Kolon (anatomia)
Kolona[1] heste lodiaren zatirik handiena da, heste itsutik ondesteraino luzatzen dena. Kolona sabelaren behealdean kokatzen da, eta heste meharra arku-itxuran inguratzen du. Lau atal ditu: goranzko kolona (heste itsutik gibel azpiko eskuin-toleseraino), zeharkako kolona (eskuineko tolesetik ezkerreko toleseraino hedatzen dena), beheranzko kolona (ezkerreko tolesetik kolon sigmoideraino doana) eta kolon sigmoidea (beheranzko kolonetik ondesteraino).
| Kolon (anatomia) | |
|---|---|
| Xehetasunak | |
| Honen parte | Heste lodia |
| Konponenteak | goranzko kolona zeharkako kolona beheranzko kolona sigma |
| Artikulazioa | ileona Itsua ondestea |
| Identifikadoreak | |
| Latinez | colon |
| MeSH | eta A03.556.249.249.356 A03.556.124.526.356 eta A03.556.249.249.356 |
| TA | A05.7.03.001 |
| FMA | 14543 |
| Terminologia anatomikoa | |
Kolonak hondakinak desegiteko bakterioz osatutako flora du eta bere funtzio nagusia ileonetik ura, gatzak, bitaminak, sodioa... xurgatzea dira. Bestalde, haren eginkizun nagusia heste barneko gaia ondestera bultzatzea da, handik uzkian barrena kanpora iraitzia izateko.
Ezaugarri orokorrak[2][3][4][5] aldatu
Heste lodian mukosa, mukosapeko geruza, giharrezko geruza eta peritoneoa aurkitzen ditugu. Barrutik zein kanpotik ilargi-erdi tolesak ditugu, eta hauek mukosa, mukosapeko eta gihar biribil geruzek osatzen dituzte.
Teniak aldatu
Heste lodia ez dago luzetarako geruzaz inguratuta, izan ere geruza biribilaren ostean, 3 tenia ditu. Berriro ere ondestera heltzean tenia horiek berriro zabaldu eta ondesteak berriro izango du luzetarako geruza. Beraz, heste lodiak azaletik ikusita, luzetarako geruza bat izango du, heste lodian zehar modu berezi batean antolatzen dena, hauei teniak deritze.
3 tenia aurki ditzakegu eta hauen izena zeharkako kolonean duten kokapenaren araberakoa da:
- Omentuko tenia: omentua tenia honetan lotuko da.
- Tenia askea: behekaldean dago eta ikusteko zeharkako kolona altxa beharko genuke.
- Mesokolon tenia: atzealdean dagoen tenia da, mesokolonari lotuta.
Omentu nagusia ez dago goranzko kolonean eta beheranzko kolonean lotuta, hau da, ez du ia mesokolonik, beraz, izen horiek ez lukete zentzurik izango goranzko eta beheranzko kolonean. Hala ere, tenia horiek mantendu egingo dira goranzko eta beheranzko kolonean ere.
Honako hauek dira goranzko eta beheranzko kolonean agertzen diren 3 teniak:
- Omentuko tenia: bizkar alboaldean kokatzen da.
- Tenia askea: goranzko eta beheranzko kolonean aurrealdean geratuko dira.
- Mesokoloneko tenia: bizkar erdialdean kokatzen da.
Hestea tolesten denez, eta gero bere posizioa apur bat aldatzen duenez, tenia horiek kokapen desberdina izango dute zeharkako kolonean zein goranzko/beheranzko kolonetan.
3 tenia hauek itsura heltzean bat egiten dute, eta leku horretan apendize bermiformea dugu. Apendizeak pertsona batetik-bestera kokapen desberdina izan dezake.
Haustrak aldatu
Ilargierdi tolesen eta tenien artean, lauki itxurako zakuak eratzen dira eta, horiei haustrak deritze. Hauek kolon guztian zehar eta itsuan agertuko dira. Barrualdetik sakongune modura ikusiko dira eta, kanpoaldetik, aldiz, goragune modura.
Horretaz gain, batez ere koloneko tenia askean eta omentuko tenian, koipezko apendizeak egongo dira.
