Wikipedia

Klima aldaketa eta generoa

Klima-aldaketa eta generoa klima-aldaketak gizonengan eta emakumeengan dituen inpaktu ezberdinak interpretatzeko modu bat da,[1] genero-rolen eta genero-harremanen eraikuntza sozialean oinarritua dagoena.[2]

Emakume nekazari bat Kenyako uztan

Klima-aldaketak genero-desparekotasuna areagotzen du,[3] emakumeek ekonomikoki independenteak izateko duten gaitasuna murrizten du,[4] eta eragin negatibo orokorra du emakumeen eskubide sozial eta politikoetan, bereziki neurri handi batean nekazaritzan oinarritzen diren ekonomietan.[3] Kasu askotan, genero-desparekotasunaren eraginez, emakumeak zaurgarriagoak dira klima-aldaketaren ondorio negatiboen aurrean.[5] Horren kausa, bereziki garapen-bidean dauden herrialdeetan, genero-rolak dira, emakumeak ingurune naturalaren mende egon ohi baitira bizirauteko eta diru-sarrerak lortzeko. Hortaz, klima-aldaketak emakumeek baliabide fisiko, sozial, politiko eta fiskaletara duten sarbidea are gehiago mugatzen duenez, emakumeak gizonak baino gehiago zamatzen ditu, eta genero-desparekotasuna areagotu dezake.[1][6][7][8]

Era berean, genero-desparekotasuna hauteman da klima-aldaketaren kontzientziazioari, kausalitateari eta hari ematen zaion erantzunari dagokionez. Hala, herrialde askok generoan oinarritutako klima-aldaketari buruzko estrategiak eta ekintza-planak landu eta aplikatu dituzte. Adibidez, Mozambikeko gobernuak Generoari, Ingurumenari eta Klima-aldaketari buruzko Estrategia eta Ekintza Planak onartu zituen 2010. urtearen hasieran, eta hori egin zuen munduko lehen gobernua izan zen. [9]

Hala ere, klima-aldaketaren baitan generoaren analisia ez da emakumeetara mugatzen.[10] Ondorioz, datu kuantitatiboen multzoetan gizonen/emakumeen analisi bitarreko sistema bat aplikatzea ez ezik, klima-aldaketari lotutako botere-harremanei forma ematen dieten diskurtso eraikuntzak aztertzea ere esan nahi du.[11] Horrez gain, aintzat hartzen da generoa ‒klima-aldaketari emandako erantzunetan eragiten duen faktore sozial gisa‒ beste aldagai batzuekin gurutzatzen dela, hala nola adinarekin, kastarekin, egoera zibilarekin eta etniarekin.[12]

Hondamendien efektuak generoan aldatu

Heriotza kopuru desberdina gizonen eta emakumeen artean aldatu

London School of Economics-ek egindako ikerketa baten arabera, 141 herrialdeetan gertatutako hondamendi naturaletan lotura zegoen, heriotza kopuruari dagokion genero-desberdintasunaren eta herrialde horietako emakumeen gizarte-eskubideen zein eskubide ekonomikoeen artean.[13] Haien estatus sozialaren ondorioz, garapen-bidean dauden herrialdeetako emakumeei ez zaizkie biziraupen-teknikak erakusten; esate baterako, igeri egitea edo eskalatzea. [14]Hori dela eta, hondamendi natural batean hiltzeko arrisku handiagoa dute. Emakumeak, gizartean botere eta eskubide gutxiago dituztenean, sarriago hiltzen dira klima-aldaketa dela medio. Guztiontzat eskubide-berdintasuna dagoenean, berriz, heriotza-tasa parekoagoa da.

