Klase-borroka
Zientzia politikoetan, klase borroka, sarritan klaseen arteko gerra edo gatazka, gizarte bateko klase sozialen artean dagoen tentsio politikoa eta antagonismo ekonomikoa identifikatzen ditu, klase sozialen, aberatsen eta pobreen arteko baliabideen lehia sozioekonomikoa dela eta. Karl Marx eta Mikhail Bakuninen filosofia politiko eta ekonomikoetan, klase-borroka printzipio nagusia eta bitarteko praktikoa da gehiengo sozialarentzat, langile-klasearentzat, aldaketa soziopolitiko erradikalak lortzeko. Marxismoarentzat, klase sozial bakoitzaren interesen arteko gatazka, eta euren adierazpen politikoa, da "historiaren motorra"[1].
Klase-gatazkako formen artean sartzen dira zuzeneko indarkeria, hala nola gerrak, baliabide naturalak eta eskulana eskuratu eta kontrolatzearen aldekoa; hilketak eta iraultza; zeharkako indarkeria, hala nola pobrezia eta goseteak eragindako heriotza, gaixotasuna eta lan-baldintza ez-seguruak; hertsadura ekonomikoa, langabeziaren mehatxu gisa eta kapitalen ihesa, inbertsio-kapitala kentzea; eta ideologikoki, literatura politikoaren bidez.
Klase-borrokaren forma politikoak lobbya egitea (legezkoa eta legez kanpokoa) eta legegileen eroskeria dira. Klase sozialen arteko gatazka zuzena izan daiteke, hala nola langileen eta patronalaren arteko liskarra, hala nola itxiera patronala, dagokion sindikatuaren negoziazio-boterea ahultzeko; edo zeharkakoa, hala nola langileek ekoizpena moteltzea lan-praktika bidegabeak, soldata baxuak eta lan-baldintza txarrak salatzeko.
Erabilera Aldatu
Zientzia politikoetan, sozialistek eta marxistek klase gatazka terminoa erabiltzen dute klase sozial bat definitzeko, ekoizpen bitartekoekin duen harremanagatik, hala nola fabrikekin, nekazaritza lurrekin eta makineria industrialarekin. Lanaren eta ondasun eta zerbitzuen ekoizpenaren kontrol soziala gizarte-klaseen arteko gatazka politikoa da.
Mikhail Bakunin anarkistak zioen langile klaseen, nekazarien eta langile pobreen klase-borrokak funtsezkoak zirela klase menderatzailea kendu eta ordezkatuko duen iraultza sozial bat gauzatzeko eta sozialismo libertario bat sortzeko.
Marxen historiaren teoriak proposatzen du klase gatazka erabakigarria dela klase sozialeko hierarkiek antolatutako sistema ekonomikoen historian, hala nola kapitalismoa eta feudalismoa[2]. Marxistak klase-gerra gisa agertzen diren adierazpenei buruz ari dira[3]. Borroka hori langile-klasearen alde ebaztea saihestezintzat jotzen dute kapitalismo plutokratikoan.
Oligarkak vs herri-xehea Aldatu
Gizarteak gizarte-estatusaren, aberastasunaren edo produkzioaren eta kontrolaren arabera banatzen diren lekuetan, klase-egiturak sortzen dira, eta, beraz, zibilizazioaren garaikideak dira. Neil Faulkner idazleak defendatzen du Neolitoko iraultzatik existitu direla klase-borrokaren adibideak, eta historia unibertsala eta klase borroka sinonimotzat hartu beharko lirateke[3]. Hori ondo dokumentatuta dago gutxienez Europako antzinate klasikotik, Ordenen Gatazka eta Espartakoren kasuarekin, besteak beste[4].
Tuzidides Aldatu
Bere Historian, Tuzididesek Korzira hirian Atenasen aldekoa zen herri-xehearen alderdiaren eta Korintoren aldeko oposizio oligarkikoaren arteko gerra zibila deskribatzen du. Borrokaren klimaxetik hurbil, "oligarkek, ihesaldi betean, plebeio garaileek eraso eta armategia hartu eta labanaz pasatuko ote zituzten beldurrez, su eman zieten azokako plazaren inguruko etxeei eta ostatu-etxeei, aurrera egin ez zezaten".
Tazito historialariak, geroago, Seleuzian antzeko klase-gatazka bat kontatuko zuen, non oligarken eta plebeioen arteko liskarrak alde bakoitza kanpoko laguntza eskatzera eraman baitzuen, bestea garaitzeko[5]. Tuzididesen ustez, "pobreziak gizakiei beharraren balioa ematen dien bitartean, [...] horrela ez da faltako gizonak arriskura eramango dituen bultzada"[6].
Aristoteles Aldatu
Politikan, Aristotelesek klase-gerraren oinarrizko dimentsioak deskribatzen ditu: "Gainera, aberatsak oro har gutxi direnez, pobreak asko diren bitartean, antagonikoak dirudite, eta bata edo bestea nagusitu ahala gobernua osatzen dute". Aristotelesek ere aipatu zuen "pobrezia iraultzaren aita" dela, baina ez zuen uste pobrezia iraultzaren kausa bakarra zenik. Jabegoa komunitate osoan berdin banatzen den gizarte batean, "nobleak ez dira pozik egongo, ohoreen zati berdina baino gehiago merezi dutela uste dutelako; eta hori sedizio eta iraultzaren kausa gisa aurkitzen da askotan." Gainera, Aristotelesek esan zuen gaizki zegoela behartsuak aberatsen aberastasunaz jabetu eta haien artean banatzea, baina esan zuen gaizki dagoela aberatsek jendetza pobretzea[7].