Atalak eta atal bakoitzaren ezaugarriak[2][3][4][5] aldatu
Goranzko kolona aldatu
Goranzko kolona eskuineko ilion-hobian hasi eta eskuineko edo gibel-aldeko tolesean bukatzen da. Gutxi gorabehera 15-25cm neurtzen ditu. Peritoneo atzekoa izango da, hau da, peritoneko kanpokoa, hortaz, ez du mugikortasun handirik izango. Kokapenari dagokionez, eskuineko giltzurrunaren aurrean eta gibelaren behealdean aurkitzen da. Gainera, gibelaren errai-aldean aztarna bat uzten du.
Zeharkako kolona aldatu
Zeharkako kolona heste lodiaren eskuineko tolesean hasi eta ezkerreko toleserarte heltzen da. Ezkerreko tolesa eskuinekoa baino gorago kokatuko da, bertan gibelik ez dagoelako. Egiturari dagokionez, goranzko kolona baino luzeagoa da, 30-60cm ditu, eta ez da hain zuzena izango, apur bat aurrealderatz egiten baitu.
Mesokolonaren bidez atzeko paretara egongo da lotuta, beraz, peritoneo barrukoa da. Meso hau eskuin eta ezker tolesetan laburragoa da. Kolona diafragmara lotuko da diafragma-kolonetako lotailuen bidez, horrela, eremu horiek tenkatuta geratuko dira, sostengu eremuak baitira eta ez dira hain mugikorrak izango. Hala ere, zeharkako kolona osotasunean mugikorra izango da. Azkenik, barearen errai-aurpegian aztarna bat utziko du.
Beheranzko kolona aldatu
Beheranzko kolona ezkerreko tolesetik hasi eta sigmoide kolonerarte helduko da. Gutxi-gorabehera 20-30cm neurtzen ditu eta peritoneo atzeko, hau da, peritoneo kanpoko egitura izango da. Ondorioz, mugikortasun gutxi izango du. Beheranzko kolonak azken zatian sigmoide kolonarekin egingo du bat.
Kolon sigmoidea aldatu
Kolon sigmoidea ezkerreko ilion-hobian dago eta beheranzko kolonaren beheko muga da. Ondoren ondestearekin egingo du bat. Egiturari dagokionez, “S” itxura du eta 20cm inguru ditu. Peritoneo barrukoa da bere sigmoide-mesokolona izango duelako.
Sigmoide mesokolona aldatu
Mesokolon-sigmoidearen lotuneak “V” itxura dauka, baina alderantziz. Ezkerreko ilion-hobiaren atzeko paretan lotuko da eta eremu horretatik, ilion odol-hodiak eta ezkerreko ureterra bideratzen dira. Horregatik erreferentzia gune anatomiko bat izango da.
“S”-a egiterakoan 2 mugak (kolonarekin eta ondestearekin) hurbildu egingo dira eta bat egingo dute. Hor sigmoide arteko zokogunea sortzen da. Bertan ilion odol-hodiak eta ezkerreko ureterra kokatuko direlako.
Odoleztapena[2][3][4][5] aldatu
Goiko arteria mesenterikoa aldatu
Goiko arteria mesenterikoa abdomen aortan, L1 mailan, ezkerreko giltzurrun zainaren goialdean sortzen da eta bere aurrealdetik bideratzen da. Arteria honek area inguratuko du modu berezi batean: arteria hau arearen idunaren atzealdetik eta arearen gako irtengunearen aurretik igaroko da. Horrez gain, duodenoaren hirugarren zatiaren aurrealdetik bideratuko da. Ondoren, goiko mesenterio arteria duodenoa igarotzean, mesenterioan zehar barneratuko da.
Ezkerreko eta eskuineko adarrak ditu eta heste mehearen jejunoa, ileona, itsua, apendizea, goranzko kolona eta zeharkako kolonaren lehen 2⁄3 k odoleztatuko ditu. Kolona, zehazki, eskuinerantz bideratzen diren adarrek irrigatuko dute:
Goiko arteria mesenterikoaren eskuineko adarrak aldatu
Goiko arteria mesenterikoaren adar batzuk eskuinerantz abiatzen dira, ileonaren bukaerako eremura, eta heste lodia odoleztatzera.