Sexu-abusua eta gaixotasunen transmisioa aldatu

Hondamendi naturalek egunerokotasuna erabat aldatzen dute. Horrek genero- eta familia- rolak zailtzen ditu, eta, ondorioz, biktimak indargabetuta eta etsita senti daitezke. [15] Sentimendu horiek, sarritan, zaurgarrienen aurkako erasoak dakartzate: garatutako eta garapen-bidean dauden herrialdeetako emakumeak eta haurrak sexu-abusuak jasateko arrisku handiagoan daude hondamendi naturalak gertatzen ari diren bitartean eta baita ondoren ere. Amphan zikloiaren efektu suntsitzaileak eta COVID-19ak eragindako estresa direla eta, Indiako Sundarban deltako eskualde batzuetan haurren ezkontzek eta sexu-esplotaziorako trafikoak gora egin dute eta horrek eragin handia izan du neska gazteetan. Gainera, hondamendi naturaletan preserbatiboak lortzea zailagoa denez gero, horien erabilera murrizten da. Garapen-bidean dauden herrialdeetako gaixotasun eta infekzioen hedapen bizkorrarekin batera, gizarte-ordenaren hausteak eta klima-aldaketak batzuetan dakarren malnutrizioak horien tasak igo ditu, bereziki emakumeentzat: dengea, malaria, GIBa eta sexu-transmisiozko gaixotasunak. Emakume adinduak ere bereziki arriskuan daude hondamendi naturaletan eta krisi-garaietan. Izan ere, klimak eragindako gaixotasunak errazago pairatzeaz gain, askotan, ez dituzte zenbait gizon eta emakume gaztek eskura dituzten gizarte laguntzak.

Genero-desparekotasunak klima aldaketarekiko pertzepzioari dagokionez aldatu

 
«Klimaren etorkizunerako giltza emakumeen esku dago» - Wangari Maathai

Finlandiako gazteak ardatz zituen ikerketa batek erakusten du klima-aldaketaren inguruko kezka eta, beraz, baita produktu jasangarrien kontsumoa ere, handiagoa dela emakumeen artean, gizonen artean baino.[16] Posible da horren muinean klima-aldaketarekiko pertzepzioa egotea [17]. Emakumeek bat egin ohi dute gizakiok sortutako berotegi-efektuko gasak klima aldaketaren kausa nagusia dela dioen iritzi zientifikoarekin (gizonezkoen %56 eta emakumezkoen % 64) eta horrek sortutako ondorioekin kezkatuago daude: Estatu Batuetako gizonezkoen %29k eta emakumezkoen %35ek «klima-aldaketarekiko benetako kezka» adierazten dute.[17]

2016. urtean beste ikerketa bat egin zen Brasilgo eta Suediako gizon-emakumeak oinarritzat hartuta, generoak eta orientazio politikoak klima-aldaketarekiko pertzepzioan duen eragina neurtu eta aztertzeko. Horretarako, online egindako galdetegi batzuk erabili ziren. 367 brasildarrek ‒horietako 151 gizonak eta 216 emakumeak‒ eta 221 suediarrek ‒75 gizonek eta 146 emakumek‒ hartu zuten parte. Ikerketaren ondorioek erakutsi zutenez, talde batean nahiz bestean, lotura estua zegoen, gizonezko kontserbatzailea izatearen eta klima-larrialdiaren ukapenaren artean (Suediako balioa= .22 eta Brasilgo balioa= .19). Horrek erakusten du gizonek (pentsaera kontserbatzailea izan ohi baitute) sarriago ukatzen dutela klima-aldaketa. Bi taldeetako emakumeek kontrako emaitzak eman zituzten eta erakutsi zuten emakumeen artean ohikoagoa dela klima-larrialdian sinestea. [18]

2020. urtean argitaratu zen ikerketa batek ondorioztatu zuen klima-larrialdiari aurre egiteko estrategietan ere badela aldea. Ikerketak arroz sailetan aritzen diren nekazariak izan zituen ardatz, eta Iranen egin zen, Mazandaran probintzian. Honakoa izan zen ikerketaren ondorioa: Gizonek sinistu ohi dute lurra antolatzeko teknika hobeek lagunduko luketela klima-larrialdiari aurre egiten. Emakumezkoek, berriz, heziketa dela egokitzeko tresnarik eraginkorrena sinesten dute, horrela izango baitira klima-aldaketari aurre egiteko teknikak eta teknologiak aurkitzeko gai.[19]

