Kuraka

Kuraka (kitxueraz, probintzia bateko gobernadore nagusia edo Tawantinsuyuko agintari komunal bat) edo curaca (espainierazko ortografia), Inka Inperioko funtzionario bat zen, magistratu papera betetzen zuena, Sapa Inka, Inperioaren buruzagia zena baino lau maila beherago, gutxi gorabehera. Kurakak ziren ayllusen buruzagiak (klanen antzeko familia-unitateak). Zerga biltzaileak ziren eta aginte erlijiosoa zuten, naturaz gaindikoaren eta hilkorren erresumaren arteko bitartekariak zirelarik. Izpirituen munduak hilkorra oparotasunez bedeinkatzearen erantzule ziren, eta hondamendiren bat gertatuz gero ere erantzule ziren, lehorte bat adibidez.

Tupac Amaru II.a, 1781ean Andeetako matxinada zuzendu zuen kuraka.

Kurakak pribilegioak zituen, hala nola, zergetatik salbuetsita egotea, poligamia izateko eskubidea eta litera batean bidaiatzea.

Kuraka aristokrata bat zen, sarritan, baina ez beti, oinordetzan jasotzen zen kargua. Kurakak "nagusi" esan nahi du, eta bere autoritatea Inkak ematen zion. Ayllu bakoitzak, berez, lau kuraka zituen: goikoa eta behekoa (hanan eta hurin), eta horietako bakoitzak laguntzaile bat zuen. Hala ere, lauretatik kuraka batek besteak baino gehiago izaten jarraitzen zuen.

Espainiarrek Peru konkistatu zutenean, Espainiako gobernu-sistemak buruzagi indigenak erabili zituen beren komunitateetako eskulana mobilizatzeko eta zergak biltzeko bitartekari gisa, espainiarrei emateko enkomienda gisa. Sistema, lehenik, Karibeko uharteetan ezarri zen, non buruzagi horiek kazike deituak izan ziren, ondoren Mexikon, non arawak hitza zabaldu zen, eta, ondoren, Andeetako eskualdean, non kuraka hitza mantendu zen. Elite indigenek beren posizioei eutsi zieten esleitutako papera betetzen zuten bitartean. XVIII. mendearen amaieran, indigenei zergak gehitzeak presioa eragin zuen kurakek beren komunitateekiko zuten leialtasunean eta euren estatusa ordena kolonialean mantentzeko nahian. 1781eko Tupac Amaruren matxinada, kuraka bat buru zuena, José Gabriel Condorcanqui, Tupac Amaru II.a bezala ezaguna, Andeetan espainiar ordena kolonialari eginiko erronkarik serioena izan zen espainiar konkistatik.

• Datuak: Q2513785