Ematen dituen adarrak mesenteriotik bideratuko dira:
- Ileon kolonetako arteria
- Eskuineko kolon arteria
- Erdiko kolon arteria
Ileon kolonetako arteria aldatu
Ileon kolonetako arteria mesenteriotik abiatuko da eta izenak dioen bezala ileona eta kolona odoleztatuko ditu, baina ez horiek bakarrik, goranzko kolonaren zatitxo bat ere odoleztatuko du. Honek bi adar emango ditu:
- Ileonarentzako adarrak: beherantz egin eta 3 adar nagusi emango ditu ileona odoleztatzeko:
- Aurreko eta atzeko itsu arteriak: itsua odoleztatuko dute.
- Apendize arteria: mesoapendizean bideratuko da.
*3 adar hauek ilionarentzako adarretik sortu ohi diren arren, oso aldakorra izan daiteke.
- Kolonarentzako adarrak: gorantz egingo du goranzko kolonean zehar eta eskuineko kolon arteriaren beheranzko adarrarekin anastomosia egingo du.
Eskuineko kolon arteria aldatu
Goranzko kolonak mesorik ez duenez, peritoneo atzetik joango da eta horrela goranzko kolonera helduko da. Horretan, 2 adar emango ditu:
- Goranzko adarra: Erdiko kolon-arteriaren eskuineko adarrarekin egingo du anastomosia.
- Beheranzko adarra: Kolon-ilionetako arteriaren kolonetako adarrarekin anastomosia egingo du.
Beraz, eskuineko kolon arteriak goranzko kolonaren atalik nagusiena eta eskuineko tolesa odoleztatuko du.
Erdiko kolon arteria aldatu
Erdiko kolon arteria zeharkako kolonaren zeharkako mesokolonean sartzen da eta 2 adar ematen ditu:
- Eskuineko adarra: Eskuineko kolon arteriaren goranzko adarrarekin egingo du anastomosia.
- Ezkerreko adarra: Beheko mesenterio arteriaren adarrekin egingo du anastomosia.
Horrela, odoleztapena zeharkako kolonaren lehenengo ⅔ iritsiko da. Gelditzen den ⅓ beheko mesenterio arteriarekin erlazionatuta egongo da. Goiko eta beheko mesenterio arterien artean ere anastomosiak gertatzen dira.
Beheko arteria mesenterikoa aldatu
Beheko arteria mesenterikoa abdomen aortaren adarra da eta L3 maila sortzen da. 3 adar nagusi emango ditu:
Ezkerreko kolon-arteria aldatu
Ezkerreko kolon-arteria beheranzko kolonerantz abiatuko da peritoneo atzetik. 2 adar emango ditu:
- Goranzko adarra: Mesokolonera bideratuko da eta bertan sartuko da zeharkako kolonaren ezkerreko ⅓ eta beheranzko kolona odoleztatzeko.
- Beheranzko adarra: Beheranzko kolona odoleztatuko du.
Sigmoide-adarrak aldatu
Sigmoide-adarrak enbor beretik sortu daitezke edo hasieratik banatuta joan daitezke. Sigmoideak ere mesoa duenez, bertan sartuko da sigmoide-adarra. Honek beste 3 adar emango ditu:
- Goiko adarra: Sigmoidearen goiko atala odoleztatuko du.
- Erdiko adarra: Sigmoidearen goiko eta amaierako atalaren artean dagoen eremua odoleztatuko du.
- Beheko adarra: Sigmoidearen bukaera atala odoleztatuko du.
* Batzuetan adar gehiago egongo dira, nahiko aldakorra da.
Goiko ondeste-arteria aldatu
Ondestearen goialdea odoleztatuko duen beheko mesenterioaren adar bat izango da.
Zain-itzulia[2][3][4][5] aldatu
Porta zaina aldatu
Abdomeneko digestio-hodiaren zain itzulia (ondestearen beheko zatia kenduta), barea, area, eta behazun-xixkuaren zain-itzulia bezala, porta sistemara doa. Porta zaina honako zainak bat egiterakoan sortzen da: goiko mesenterio zaina, bare-zaina (beheko mesenterioarekin bat egitean enbor komun bat sortzen duena) eta beheko mesenterio zaina.