Klima-aldaketara egokitzeko gakoa klimari buruzko informazio baliagarria izatea da [20][21][22]. Hala ere, Saharaz hegoaldeko Afrikan, informazioaren eskuragarritasuna generoarekin lotuta dagoela ikusi da, emakumeek klimari buruzko informazioa lortzeko zailtasun handiagoak baitituzte. 2020. urtean Malawin azukre-kanabera lantzen duten nekazari batzuei argitaratutako ikerketa batean ondorioztatu zen, gizonezkoen aldean emakume gutxiagok jasotzen dutela eguraldi iragarpena, egokitzapen erabakiak hartzeko behar dutena [23]. Generoaren araberako informazio eskuragarritasun hori egoera zibilekin edota gizon-emakumeen heziketa zein alfabetatzearekin lotuta egon daiteke.

Genero-desparekotasunak klima-aldaketarekiko zaurgarritasunean aldatu

 
2080ko hamarkadarako klima-aldaketak nekazaritza-ekoizpenean izatea aurreikusten den eragina, 2003. urteko datuekin alderatuta (Cline, 2007).

Nekazaritza aldatu

Txiroek ingurumenaren eta baliabide naturalen beharra dute bizitzeko eta diru-sarrerak izateko. Pobreziaren inguruko ikerketek erakusten dute txiroen artean asko emakumeak direla, talde moduan botere sozial gutxiago dutelako. [24]Garapen-bidean dauden herrialdeetako emakume asko nekazariak dira; baina emakumeek, talde gisa, arazoak dituzte hezkuntza, diru-sarrerak, lurrak, ganadua eta teknologia lortzeko. Horrek esan nahi du klima-aldaketak eragin negatibo handiagoa izango duela emakume nekazariengan gizon nekazariengan baino, eta lehenengoen baliabideak mugatuagoak izango direla.[25] 2009. urtean, emakumeek ekoitzi zuten garapen-bidean dauden herrialdeetako janariaren %60-80, nahiz eta gutxi gorabehera nekazaritza-lurren %10en eta lur-sailen eskubideen %2ren jabe izan.[24]

 
Zanzibar uharte ederrean algak landatzen 20 urtez aritu diren bi emakume, Mwanaisha Makame eta Mashavu Ru,  itsasbeheran joaten ari dira haien landetxera. Emakumeak dira klima-aldaketak eragindako nekazaritza-langileen zati handi bat.

Planeta berotzen eta uraren eskuragarritasuna aldatzen doan heinean, uzta-ekoizpenak gutxitu egiten dira.[26] Ondorio horiek ez dira uniformeak eta leku batzuetan eragin handiagoa dute: ekonomia nekazaritzaren mende dagoen eta klima erraz aldatzen den lekuetan, hain zuzen ere.[26] Garapen-bidean dauden herrialdeetan, askotan, emakumeak ura, egurra eta familientzako beste baliabide batzuk lortzeaz arduratzen dira, baina klima-aldaketak zuzenean eragiten die baliabide horiei. Horrek esan nahi du emakumeek urrutiago joan behar dutela eta lan handiagoa egin behar dutela krisi garaietan.[27] [24]Klima-aldaketak jada gizarteak emakumeei ezarritako zama areagotzen du eta hezkuntzarako eta lanerako sarbidea gehiago mugatzen die. [28]Klima-aldaketak ondorio kaltegarriak ditu nekazaritza-ekoizpenean: Indiako Mahanadi deltan,esaterako, gizon nekazariak migratzera behartu ditu eta lur-jabetza txikiak lantzeko ardura emakumeei utzi zaie «gero eta zalantzagarriagoak diren klima-baldintzetan».[29]

Batetik, rolei dagozkien genero-arau zorrotzak direlako gizartean nagusi, eta, bestetik, klima erdibasamortuarra duten herrialdeetako baliabideak ez daudelako denen eskuragarri, sarritan, emakumeek bideratutako negozioak klimaren eraginpean dauden sektoreetara mugatuta egon ohi dira,  bereziki nekazaritzara, eta, horrez gain, emakumeen negozioen irautea baliabidetuko luketen aukerak mugatzen dituzte.[30] Nahiz eta muga horiei guztiei eta desberdintasunei aurre egiteko beharra egon, emakume ekintzaileek egokitzeko daukaten ahalmena erabil dezakete eta aukera berriak aprobetxatu.

