Lankide:Laura Banko/Proba orria

Emakumezkoen izotz hockeya

Izotz-hockeya 1890eko hamarkadan sortu zen, Lady Isabel Stanley, Lord Stanley de Prestonen alaba, bezalako jokalarien eskutik. XX. mendearen hasieran, zenbait emakume-talde sortu ziren, baina garai hartan emakumeak behartuta zeuden gonekin jokatzera. 1920an, Lady Isobelek Lady Meredith Cup saria eman zion Kanadako hockey talderik onenari. Emakumeen hockeyaren hazkundea hamarkada askotan geldirik egon zen arren, gaur egun garapen handia du.

Izotz-hockeya gero eta ezagunagoa da emakume gazteen artean, bereziki Kanadan eta AEBn. Badira zenbait liga, hala nola Canadian Women's Hockey League (CWHL) eta Western Women's Hockey League (WWHL), nahiz eta hauek ez duten NHL adinako garrantzia. Emakumezkoen hockeya Izotz Hockeyko Nazioarteko Federazioak aitortzen du. Munduko bederatzi emakume-txapelketa antolatu dira dagoeneko, eta Neguko Joko Olinpikoetako parte da Naganoko 1998ko Joko Olinpikoetatik.

2010eko abuztuan, NHLk atariko elkarrizketak hasi zituen kirol horretako arduradun nagusiekin, NHLk lagundutako Emakumezkoen Liga sortzeko. Gizonezkoen talde profesional batekin jokatu zuen lehen emakumea Manon Rhéaume izan zen, eta 1992an Tampa Bay Lightning taldearen lagunarteko partida batean aritu zen, eta 2003an Hayley Wickenheiser-ek HC Salamat-ekin jokatu zuen Finlandiako bigarren mailan, gizonezkoen kategoria profesionalean.

Gizonezkoen hockeyarekiko arauen arteko alde nagusia da, emakumezkoen bertsioan, 1990. urteaz geroztik ez dagoela baimenduta puckaren kontrola kentzeko gorputzarekin egindako karga (bodychecking). 1990eko munduko txapelketen ondoren, karga horiek defendatu egin dira, Kanadako eta Amerikako jokalariek beste herrialde batzuekin duten alde fisiko handiegia dela eta.

Oinarrizko trebetasunak

Hauek dira izotz-hockeyko partida batean jarduteko behar dituzten oinarrizko trebetasunak:

Patinaje edo irristaketa: Nagusitzat jotzen da, jokalariak abiadura handian mugitzen baitira pistatik eta erritmo-aldaketa asko egiten baitituzte; beraz, erabat menderatu behar dute diskoa modurik egokienean maneiatzeko.
Stickaren erabilera: Jokalariek ezin dute soilik sticka erabili diskoa edo pastilla mugitzeko, oinak ere erabil ditzakete, baina ohikoena bastoiaren irtengunearen bi aldeekin bultzatuz egitea da, eta ahalik eta azkarren aurkariarengan nahasmena sortzeko. Salbuespena da gola zutoinarekin sar daitekeela.
Pasea: Diskoa talde bereko jokalarien artean bidaltzea, sticka erabiliz. Sestra-paseen edo aireko paseen bidez egin daiteke.
Tiroa: Diskoa bastoiarekin abiada handian jaurtitzea, gol bat sartzeko asmoz. Makila altxatu gabe egin daiteke, tiro bat zehaztasun handiagoz egiteko (wrist shot), edo propultsio eta indar gehiagorekin jaurtitzeko makila altxatuz (slap shot).
Checking: Jokalari batek aurkariari diskoa kentzeko duen gaitasuna. Makilarekin egin daiteke (stick checking), eta hori diskoaren kontrola hartzeko, diskoa desbideratzeko edo blokeatzeko izango litzateke. Gorputzarekin egindako karga batekin ere egin daitezke (body checking), kirol honetan formarik ospetsuena dena. Kontaktu fisikoa baimentzen da, baina gorputzaren goiko aldea erabiliz eta besoak zuzenean erabili gabe.

Jokalarien posizio taktikoa

Atezaina (goalie): Atea defendatzeaz arduratzen den jokalaria da. Puck-a blokeatzeko, atezainak erreflexuak, malgutasuna, azkartasuna eta gorputzeko edozein atal gorputz-babesarekin mugitzeko adinako indarra eta bizkortasuna izan behar ditu, zelaiko jokalariarena baino askoz zorrotzagoa. Atezaina da jokoaren edozein zatitan puck-a eskuekin ukitzeko gai den bakarra, baina jokalari batek ez bezala, atezainak ezin du pista erdia baino gehiago patinatu, bestela bere taldeak zigorra jasoko du.
Defendatzaileak (defensemen): Bi dira, eta euren zeregina taldea aurkariengandik defendatzea da. Horretarako, lerro berean kokatzen dira, bata eskuinean eta bestea ezkerrean, euren taldearen defentsa-gunean. Erasora igoko diren defendatzaileak egon daitezke, baina euren zeregin nagusia da aurkariak euren gunera hurbiltzea saihestea eta euren atea arriskuan jartzea.
Zentrala (center): Pistaren erdian dago, eta pistan gehien mugitzen direnetako bat da. Erasotzailea edo aurrelaria da, eta taldeko golegile nagusia izaten da, baina, aurkariak erasoa jotzen duenean, defentsako jokaldietan ere laguntzen du.
Hegalaria (wingerrak): Pistako alboetan dauden erasoko bi jokalari dira. Azkarrak izan ohi dira, diskoa kontrolatzeko borrokatzen dute, eta beste jokalari batzuentzat erasoko jokaldiak egiteaz arduratzen dira, jokalari horiek markaketarik gabe daudenean. Pistan ezkerretik bat eta eskuinetik beste bat daude.