Gainera, Aristotelesek, esklaboei ugazabek ematen dieten tratuan, laxotasunaren eta krudelkeriaren arteko erdibideaz hitz egin zuen: "Kontrolpean ez badituzte, [esklaboak] lotsagabeak dira eta nagusiak bezain onak direla uste dute, eta gogor tratatzen badituzte, gorrotatu eta haien aurka konspiratzen dituzte."[7]
Sokrates Aldatu
Sokrates izan zen klase-gatazka deskribatu zuen lehen filosofo grekoa. Errepublikan, Platonen arabera, Sokratesek zioen "edozein hiri, txikia izanik ere, bitan banatzen dela, bata pobreen hiria eta bestea aberatsena; hiri horiek elkarren aurka borrokatzen dira." Sokratesek oligarkiak gaitzesten zituen, non ondasunen jabe dirudunen klase txiki bateko kideek botere politikoko karguak hartzen zituzten, pobretutako plebeioen gizarte-klase handia menderatzeko, eta itsas pilotu baten analogiaz baliatzen zen, zeina, polis bateko botereduna bezala, kargu politikoetarako hautatu behar baitzen bere trebeziagatik, ez jabetza-kopuruagatik[8].
Plutarko Aldatu
Plutarko historialariak greziar herriak aristokraten eta herri xehearen arteko klase gerran nola parte hartu zuen kontatzen du. Aristokratei zor zietelako ekonomikoki zapalduta, atenastar gehienek Solon hautatu zuten legegile, hartzekodunengandik askatzeko[9]. Georg Wilhelm Friedrich Hegel filosofoak adierazi zuen Solonek Atenasko herri-batzarra eratu izanak Atenasko gizarte-klaseen interes sozioekonomiko kontrajarriak orekatzen zituen esfera politiko bat sortu zuela[10]:
- Lautadako alderdi aristokratiko aberatsa
- Mendietako partidu plebeio pobrea
- Kostaldeko partida moderatua
Antzinako Greziako klase sozialen arteko gerra batean parte hartzea enpresa politiko arriskutsua zen. Plutarkok kontatzen du Espartako Agis erregeak esan zuela, "herria altxatzeko eta gobernu modu noble eta zuzena berrezartzeko irrikaz, aspaldidanik erabiltzen ez zena, aberats eta boteretsuen gorrotoa areagotu zela, ezin baitzuten jasan ohituta zeuden gozamen berekoia".
Patrizioak vs plebeioak Aldatu
Antzinako Erromatarrei ere zaila egiten zitzaien goiko klasearen, patrizioen eta beheko klasearen, plebeioen, arteko bakeari eustea. Montesquieu Argien Garaiko frantseseko filosofoak dio gatazka hau areagotu egin zela erromatar monarkia boteretik kendu ondoren. Legeen espirituaz lanean plebeioen lau laidorik garrantzitsuenak zerrendatzen ditu, Tarkino erregearen kargugabetzearen ondorengo urteetan zuzendu zirenak[11]:
- Patrizioak errazegi iristen ziren kargu publikoetara.
- Konstituzioak botere gehiegi ematen zien kontsulei.
- Plebeioak etengabe gutxiesten ziren ahoz.
- Plebeioek botere gutxiegi zuten euren batzarretan.
Jabeak vs langileak Aldatu
Gizarte kapitalistak Aldatu
Sozialismoa Aldatu
Erreferentziak Aldatu
- ↑ (Gaztelaniaz) dice, Álvaro Flores Flores. (2016-05-21). «El motor de la historia es la lucha de clases» Unificación Comunista de España (Noiz kontsultatua: 2023-05-07).
- ↑ «Communist Manifesto (Chapter 1)» www.marxists.org (Noiz kontsultatua: 2023-05-07).
- ↑ a b Faulkner, Neil. (2019). Una historia radical del mundo. (1ª ed. argitaraldia) Pasado y Presente ISBN 978-84-948208-9-2. PMC 1096184371. (Noiz kontsultatua: 2023-05-07).
- ↑ De Ste. Croix, G. E. M.. (1981). The class struggle in the ancient Greek world : from the archaic age to the Arab conquests. Cornell University Press ISBN 0-8014-1442-3. PMC 8180271. (Noiz kontsultatua: 2023-05-07).
- ↑ «LacusCurtius • Tacitus, Annals — Book VI Chapters 28‑51» penelope.uchicago.edu (Noiz kontsultatua: 2023-05-07).
- ↑ «The Project Gutenberg eBook of The History of the Peloponnesian War, by Thucydides» www.gutenberg.org (Noiz kontsultatua: 2023-05-07).
- ↑ a b Aristóteles. (2016). Politika. Universidad del País Vasco/Euskal Herriko Unibertsitatea, Argitalpen Zerbitzua = Servicio de Publicaciones ISBN 978-84-9082-475-7. PMC 1055579572. (Noiz kontsultatua: 2023-05-07).
- ↑ Platón.. (2005). Fedon ; Menon ; Kratilo ; eta Fedro. Klasikoak ISBN 84-96455-07-6. PMC 851283126. (Noiz kontsultatua: 2023-05-07).
- ↑ «Plutarch's Lives, by A. H. Clough» www.gutenberg.org (Noiz kontsultatua: 2023-05-07).
- ↑ Hegel, Georg Wilhelm Friedrich. (2004). The philosophy of history. (Dover ed. argitaraldia) Dover Publications ISBN 0-486-43755-8. PMC 55588066. (Noiz kontsultatua: 2023-05-07).
- ↑ Montesquieu, Charles de Secondat, Baron de. (1999). Legeen espirituaz. I. (1. argit. argitaraldia) Klasikoak ISBN 84-88303-37-8. PMC 932391054. (Noiz kontsultatua: 2023-05-07).
Kanpo estekak Aldatu
Datuak: Q1744607