Izan ere, Elikadura eta Nekazaritzarako Nazio Batuen Erakundeko txosten baten arabera, batez ere emakume nekazariek nozituko dute klima-aldaketak eragindako elikagaien segurtasunik eza. Garapen-bidean dauden herrialdeetako nekazarien %43 diren arren, emakume nekazarientzat zaila da gizon nekazariekin lehiatzea. Hori haien etxean egoteko erantzukizunagatik eta kreditu bat lortzeko duten zailtasunagatik gertatzen da. Horrez gain, emakumeek, normalean, ez dute dirurik inbertitzen nekazaritza-produktibitatea areagotu dezaketen sektoreetan. FAOk 2011. urtean kaleratutako Emakumeei eta Nekazaritzari buruzko txosten batek honako hau baieztatzen du: «Emakume nekazariek hainbat oztopori egiten diete aurre, eta horregatik gizonek baina onura txikiagoa jasotzen dute… Hala ere, emakumeak gizonak bezain onak dira nekazaritzan. Froga enpiriko sendoek erakusten dute emakumeek  beren landetxeetako lurretan gizonen baliabide berdinak erabiliz gero onura berdinak lortuko lituzketela».[31]

Klima-aldaketagatik areagotutako desberdintasunak aldatu

 
Ghanako emakumeak nekazarien genero-informazioa, informazio soziala eta haiek klima-aldaketarekin izandako esperientziari buruzko ikerketa-programa batean parte hartzen.

IPCC Klima Aldaketari Buruzko Gobernu Arteko Taldeak egindako Bosgarren ebaluazio-txostenak ondorioztatzen du «froga sendoak» daudela genero-desberdintasuna, alde batetik, eguraldi-gertakariengatik, eta, bestetik, zaurgarritasunak iraunarazteagatik areagotu dela esateko.[32] Klima-aldaketagatik desberdintasunak areagotzeak hainbat arrazoi izan ditzake. Adibidez, neskek askotan mutilek baino arrisku larriagoei egiten diete aurre etxebizitzako baliabide urrien banaketa desorekatuagatik. Efektu hori klima-aldaketak eragindako baliabide-urritasunak areagotu egiten du.[33] Gainera, klima-aldaketak askotan gizonen emigrazioa areagotzea eragiten du. Horrek emakumeen etxeko lan-karga handitzea eragiten du, eta, beraz, haien erantzukizunak feminizatzea.[32] Klima-aldaketak muturreko beroaren gisako arrisku naturalen maiztasuna eta magnitudea areagotzea aurreikusten da. [34]Arrisku natural horiek gertatzen ari diren bitartean eta ondoren, bereziki emakumeek egin behar dituzten zaintza-lanen zama areagotzen da, haurrekin, gaixoekin eta zaharrekin, eta, ondorioz, areagotu egiten da bestela ere txikia ez den etxeko lanen kantitatea.[32] Emakumeek janariaren eskasi-garaietan beren janaria ematen dute,[35] eta horrek osasun-kalteekiko, kalte sozial eta psikologikoekiko zaurgarriagoak bihurtzen ditu.[36]

Energia-pobretasuna aldatu

Energia-pobretasuna honela definitzen da: arrazoizko prezioko energia-zerbitzu jasangarri bat lortzeko zailtasuna.[37] Geografikoki, era desorekatuan dago banatuta herrialde garatuetan eta garapen-bidean daudenetan.[38] 2015ean 1.200 milioi pertsonak elektrizitatearekiko sarbiderik ez zutela kalkulatzen da, eta gutxi gorabehera %95 Asian eta Saharaz hegoaldeko Afrikan dago banatuta.[39]