Goiko mesenterio zaina aldatu
Hainbat zain egongo dira arterien sateliteak izango direnak, hau da, aurreko ataletan aipatu diren arteria guztien izen bera duten zainak egongo dira. Heste mehe zein lodiaren goranzko eta zeharkako 2/3en odola goiko mesenterio zainean drainatuko da.
Bare zaina aldatu
Beheko mesenterio zainak lehenik eta behin bare zainean drainatuko du. Horrela, bi zain hauek bat egingo dute enbor komun bat osatuz. Enbor komun honek eta goiko mesenterio zainak porta zaina eratuko dute. Horrez gain, urdail zain laburrek, bare zainek (barearen hilotik irtengo dira eta aurrerago bare zain potoloa osatuko dute), ezkerreko urdail-omentuetako zainek eta are zainek ere bare zainean drainatuko dute.
Beheko mesenterio zaina aldatu
Honek, zeharkako kolonaren ezkerreko 1/3ren, beherazko kolonaren, kolon sigmoideoaren eta ondestearen odola jasoko du eta portan drainatuko du.
Heste lodiaren linfa drainatzea[2][3][4][5] aldatu
Linfa hodiak goiko edo beheko mesenterio arteriak jarraituz, goiko edo beheko mesenterio nodoetara heltzen dira. Ondoren, bertatik kiloaren zisternan drainatuko da linfa.
Inerbazioa[2][3][4][5] aldatu
Kolonaren inerbazioaz plexu enterikoa arduratuko da, eta inerbazio sinpatikoa eta parasinpatikoak parte hartuko dute:
Sinpatikoa aldatu
Sinpatikoaren kasuan, gongoil osteko zuntzak dira plexu enterikora iritsiko direnak. Gongoil aurreko zuntzak bizkarmuinaren T9-L2 mailetatik aterako dira, hor izango dute dute 1. neurona. Zuntz horiek nerbio esplankniko nagusi, txiki eta txikienetik eta gerriko nerbio esplanknikoetatik bideratuko dira. 2.neurona gongoil zeliako, aorta-giltzurrunetako gongoiletan, goiko eta beheko mesenterio gongoiletan (batez ere) izango dute. Horietatik gongoil osteko zuntzak goiko eta beheko mesenterio arteriekin batera abiatzen dira heste-muskuluetara, plexu enterikora.
Efektua aldatu
- Peristaltismoa txikitu, mugikortasuna txikitu.
- Basokonstrikzioa.
Parasinpatikoa aldatu
Vagus nerbioa (garaldeko parasinpatikoa) aldatu
Eguzki plexura heltzen dira eta hemen ez dute sinapsirik egingo. Hemendik, gongoil aurreko zuntzak goiko arteria mesenterikoarekin batera plexu enterikora (mienteriko eta mukosapeko plexura) joango dira bertan 2. neurona egongo baita eta sinapsia emango da. Zeharkako kolonaren 2/3-raino heltzen da inerbazio hau.
Azpileko nerbio esplaknikoak (buztanaldeko parasinpatikoa) aldatu
Bizkarmuinaren S2, S3 eta S4 mailetan dute 1. neurona. Beheko hipogastrio plexura bideratuko dira zuntzak eta hemen ez da sinapsirik emango. Ondoren, plexu enterikora (mienteriko eta mukosapeko plexura) abiatuko dira eta bertan egongo da 2. neurona, beraz, hemen emango da sinapsia. Zeharkako kolonaren ezkerreko 1/3etik ondesteraino inerbatuko du.
Efektua aldatu
- Parasinpatikoak peristaltismoa handitu.
- Heste jariapena handitu.
Patologia[6][7] aldatu
Hirschsprung-en gaixotasuna edo megakolon aganglionikoa aldatu
Muskuluetako mugimendu urriagatik sortzen den heste lodiko obstrukzio bat da. Trastorno kongenito bat da, hau da, jaiotzetik dago presente gaixotasuna.
