetuaz, eraztun meharra, erdi inguruan zintzilikatua, zuria, batzuetan galkorra; erraboil biribila, bat edo bi zerrenda helikoidal dituena.

Haragia: Zuria, mehea, ezea, biguna eta usaingabea^[2]

Toxikotasuna

Oso toxikoa, baina ez hilgarria. Asko jaten bada pozoitze oso serioak eragiten ditu.

Lanperna txar gazte bat

Toxikotasuna Amanita muscaria-ren antzekoa da, baina askoz indartsuagoa. Ondorio haluzinogenoak txikiagoak dira, baina askoz handiagoak mikroatropina jateagatik sortzen direnak.

Toxina gehienak kapelaren azalean daude.^[3]

Nahasketa arriskua

Amanita spissa, Amanita ampla, Amanita aspera, Amanita excelsa, Amanita rubescens-ekin. Amanita pantherina aurrekoetatik bereizten da bolbaren eta oinarriaren ezaugarriengatik.

Amanita pantherina Amanita rubescens-ekin nahas liteke, baina honek ez du izurrik kapelaren ertzean, plakak ez dira zuriak, haragia eta orriak airearekin arrosa kolorea hartzen dute.^[4]

Lanperna txar

Sasoia eta lekua

Udan eta udazkenean. Oso ohikoa da haritz, pago eta artez osatutako basoetan. Ez da hain ohikoa koniferoetan. Mendiko zelaietan ere irteten du, baina kapela argiagoarekin.

Oso talde txikitan edo bakarrik ateratzen da, batez ere uda amaierako euriteen ondoren.^[5]

Banaketa eremua

Europa, Afrikako iparraldea, Asiako iparraldea; Hegoafrikan sartua.

Etimologia

Amanita grekotik dator eta Zilizia eta Siria arteko mendiari egiten dio erreferentzia, han oso ugariak ziren eta. Grezieraz beste esanahi bat ere badu, perretxikoa, kontzeptu orokor gisa. Pantherina berriz , Panthera edo Panther-etik, panteraren antzeko orbanengatik edo pantera bat bezala arriskutsua delako

Galeria

Erreferentziak

↑ Euskal Herriko perretxiko eta onddoak, 2013, 2014, 2016, 2017, Fernando Pedro Pérez, Kultura Saila, Eusko Jaurlaritza • Bizkaiko Perretxiko eta Onddoak, A.D.E.V.E., 2012 • Euskalnatura • Euskal Herriko Onddoak. 5 tomos, Luis García Bona, Kriselv, 1987 • Catálogo micológico del País Vasco, Aeranzadi, 1973 • Mendizalearen Hiztegia [mikologia], Ostadar Mendi Taldea.
↑ (Gaztelaniaz) Lotina, Roberto. (1985). Mil setas ibericas. Diputacion foral de vizcaya, 161 or. ISBN 84-505-1806-7..
↑ (Gaztelaniaz) Mendaza, Ramon, Diaz, Guillermo.. (1987). Guia fotografica y descriptiva 800 especies a todo color. Iberduero, 310 or. ISBN 84-404-0530-8..
↑ (Gaztelaniaz) Cetto, Bruno. (1987). Guia de los hongos de Europa. Ediciones Omega, S. A. Barcelona, orria 109, 109 or. ISBN 84-282-0253-6 (T.I). ISBN: 84-282-0538-8 (O.C.)..
↑ Bon,Marcel. (1988). Guia de Campo de los hongos de Europa. Ediciones Omega, S. A. Barcelona, 296 or. ISBN 282-0865-4..

Kanpo estekak

Datuak: Q45547
Multimedia: Amanita pantherina / Q45547

[1] Euskal Herriko perretxiko eta onddoak, 2013, 2014, 2016, 2017, Fernando Pedro Pérez, Kultura Saila, Eusko Jaurlaritza • Bizkaiko Perretxiko eta Onddoak, A.D.E.V.E., 2012 • Euskalnatura • Euskal Herriko Onddoak. 5 tomos, Luis García Bona, Kriselv, 1987 • Catálogo micológico del País Vasco, Aeranzadi, 1973 • Mendizalearen Hiztegia [mikologia], Ostadar Mendi Taldea.

[2] (Gaztelaniaz) Lotina, Roberto. (1985). Mil setas ibericas. Diputacion foral de vizcaya, 161 or. ISBN 84-505-1806-7..

[3] (Gaztelaniaz) Mendaza, Ramon, Diaz, Guillermo.. (1987). Guia fotografica y descriptiva 800 especies a todo color. Iberduero, 310 or. ISBN 84-404-0530-8..

[4] (Gaztelaniaz) Cetto, Bruno. (1987). Guia de los hongos de Europa. Ediciones Omega, S. A. Barcelona, orria 109, 109 or. ISBN 84-282-0253-6 (T.I). ISBN: 84-282-0538-8 (O.C.)..

[5] Bon,Marcel. (1988). Guia de Campo de los hongos de Europa. Ediciones Omega, S. A. Barcelona, 296 or. ISBN 282-0865-4..

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]