Garapen-bidean dauden herrialdeetan energia-pobretasunak nabarmenki eragiten die emakume txiroei eta landa-eremuan bizi diren neskei, normalean etxea funtsezko energiaz hornitzeaz arduratzen baitira.[40] Herrialde garatuetan, energia-pobretasunak bakarrik bizi diren emakume zaharrei eragiten die gehien, diru-sarrera baxuengatik eta energia-zerbitzuaren kostu handiagatik.[41]

Nahiz eta energiarekiko sarbidea klima-aldaketarako egokitzapenerako tresna garrantzitsua den, bereziki osasuna mantentzeko (hau da, aire giroturako eta informaziorako sarbidea…), 2019an kaleratutako ikerlan sistematiko batek ondorioztatu zuen ikerketek ez dituztela kontuan hartzen efektu horiek emakumeen gisako biztanle zaurgarriengan.[42]

Erreferentziak aldatu

  1. ↑ a b «Wayback Machine» web.archive.org 2014-10-28 (Noiz kontsultatua: 2021-04-27).
  2. ↑ «Wayback Machine» web.archive.org 2013-08-05 (Noiz kontsultatua: 2021-04-27).
  3. ↑ a b (Ingelesez) «Climate change and gender equality in developing states» World Development 107: 289–305. 2018-07-01  doi:10.1016/j.worlddev.2018.02.021. ISSN 0305-750X. (Noiz kontsultatua: 2021-04-27).
  4. ↑ (Ingelesez) Goli, Imaneh; Omidi Najafabadi, Maryam; Lashgarara, Farhad. (2020-04-01). «Where are We Standing and Where Should We Be Going? Gender and Climate Change Adaptation Behavior» Journal of Agricultural and Environmental Ethics 33 (2): 187–218.  doi:10.1007/s10806-020-09822-3. ISSN 1573-322X. (Noiz kontsultatua: 2021-04-27).
  5. ↑ Habtezion, Senay (2013). Overview of linkages between gender and climate change. Gender and Climate Change. Asia and the Pacific. Policy Brief 1https://web.archive.org/web/20210418070056/https://www.undp.org/content/dam/undp/library/gender/Gender%20and%20Environment/PB1-AP-Overview-Gender-and-climate-change.pdf
  6. ↑ Aboud, Geogina. (2011). Gender and Climate Change. .
  7. ↑ Dankelman, Irene. "Climate change is not gender-neutral: realities on the ground." Entzunaldi publikoa "Women and Climate Change". (2011)
  8. ↑ «Wayback Machine» web.archive.org 2014-09-23 (Noiz kontsultatua: 2021-04-27).
  9. ↑ Republic of Mozambique, Mozambique Climate Change Gender Action Plan (ccGAP) Report. Noiz kontsultatua: 2020-11-27.
  10. ↑ "Challenging assumptions about gender and climate change adaptation" (PDF). Adaptation at Scale in Semi Arid Regions. Noiz kontsultatua: 2019-08-08.
  11. ↑ (Ingelesez) MacGregor, Sherilyn. (2009-10-01). «A Stranger Silence Still: The Need for Feminist Social Research on Climate Change» The Sociological Review 57 (2_suppl): 124–140.  doi:10.1111/j.1467-954X.2010.01889.x. ISSN 0038-0261. (Noiz kontsultatua: 2021-04-27).
  12. ↑ (Ingelesez) «Gender is one of many social factors influencing responses to climate change | Adaptation at Scale in Semi-Arid Regions» www.assar.uct.ac.za (Noiz kontsultatua: 2021-04-27).
  13. ↑ "Adapting to climate change in Africa.". Jotoafrika., no. 6 or..
  14. ↑ Mind the gap: new disasters agreement must be more proactive on gender. .
  15. ↑ "Changes in reports and incidence of child abuse following natural disasters." Child abuse & neglect 24, no. 9 1151-1162.. .
