Lankide:EnriqueFrancoLopez/Proba orria

Friedl Dicker-Brandeis

Fredericke «Friedl» Dicker-Brandeis (Viena, 1898ko uztailaren 30a - Auschwitz- Birkenau, 1944ko urriaren 9a) Auschwitz - Birkenau nazi kontzentrazio sarraskian eraildutako emakume judu artista eta hezitzailea izan zen

Jaiotza Viena, 1898ko uztailaren 30a Herrialdea Austria Heriotza Auschwitz- Birkenau, 1944ko urriaren 9a kasketak Bauhaus

Aurkibidea

1 Biografia

2 II Mundu-Gerra zehar

3 Bere ondarea

5 Bibliografia beste hizkuntzetan

6 Kanpo loturak

Biografia

Fredericke “Friedl” Dicker familia judu behartsu baten barruan jaio zen. Simon Dicker, bere aitak (1857-1942) paper-denda bateko saltzaile bezala lan egiten zuen. Bere ama hura oso txikia zenean hil zen, 1902an; nahiz eta bere aita berriro ere ezkondu, ama-irudia bere bizitzaren traumaren kausa zentral bihurtu zen. Nolabait, gabezia hori konpentsatuta ikusi zen ume- ehunetako amarengan bihurtu zenean eta Terezín kontzentrazio alorreko neskengan.

Hala ere, bi artisten arteko erlazioa gero eta gatazkez beteta zegoenez, 1931n banantzea erabaki zuten eta Friedl-ek bere ikerketa ireki zuen. Une honetatik aurrera hezitzaile bezala bere karrera hasi zuen Vienako hiria eskolaurreko ikastaroa irakasleentzat ematera gonbidatu zuenean. Baina, 1934an eta erlazionatutako jarduerak komunismoarekin garatzeaz salatuta atxilotu zuten. Bere askatzearen ondoren, kartzelatze laburraren ondoren, Pragara joan zen, nazismoak garai hartan Erdialdeko Europan indar gehiago hartzen ari zuen eta Gertaera hauek Friedl-en bizitzaren ikasturtea aldatu zuten. Pragan Pavel Brandeis bere lehengusuarekin, kontabilitatekoa zen eta nazionalitate txekiarra lortu zuenarekin ezkondu zen. Garai honetan margolari bezala bere ezkonsariak garatzen hasi zen, nahiz eta apainketa artistikoan eta Grete Bauer-Fröhlich-ekin interiorismoan, Bauhaus-eko kide zaharrarekin lan egiten jarraitu zuen, konstruktibismotik arte figuratibora pasatuz.

Antijudu-Indarrak, bikotea bere bizi-maila drastikoki txikiagotzera behartu zuten. Hala ere, Friedl-en lanak loratzen hasi ziren eta nahiz eta erakusketak posibleak ez izatea, bere lagunek bere lanaren erakusketa txikia 1940an antolatu zuen.

Bigarren Mundu Gerran zehar

1942 udazkenaren amaieran, bikoteak deportazioaren agindua jasotzen du eta urte bereko abenduaren 17an Terezín-i bidaltzen zaiote. Bere gatibutasunean zehar, Friedl-ek heziketa haurren populazioarentzako klaseak antolatu zituen klandestinoki. Ehunka umeei marrazten erakutsi zien, dekoratuak eta aldagelak diseinatu zituen, gutxienez, haurren bi irudikapen eta eguneko bizitza bere aurreko etxeetan erakusten zuten marrazkien erakusketa egin zituen.Friedl Dicker-Brandeis 1944ko urriaren 9a Birkenau-n 46 urteko adinarekin hil zen. Bere senarra, Pavel, Holokaustotik bizirik atera zen.

Bere ondarea

Gerraren ondoren, Willy Groag-en, etxeko zuzendaria txikiak L410-ek umeen marrazkiekiko maletak, Pragako komunitate judu neskeentzat eman zituen. Gutxi gorabehera 660 egiletatik, 550 Holokaustoan hil ziren. Marrazkiak, gaur egun, Museo Juduaren bildumaren parte dira, haietako norbait Pinkas Sinagoga-n ere erakusten dira. 1999an, Simon Wiesenthal-ek ,Friedl Dicker-Brandeis zeinen komisarioa Elena Makarovarekin, Vienan erakusketa inauguratu zen. Erakusketa Txekiar Errepublikan, Alemanian, Suedian, Frantzian, Estatu Batuetan, Japonian eta Argentinan erakutsi zen ere.

Bibliografia beste hizkuntzetan

- Susan Goldman Rubin: Fireflies in the Dark: The Story of Friedl Dicker-Brandeis and the Children of Terezin, Holiday House Inc New York, 2000, ISBN 0-8234-1681-X

- Elena Makarova: Friedl, Dicker-Brandeis, Vienna 1898- Auschwitz 19 (Paperback),Elena Makarova: Friedl Dicker-Brandeis. Ein Leben für Kunst und Lehre. Verlag Christian Brandstaetter, Wien, München, 1999

-Ulrike Müller: Die klugen Frauen von Weimar. Regentinnen, Salondamen, Schriftstellerinnen und Künstlerinnen. - Elisabeth Sandmann Verlag GmbH, München (1. Auflage 2007). Publisher: Tallfellow Press; 1st ed edition(December 31, 1999), ISBN 0-9676061-9-5

Kampo loturak

Jewish Women-en: Comprehensive Historical Encyclopedia-ri (ingelesez)

Friedl Dicker-Brandeis-en (ingelesez) gaineko gehiago

Pinkas Sinagoga (ingelesez)

Tokyo Fuji Art Arteko Museoan erakusketa, 2002ko apirila

Irailaren 10eko museo Judua (1109 Fifth Avenue, New York), 2004 urtarrilaren 16ra, 2005 (ingelesez)

http://makarovainit.com/friedl/home.html (ingelesez)

https://web.archive.org/web/20101215004606 (ingelesez)

http://www.thejewishmuseum.org/exhibitions/FDB (ingelesez)

Friedl Dicker-Brandeis-i buruzko Pragako Museo Juduaren bildumako dokumentuak. (ingelesez)