Talde bakoitzak 25 patinatzaile eta 4 atezain izan ditzake zelaian, baina NHLn 18+2 baino ez: hamabi erasoko jokalari eta sei defentsako jokalari. Talde bakoitzak erasoko (bi mutur eta erdiraketa bat) eta defentsako (bi defentsa) lerroak ditu, partidaren hainbat zatitan erabiltzen direnak. Ordezkapenetan mugarik ez dagoenez, entrenatzaileak nahi duen edozein unetan alda ditzake jokalariak. Freskagarri-jokalaria sartu aurretik, ordezkatua aulkian sartu behar da. Ezin da taldeko sei jokalari baino gehiago egon kantxa barruan, penalizazio-zigorpean.

Talde bakoitzak kapitain bat du, jertsean C letra daramana. Jokalari hori taldea pista barrutik zuzentzeaz arduratzen da, eta kapitain nagusi bat ez ezik, bigarren mailako beste batzuk ere badaude, bestea ez dagoenean funtzio hori betetzen dutenak. Kapitain alternatiboak A letra darama jertsean, eta lehen kapitaina izotzean ez dagoenean aritzen da.

Txapelketak

Klubak

Munduko izotz hockeyko liga profesional nagusia National Hockey League (NHL) da. Bertan, Estatu Batuetako eta Kanadako taldeek jokatzen dute, denboraldi erregularreko partidak jokatuz eta ondoren kanporaketak jokatuz (playoff-ak), non bi onenak azken fasera iristen diren 7 partidarik onenari Stanley Kopa irabazi nahian. Kopa hau kirol honen historiako lehiarik zaharrena eta ospetsuena da.

Garrantzi handieneko bigarrena (eta NHLren antzeko kirol maila duen bakarra) 2008tik jokatzen den Kontinental Hockey League (KHL) da, gehienbat Errusiako taldeek osatzen dutena, nahiz eta Bielorrusia, Letonia, Finlandia, Kazakhstan eta Txinak euren ordezkariak dituzten txapelketan. NHLn bezala, KHLk fase erregular bat eta playoff-etako beste bat ditu. Fase horretan, bi finalistek 7 partidarik onenari irabazi nahi diote Gagarin Kopa. Kopa honek, denbora gutxi daraman arren, errespetua eta ospea irabazi ditu kirol honetan.

Bigarren mailan (eta NHLren eta KHLren maila lehiakor eta logistikotik urrun), Europako gainerako ligak daude, nahiz eta hauek ere izaera profesionaleko ligak diren, Suediakoak (Svenska hockeyligan), Finlandiakoak (SM-Liiga), Txekiar Errepublikakoak (Extraliga), Suitzakoak (National League) eta Alemaniakoak (Eishockey Liga) bezala. Maila baxuagoan daude, nahiz eta profesionalak izan, Danimarka (Metal Ligaen), Austria (Ice Hockey League), Bielorrusia (Extraleague), Frantzia (Ligue Magnus), Norvegia (GET-ligaen), Polonia (Hokej Liga), Eslovakia (Tipsport Liga) eta Britainia Handia (Elite Ice Hockey League).

Gaztelaniaz hitz egiten duten herrialdeetan, izotz-hockeyko lehiaketarik ez dago, eta ia ez da egiten, ez baitago garatzeko agertokirik, gaztelaniaz hitz egiten duten herrialde gehienak klima tropikaletan baitaude. Mexiko da kirol honetan liga bat duen Latinoamerikako herrialde bakarra, nahiz eta modu erdi-profesionalean Mexikoko Hockey Liga izan. Espainian maila ertaineko txapelketa bat dago, Espainiako Izotz Hockeyko Superliga.

2008an jarri zen abian Europako Champions Hockey League, Europako liga profesionaletako txapeldunak lehiatzen zirela. Izotz-hockeyko Nazioarteko Federazioak (IIHF) antolatzen zuen txapelketa, eta denboraldi bakarra jokatu zen, 2009an babeslerik gabe geratu baitzen. 2014an txapelketa berpiztu egin zen, eta orain arte Suediako taldeak nagusi izan dira, baina KHLkoek ez dute parte hartu.

Beste txapelketa garrantzitsu batzuk Kontinental Kopa edo 2009ko Victoria Kopa izan ziren. Bertan, Champions Hockey Leagueko txapeldunak eta NHLko talde batek partida bakarra jokatu zuten, eta Europako txapelketa bertan behera geratu zen.