  16. ↑ Korkala, Essi A. E.; Hugg, Timo T.; Jaakkola, Jouni J. K.. (2014-05-13). «Awareness of Climate Change and the Dietary Choices of Young Adults in Finland: A Population-Based Cross-Sectional Study» PLoS ONE 9 (5)  doi:10.1371/journal.pone.0097480. ISSN 1932-6203. PMID 24824363. PMC 4019576. (Noiz kontsultatua: 2021-04-27).
  17. ↑ a b (Ingelesez) McCright, Aaron M.. (2010-09-01). «The effects of gender on climate change knowledge and concern in the American public» Population and Environment 32 (1): 66–87.  doi:10.1007/s11111-010-0113-1. ISSN 1573-7810. (Noiz kontsultatua: 2021-04-27).
  18. ↑ Jylhä, Kirsti M.; Cantal, Clara; Akrami, Nazar; Milfont, Taciano L. (2016-08-01). "Denial of anthropogenic climate change: Social dominance orientation helps explain the conservative male effect in Brazil and Sweden". Personality and Individual Differences. 98: 184–187. doi:10.1016/j.paid.2016.04.020. ISSN 0191-8869.
  19. ↑ Goli, Imaneh; Omidi Najafabadi, Maryam; Lashgarara, Farhad (2020-03-09). "Where are We Standing and Where Should We Be Going? Gender and Climate Change Adaptation Behavior". Journal of Agricultural and Environmental Ethics. 33 (2): 187–218. doi:10.1007/s10806-020-09822-3. ISSN 1573-322X. S2CID 216404045.
  20. ↑ Diouf, Ndeye Seynabou; Ouedraogo, Issa; Zougmoré, Robert B.; Ouedraogo, Mathieu; Partey, Samuel Tetteh; Gumucio, Tatiana. (2019-05-04). «Factors influencing gendered access to climate information services for farming in Senegal» Gender, Technology and Development 23 (2): 93–110.  doi:10.1080/09718524.2019.1649790. ISSN 0971-8524. (Noiz kontsultatua: 2021-04-27).
  21. ↑ (Ingelesez) «Really effective (for 15% of the men): Lessons in understanding and addressing user needs in climate services from Mali» Climate Risk Management 22: 82–95. 2018-01-01  doi:10.1016/j.crm.2017.03.002. ISSN 2212-0963. (Noiz kontsultatua: 2021-04-27).
  22. ↑ (Ingelesez) Carr, Edward R.; Fleming, Grant; Kalala, Tshibangu. (2016-07-01). «Understanding Women’s Needs for Weather and Climate Information in Agrarian Settings: The Case of Ngetou Maleck, Senegal» Weather, Climate, and Society 8 (3): 247–264.  doi:10.1175/WCAS-D-15-0075.1. ISSN 1948-8327. (Noiz kontsultatua: 2021-04-27).
  23. ↑ Henriksson, Rebecka; Vincent, Katharine; Archer, Emma; Jewitt, Graham. (2020-08-21). «Understanding gender differences in availability, accessibility and use of climate information among smallholder farmers in Malawi» Climate and Development 0 (0): 1–12.  doi:10.1080/17565529.2020.1806777. ISSN 1756-5529. (Noiz kontsultatua: 2021-04-27).
  24. ↑ a b c Rodenberg, Birte. Climate Change Adaptation from a Gender Perspective: A Cross-cutting Analysis of Development-policy Instruments. German Development Institute, 2009.
  25. ↑ http://www.fao.org/3/i2050e/i2050e.pdf The State of Food and Agriculture. (2011) (accessed March 18, 2013).
  26. ↑ a b Rosenzweig, Cynthia, and Martin L. Parry. "Potential impact of climate change on world food supply." Nature 367, no. 6459 (1994): 133-138.
  27. ↑ Aboud, Georgina. "Gender and Climate Change." (2011).
  28. ↑ United Nations Development Programme. "The Contribution of UNDP-GEF Adaptation Initiatives Towards MDG3." Archived2014-03-26 at the Wayback Machine Millennium Development Goals and Climate Change Adaptation. (2010). (accessed March 18, 2013).
