Konbinazio (konbinatoria)
Konbinatorian, konbinazioak n elementuko multzo batetik k elementu aukeratzeko erak dira, era bakoitzean elementuen ordena kontuan hartu gabe. Konbinazio arruntak eta errepikatuzko konbinazioak bereizten dira, aukeratutako elementuak errepika daitezkeen.
Konbinazio arruntak
aldatuKonbinazio arrunta n elementu ezberdineko multzo batetik k elementu aukeratzeko era bakoitza da, ordena kontuan hartu gabe eta elementurik errepikatu gabe. n eta k zenbakiak osoak eta ez negatiboak izan behar dira. Gainera betetzen da, ezin baitira aukeratu daude n elementuak baino gehiago.
Adibidez {A,B,C,D,E,F} multzoa harturik, 6 elementu dituena, 2 elementu aukeratu behar dira. Konbinazio arrunten kopurua 15 da:
A,B | A,C | A,D | A,E | A,F |
B,C | B,D | B,E | B,F | |
C,D | C,E | C,F | ||
D,E | D,F | |||
E,F |
Konbinazio arrunten kopurua adierazteko , , notazioak erabil daitezke. Honela kalkulatzen da horien kopurua (ikus koefiziente binomiala eta faktoriala):
- .
Honela bada, aurreko adibidea harturik C(6,2)=6!/(2!4!)=6*5/2=15 eta beraz, zerrendan ikus daitekeen bezala, 15 dira 2 elementu 6 elementuko multzo batetik aukeratzeko erak.
Frogapena
aldatun elementuko multzo batetik k elementu, modu ordenatuan eta elementurik errepikatu gabe, osatzeko era kopurua (ikus aldakuntza (konbinatoria)) honela kalkulatzen da:
- lehen elementua n eratara aukera daiteke;
- bigarren elementua n-1 eratara aukera daiteke, aurreko elementua ezin baita aukeratu;
...
- azken elementua n-(k-1) eratara aukera daiteke
- beraz, k elementuak (n)r=n×(n-1)×(n-2)×...×(n-(k-1)) eratara aukera daitezke.
(n)r kopuruan aukeratutako elementuen ordena hartzen da kontuan (adibidez, 123 eta 321 ez dira bat bera balira bezala kontatzen). k elementuko aukeraketa bakoitzak, beraz, n! permutazio izango ditu n(r) kopuruan . Beraz, ordena kontuan hartu gabe k elementuen aukeraketa, konbinazio arrunten kopurua alegia, hau izango da: n(r)/k!. Hots,
Errepikatuzko konbinazioak
aldatuErrepikatuzko konbinazioa, multikonbinazioa ere deitua, n elementu ezberdineko multzo batetik k elementu aukeratzeko era bakoitza da, ordena kontuan hartu gabe eta elementuak errepika daitezkeela. Adibidez, 1-2-3 elementuen binakako errepikatuzko konbinazioak hauek dira, 6 guztira: 11-12-13-22-23-33
n elementuko multzo batetik k-nakako errepikatuzko konbinazioen kopurua honela izendatu eta kalkulatzen da, koefiziente binomial baten bitartez:
- .
Arestiko adibidea hartuz, errepikatuzko konbinazioen kopurua honela kalkulatzen da:
- .
Frogapen intuitibo moduan, (1,2,3,4) multzoa hartu eta 3 elementuren errepikatuzko konbinazioak osatuko dira eta errepikatuzko konbinazio bakoitzari, (n-1) "0" eta k "X" elementu berdinen errepikatuzko permutazio bat dagokio, modu honetan:
112 -----> XX0X00 233 -----> 0X0XX0 234 -----> 0X0X0X .................
Bihurketa hau honela interpretatzen da: lehenengo 0 ikurraren ezkerrera dagoen X ikur kopurua permutazioan 1 elementuen kopurua da errepikatuzko konbinazioan, bigarren 0 ikurraren ezkerrera dagoen X ikur kopurua permutazioan 2 elementuen kopurua da errepikatuzko konbinazioan, ... Azken 0 ikurra jartzea ez da beharrezkoa: 4 elementuen kopurua konbinazioan hirugarren 0 ikurraren eskuinera dagoen X ikur kopurua izango da. Horrela 4 elementuen 3-nakako errepikatuzko konbinazioak 4-1 "0" eta 3 "X" elementuen errepikatuzko permutazioak izango dira:
- .
Konbinazioei buruzko identitate jakingarriak
aldatuIdentitatea Azalpena n elementuko multzo batetik elementu bat n eratara aukera daiteke, multzoan dauden elementuetako bakoitza aukeratuz hain zuzen. n elementuko multzo batetik 0 elementu era bakar batean aukera daiteke, inongo elementurik aukeratu gabe hain zuzen. n elementuko multzo batetik k elementu aukeratzen badira, n-k elementu aukeratu gabe geratzen dira. Beraz, k elementu aukeratzeko erak, n-k elementu ez aukeratzeko erak dira. Pascalen identitatea: n elementuko multzo batetik k elementuren aukeraketa bi eratara egin daiteke, x elementu jakin bati buruz: x elementua aukeratuz nahiz x elementua aukeratu gabe. x elementua aukeratuz, beste k-1 elementuak beste n-1 elementuen artean aukera daitezke; x elementua aukeratu gabe, berriz, beste n-1 elementuetatik k aukeratu behar dira. Vandermonderen identitatea: m+n elementuko multzo batetik k elementuren aukeraketa k eratara egin daiteke: m elementutik 0 elementu eta n elementutik k elementu hartuz, m elementutik 1 elementu eta n elementutik k-1 elementu hartuz, m elementutik 2 elementu eta n elementutik k-2 elementu hartuz, ..., m elementutik k-1 elementu eta n elementutik 1 elementu hartuz eta azkenik m elementutik k elementu eta n elementutik 0 elementu hartuz. Adierazpenean agertzen den konbinazioen batura n elementuko multzo bateko azpimultzo guztien kopurua da. Hain zuzen, multzo bat bertatik k=0, 1, 2, ..., n elementu erauziz zatitu daiteke. Adibidez, n pertsona aukeran daudelarik, k kideko talde batean, burua ere aukeratu behar bada, talde kopurua bi era hauetako batean eman daiteke: lehenik burua (n aukera) eta gainerako k-1 kideak aukeratzeko n-1 pertsona daude aukeran edota lehenik talde osoa osaturik (n elementutik k kide), gero horietan burua aukeratzeko k taldekide daude aukeran.[1]
Ikus, gainera
aldatuErreferentziak
aldatu- ↑ (Ingelesez) Cameron, Peter J.. Notes on Combinatorics. , 9 or..