Ezaugarri orokorrak aldatu
Hesteko uzkurketa muskularrak janaria eta likidoak mugitzeko sortzen dira. Honi periestaltismoa deritzo eta muskuluen arteko nerbioek (plexu mienterikoko nerbioek) sortzen dituzte uzkurketa horiek. Gaixotasun honetan ordea, hesteko eremu batean nerbio horiek falta dira, hau da, horma aganglioniko bat egongo da (ganglio zelula gabekoa), ondorioz kolona dilatatu eta megakolona eratuko da. Horregatik, eremu horretan kolona ez da mugikorra izango, hormek ez dute janaria bultzatuko, ondorioz blokeo bat sortuko da. Hesteko edukia blokeo horretan pilatuko da, honen eraginez, hestea eta abdomena handitu egingo dira.
Gaixotasun hau sortzen duen akatsa garapen fetalaren hasierako etapetan gertatzen da. Ume jaioberriak ezingo du bere lehenengo sabel ustea burutu (mekonio deiturikoa), gainera bizitzako lehen 48 orduetan etengabe egingo du botaka. Kasuen bi herenak bizitzako lehen hiru hilabeteetan diagnostikatzen dira, hala ere, posible da sintomarik ez agertzea helduarorate.
Genetika (herentzia) aldatu
Hirschsprung-en gaixoasuna gaixotasun genetikoa da eta 5000 jaioberritik kasu bat agertzen da, 4:1 proportzioan mutil eta nesken artean hurrenez hurren. Horrez gain, beste patologia batzuekin egon daiteke erlazionatuta, Down-en sindromea edo fibrosi kistikoa esaterako. Kasuen %70ean herentzia multifaktorialaren ondorioz sortzen da gaixotasuna, hala ere, kasu askotan mutazio autosomiko errezesibo batengatik sortzen da eta kasu gutxi batzuetan mutazio autosomiko dominante batengatik.
Etapa enbrionarioa aldatu
Etapa enbrionarioan neuroblasto primitiboek kaudalki migratzen dute, Hirschprung-en gaixotasuna duten pazienteetan ordea, migrazio hau eten egiten da. Ondorioz, koloneko eremu bat zelula ganglionario gabe geratuko da, kasuen %75ean sigmoidea da zelula ganglionario gabe geratzen den zatia.
Tratamendua aldatu
Gaixotasun hau tratatzeko kirurgia egiten da, afektatutako kolon zatiaren erresekzioa egiten da. Kasuaren arabera teknika desberdinak erabiltzen dira, batzuetan beharrezkoa da ebakuntzaren aurretik deskargadun kolostomia egitea eta kasu larrienetan transplante intestinala egiten zaio pazienteari. Gaur egun, teknika modernoak daude laparoskopia egiteko eta ohikoena ebakuntza bakar bat behar izatea da.
Erreferentziak aldatu
- ↑ Euskalterm: [Hiztegi terminologikoa] [1989]
- ↑ a b c d e f Drake, Richard L.. (2015). Gray anatomía para estudiantes. (Tercera edición. argitaraldia) ISBN 978-84-9022-843-2. PMC 935212142. (Noiz kontsultatua: 2021-12-15).
- ↑ a b c d e f Schünke, Michael. (<2011>). Prometheus texto y atlas de anatomía. (2ª ed., mejorada y amp. argitaraldia) Médica Panamericana ISBN 978-84-7903-980-6. PMC 434127564. (Noiz kontsultatua: 2021-12-15).
- ↑ a b c d e f Dauber, Wolfgang. (D.L. 2007). Feneis : nomenclatura anatómica ilustrada. (5{487} ed. argitaraldia) Masson ISBN 978-84-458-1642-4. PMC 629710728. (Noiz kontsultatua: 2021-12-15).
- ↑ a b c d e f Netter, Frank H.. (2011). Atlas de anatomía humana. (5a ed. argitaraldia) Elsevier Masson ISBN 978-84-458-2065-0. PMC 732335594. (Noiz kontsultatua: 2021-12-15).
- ↑ (Gaztelaniaz) «Enfermedad de Hirschsprung: MedlinePlus enciclopedia médica» medlineplus.gov (Noiz kontsultatua: 2021-12-15).
- ↑ (Gaztelaniaz) Enfermedad de Hirschsprung. 2021-02-14 (Noiz kontsultatua: 2021-12-15).
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q5982337
Multimedia: Human colon / Q5982337