  29. ↑ (Ingelesez) Encountering Gendered Spaces in Climate Change Policy in India: Migration and Adaptation – Journal of Migration Affairs A Bi-Annual Journal. (Noiz kontsultatua: 2021-04-27).
  30. ↑ https://www.lse.ac.uk/GranthamInstitute/wp-content/uploads/2018/10/working-paper-338-Atela-et-al.pdf
  31. ↑ (Ingelesez) «Climate Change Will Change How We Grow Food» Culture 2016-10-16 (Noiz kontsultatua: 2021-04-27).
  32. ↑ a b c Olsson, Lennart et al. "Livelihoods and Poverty." Archived 2014-10-28 at the Wayback Machine Climate Change 2014: Impacts, Adaptation, and Vulnerability. Part A: Global and Sectoral Aspects. Contribution of Working Group II to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Ed. C. B. Field et al. Cambridge and New York: Cambridge University Press, 2014. 793–832. Web.(accessed October 22, 2014)
  33. ↑ (Ingelesez) Demetriades, Justina; Esplen, Emily. (2008). «The Gender Dimensions of Poverty and Climate Change Adaptation» IDS Bulletin 39 (4): 24–31.  doi:10.1111/j.1759-5436.2008.tb00473.x. ISSN 1759-5436. (Noiz kontsultatua: 2021-04-27).
  34. ↑ Birkmann, Joern et al."Emergent Risks and Key Vulnerabilities." Archived 2014-09-23 at the Wayback Machine Climate Change 2014: Impacts, Adaptation, and Vulnerability. Part A: Global and Sectoral Aspects. Contribution of Working Group II to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Ed. C. B. Field et al. Cambridge and New York: Cambridge University Press, 2014. 1039–1099. Web. (accessed October 25, 2014).
  35. ↑ (Persieraz) 10. (2018-03-14). «نماینده مجلس ایران: بیشترین آسیب تغییرات اقلیمی متوجه زنان روستایی است» ایرنا (Noiz kontsultatua: 2021-05-04).
  36. ↑ (Ingelesez) Goli, Imaneh; Omidi Najafabadi, Maryam; Lashgarara, Farhad. (2020-04-01). «Where are We Standing and Where Should We Be Going? Gender and Climate Change Adaptation Behavior» Journal of Agricultural and Environmental Ethics 33 (2): 187–218.  doi:10.1007/s10806-020-09822-3. ISSN 1573-322X. (Noiz kontsultatua: 2021-05-04).
  37. ↑ Winkler H. (2009) Cleaner Energy Cooler Climate, Developing Sustainable Energy Solutions for South Africa, HSRC Press, Cape Town.
  38. ↑ Munien, S. & Ahmed, F. (2012). A gendered perspective on energy poverty and livelihoods–Advancing the Millennium Development Goals in developing countries. Agenda, 26(1), 112–123.
  39. ↑ IEA (International Energy Agency). 2015. "World Energy Outlook." Paris: OECD/IEA.
  40. ↑ United Nations Development Programme. (2013). Gender and energy. Retrieved January 15, 2020, from https://www.undp.org/content/dam/undp/library/gender/Gender and Environment/PB4-AP-Gender-and-Energy.pdf
  41. ↑ (Ingelesez) «Gender and energy» European Institute for Gender Equality (Noiz kontsultatua: 2021-05-04).
  42. ↑ (Ingelesez) Jessel, Sonal; Sawyer, Samantha; Hernández, Diana. (2019). «Energy, Poverty, and Health in Climate Change: A Comprehensive Review of an Emerging Literature» Frontiers in Public Health 7  doi:10.3389/fpubh.2019.00357. ISSN 2296-2565. (Noiz kontsultatua: 2021-05-04).

Kanpo estekak aldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Klima_aldaketa_eta_generoa&oldid=9265446"(e)tik eskuratuta